باغ پسته سنتی بهتر است یا مدرن؟ بررسی عملکرد و میزان محصول

پسته به عنوان یکی از محصولات استراتژیک ایران، نقش مهمی در صادرات غیرنفتی کشور دارد. باغداران به دنبال راه هایی برای افزایش بهره وری و عملکرد محصول پسته هستند. در این میان، مقایسه بین باغ های پسته سنتی و مدرن به یکی از موضوعات کلیدی در کشاورزی این محصول تبدیل شده است. در این مطلب ویژگی ها، مزایا و معایب پرورش پسته (به روش سنتی و مدرن) را بررسی می کنیم. با ما همراه باشید.

مدرنیزه شدن باغ های پسته و تاثیر آن در افزایش عملکرد درختان

در سال های اخیر، کشاورزی جهان به سمت مدرنیزه شدن و استفاده از فناوری های نوین حرکت کرده و ایران هم برای حفظ جایگاه خود در بازار جهانی پسته، ناگزیر است که در این مسیر قرار بگیرد. برای توسعه باغ های پسته نیاز است که تصمیم گیری آگاهانه ای در زمینه های مدیریت علمی، آبیاری نوین و تغذیه هدفمند داشته باشیم. این رویکردها نه تنها به افزایش عملکرد منجر می شوند، بلکه از تخریب منابع خاک و آب جلوگیری می کنند.

پسته از محصولات راهبردی ایران است که به دلیل ارزش اقتصادی بالا، بازار صادراتی پایدار و مقاومت نسبی در برابر شوری خاک، مورد توجه کشاورزان می باشد. بسیاری از باغداران با هدف اینکه در آینده به سود خوبی برسند، هزینه زیادی را در زمان احداث باغ پسته صرف می کنند. اما در عمل، بخش زیادی از این باغ ها در زمان باردهی، عملکرد مورد نظر را محقق نمی کنند. مطالعات نشان می دهد که ریشه اصلی این ناکامی، بی توجهی به اصول فنی در مرحله احداث باغ است.

در کشورهای پیشرفته همچون آمریکا، باغداران با انتخاب دقیق پایه، پیوند و رقم نر متناسب با اقلیم، از سال ششم به عملکردی حدود 1 تن در هکتار می رسند و تا سال دوازدهم این میزان به حدود 5 تن در هکتار افزایش پیدا می کند. در ایران میانگین عملکرد باغ های خوب و مدیریت شده، بعد از 20 سال حدود 1 تن در هکتار است.

در بسیاری از باغ های سنتی، باغدار بعد از چند سال مراقبت و هزینه، تازه متوجه می شود که رقم انتخابی مناسب نبوده است. این موضوع او را مجبور به تعویض و اصلاح باغ می کند؛ فرایندی پرهزینه و زمان بر که رسیدن به بار اقتصادی را چند سال به تأخیر می اندازد. در حالی که باغداران مدرن، با برنامه ریزی صحیح و اجرای دقیق اصول علمی، می توانند عملکرد خود را تا 4 برابر بیشتر از میانگین فعلی کشور افزایش دهند.

برای داشتن باغی با عملکرد بالا، باید از مرحله آماده سازی زمین کشاورزی شروع کنیم. انتخاب رقم مناسب، تغذیه صحیح و اصولی خاک، کنترل آفات و…، در هر مرحله باید به درستی انجام شود. در این میان راهکارهایی برای مدیریت مدرن باغ ها ارائه شده است که در مسیر موفقیت بیشتر کشاورز، کمک می کنند.

ویژگی های باغ پسته سنتی

باغ پسته سنتی شامل درختان قدیمی، آبیاری غرقابی و روش های سنتی در هرس، تغذیه و کنترل آفات است. این درختان با استفاده از دانش محلی کاشته می شوند. ویژگی های اصلی باغ های سنتی عبارت است از:

• استفاده از آبیاری سطحی یا جوی و پشته ای
• عدم کنترل دقیق میزان کود و آب
• نبود برنامه منظم برای پایش تغذیه درخت
• روش سنتی در هرس و کنترل آفات
• عملکرد پایین تر به دلیل فرسودگی خاک و ضعف تغذیه

مزایای باغ پسته سنتی

• استفاده از روش های طبیعی برای مدیریت باغ
• حفظ سنت های محلی و یادگیری نسل جدید توسط پدران خود
• هزینه اولیه کمتر (در کاشت و تأسیس باغ و تهیه ابزار و تجهیزات هزینه کمتری می شود. همچنین آبیاری در این سیستم به روش غرقابی انجام می شود و هزینه خاصی برای راه اندازی سیستم آبیاری ندارید.)

معایب باغ پسته سنتی

• عملکرد پایین تر
• نیاز به نیروی کار بیشتر (به دلیل عدم استفاده از فناوری، نیروی کار بیشتری برای مراقبت های زراعی نیاز است که هزینه های کارگری را افزایش می دهد.)
• نیاز به کار دستی بیشتر
• عدم تطابق با تغییرات اقلیمی

باغ پسته مدرن چیست و چه تفاوتی با نوع سنتی دارد؟

باغ های پسته مدرن، بر پایه مدیریت علمی و روش های نوین فناوری طراحی می شوند. در باغ های مدرن چند ویژگی مهم را شاهد هستیم:

• از سیستم های آبیاری قطره ای و هوشمند استفاده می شود. (سرمایه گذاری در سیستم های آبیاری مدرن ممکن است هزینه بر باشد، اما در درازمدت به صرفه تر است.)
• نهال های اصلاح شده و مقاوم به خشکی کاشته می شوند.
• تغذیه و کوددهی درختان بر اساس نمونه برداری و آزمایش خاک و برگ انجام می گیرد.
• کنترل آفات با روش های تلفیقی و بیولوژیک صورت می گیرد.

در نتیجه، باغ های مدرن نه تنها عملکرد بالایی دارند بلکه مصرف آب و کود را نیز بهینه می کنند. عملکرد باغ پسته مدرن می تواند به 3 تا 5 برابر برسد. این افزایش عملکرد به دلیل استفاده از روش های علمی و تکنولوژیک است.

مزایای باغ پسته مدرن

• افزایش تولید محصول: در باغ های مدرن، برنامه تغذیه بر اساس نتایج آزمایش خاک و برگ طراحی می شود. با این کار از مصرف بی رویه و بی مورد کودهای شیمیایی جلوگیری می شود و کیفیت محصول نهایی بهبود پیدا می کند. تغذیه اصولی باعث درشت شدن میوه پسته و خوش طعم تر شدن آن می شود.
• کاهش نیاز به کار دستی: این کار باعث صرفه جویی در زمان و انرژی می شود.
• کوددهی با کودهای شیمیایی: استفاده از کودهای طبیعی و ارگانیک ممکن است هزینه کمتری داشته باشد، اما نیاز به صبر خیلی زیادی دارد. کودهای شیمیایی در کوتاه مدت تاثیرشان را بر درخت می گذارند.
• صرفه جویی در مصرف آب: مصرف آب زیاد در آبیاری سنتی، هزینه نهایی آبیاری را افزایش می دهد. در آبیاری به روش غرقابی، 50 الی 60 درصد آب هدر می رود. سیستم های آبیاری مدرن به صرفه جویی در مصرف آب و کاهش هزینه های آبیاری کمک می کنند. در این روش آبیاری درختان رشد یکنواخت تری دارند و مغز پسته بهبود پیدا می کند.
• مدیریت آفات: در باغ های سنتی، کنترل آفات با سم پاشی های سنگین انجام می شود که هم هزینه بر است و هم به محیط زیست آسیب می زند. اما در باغ های مدرن از کنترل بیولوژیک و روش های تلفیقی استفاده می شود. با پایش منظم، آلودگی در مراحل اولیه کنترل می شود. در نتیجه هزینه های مبارزه با آفات کاهش می یابد.)

معایب باغ پسته مدرن

• هزینه های اولیه بالاتر به دلیل خرید نهال های اصلاح شده و تجهیزات مدرن (با وجود هزینه های اولیه بالاتر، مدیریت علمی و مکانیزه، به کاهش هزینه های کارگری و زمان کمک می کند.)
• نیاز به دانش فنی (این دانش را می توان به دست آورد.)

به طور کلی، باغ های مدرن نیاز به سرمایه گذاری اولیه بالاتری دارند، اما با استفاده بهینه از منابع و تکنولوژی های نوین در درازمدت به صرفه تر هستند. باغ های سنتی هزینه های اولیه کمتری دارند، اما در طول زمان هزینه های بیشتری برای نیروی کار و مصرف آب به همراه دارند.

مقایسه عملکرد باغ پسته سنتی و مدرن

به طور کلی باغ های مدرن به دلیل استفاده از تکنولوژی های پیشرفته عملکرد بهتری دارند. باغ های پسته مدرن می توانند 2 تا 5 برابر بیشتر از باغ های سنتی محصول تولید کنند. همچنین کیفیت پسته در باغ های مدرن (از نظر رنگ، اندازه و درصد خندان بودن) به طور قابل توجهی بهتر است. اگرچه احداث باغ مدرن در ابتدا هزینه بر است، اما:

• در بلندمدت سود بیشتری دارد.
• هزینه آبیاری، کود و سم به شدت کاهش می یابد.
• کیفیت محصول بهتر شده و درآمد نهایی بیشتر می شود.
• پایداری اقتصادی در شرایط خشکسالی را به همراه دارد.

روش های مدرنیزه کردن باغات پسته

برای مدرنیزه کردن باغ ها بر روی چند فاکتور سرمایه گذاری می شود که در ادامه آن ها را توضیح می دهیم.

1- به کارگیری سیستم های آبیاری نوین

آبیاری هوشمند، قلب مدرنیزه سازی باغ پسته است. روش های آبیاری مدرن شامل آبیاری قطره ای، آبیاری تحت فشار و آبیاری هوشمند با حسگر رطوبت خاک می باشد. در آبیاری قطره ای آب مستقیما به ریشه منتقل می شود و کمترین هدررفت آب را داریم. این روش آبیاری، تا 50% در مصرف آب صرفه جویی کرده و فرسایش خاک را کاهش می دهد. با آبیاری قطره ای می توان کود را با بالاترین میزان جذب، به درختان رساند.

2- اصلاح ارقام و نهال های پسته

در باغ های مدرن از نهال های اصلاح شده استفاده می شود. نهال هایی که مقاوم به شوری هستند، نسبت به آفات و بیماری های شایع در منطقه مقاومند و عملکرد بالا و باردهی سریع تری دارند.

3- مدیریت دقیق کوددهی

در باغداری مدرن، به جای کوددهی سنتی و بی برنامه، از برنامه تغذیه هدفمند استفاده می شود. برای مثال جهت پرمغز شدن پسته، از یک برنامه مدون استفاده می گردد. برنامه کوددهی باغ بر اساس نتایج آزمایش خاک و بر اساس نیازهای واقعی درختان تعیین می شود. در این برنامه عناصر ماکرو و میکرو، به نسبت خاصی در هر مرحله از رشد به درختان اعمال می شوند.

4- مدیریت علمی آفات و بیماری ها

در سیستم سنتی، کنترل آفات با سم پاشی های سنگین و پرهزینه انجام می شود. اما در باغ مدرن درختان به صورت دوره ای پایش می شود تا آلودگی در مراحل اولیه شناسایی شود. کنترل آفات به روش تلفیقی انجام می شود که شامل تله های فرمونی، دشمنان طبیعی و سموم انتخابی است. در این باغات سم پاشی فقط در زمان نیاز و با دوز مناسب انجام می شود. بنابراین سلامت محصولات به حداکثر می رسد.

5- استفاده از فناوری های هوشمند و دیجیتال

در باغ داری مدرن از پهپادهای کشاورزی برای پایش سلامت درختان، آبیاری یا کودپاشی استفاده می شود. حسگرهای اینترنت اشیاء (IoT) برای کنترل دما، رطوبت و شوری خاک به کار می روند. همچنین نرم افزارهای مدیریت مزرعه، برای ثبت اطلاعات آبیاری، کوددهی و عملکرد محصول به کار می روند. با وجود این فناوری ها، تصمیم گیری دقیق تر بوده و خطاهای انسانی کاهش پیدا می کنند. البته لازم نیست در مرحله اول مدرنیزه سازی تمام این موارد را داشته باشیم. مدرن کردن باغ ها می تواند به مرور و بر اساس درجه اهمیت هر اقدام، عملی شود.

6- هرس اصولی

در باغ های سنتی، هرس اغلب به صورت تجربی و نامنظم انجام می شود. اما در باغ های مدرن هرس بر اساس سن درخت، نوع رقم و هدف تولید انجام می شود. استفاده از ابزارهای مخصوص برای هرس، باعث جلوگیری از انتقال بیماری ها می شود. در هرس اصولی شاخه های خشک، بیمار و متقاطع به صورت سالانه حذف می شوند. این کار باعث افزایش نورگیری، تهویه بهتر و باردهی منظم تر می شود.

7- بهبود ویژگی های خاک

در سیستم های مدرن، خاک به عنوان منبع اصلی رشد درخت مورد توجه قرار می گیرد. در باغداری مدرن، این فرایندها از اهمیت بالایی برخوردارند:

• آنالیز سالانه خاک
• استفاده از مالچ ، کود دامی پوسیده و مواد آلی برای بهبود ساختار خاک
• جلوگیری از فشردگی خاک با شخم حداقلی
• مدیریت pH خاک
• مدیریت شوری خاک
• نوسازی زیرساخت های باغ

مدرن سازی شامل زیرساخت فیزیکی باغ نیز می شود. اصلاح فاصله کاشت درختان برای گردش هوای بهتر، استفاده از سیستم های توری ضد تگرگ و سایبان در مناطق گرم یا سرد، نصب منابع آب ذخیره سازی و فیلتر مرکزی آبیاری و…، همگی از ویژگی های باغ های مدرنیزه شده هستند.

در نهایت آیا مدرن شدن باغ های پسته ضروری است؟

با کاهش منابع آب زیرزمینی و تغییرات اقلیمی، دیگر باغداری سنتی در بسیاری از مناطق کشور ممکن نیست.
استفاده از فناوری های مدرن مثل آبیاری هوشمند، تحلیل داده های خاک و… می تواند آینده ای پایدار برای تولید پسته رقم بزند. با این وجود برای راه اندازی باغ پسته مدرن، باید شرایط اقتصادی، منابع موجود و اهداف کشاورز سنجیده شوند.

اگر به دنبال بهره وری بالا، مصرف کمتر آب و سود بیشتر هستید، بدون شک باغداری مدرن انتخاب بهتری است.
اما باغ های سنتی نیز می توانند با نوسازی تدریجی و استفاده از روش های علمی به عملکرد بهتری برسند. در نهایت، تصمیم گیری باید با توجه به نیازها و شرایط خاص هر باغدار انجام شود.
ترکیب تجربه سنتی با فناوری مدرن، کلید موفقیت پسته کاری در ایران است.