دلایل تلخی خیار و بادمجان و روش های جلوگیری از آن

خیار و بادمجان از سبزیجات پرمصرف و محبوب هستند، اما گاهی تلخ شدن آن ها باعث کاهش کیفیت و استقبال مردم می شود. تلخی بادمجان و خیار به دلایل ژنتیکی، شرایط خاک، تغذیه گیاه و تنش های محیطی برمی گردد. در این مطلب دلایل تلخی گیاهانی همچون خیار و بادمجان را بررسی می کنیم و روش های پیشگیری و کاهش آن را توضیح می دهیم. با ما همراه باشید.

تلخی بادمجان و خیار به دلیل سطح نامناسب کوکوربیتاسین

تلخی در خیار و بادمجان به دلیل وجود ترکیباتی به نام کوکوربیتاسین ها (Cucurbitacins) ایجاد می شود. این ترکیبات به صورت طبیعی در گیاه وجود دارند و نقش دفاعی در برابر آفات و بیماری ها ایفا می کنند. اما میزان زیاد آن ها باعث تلخی محسوس در میوه می شود و کیفیت محصول را کاهش می دهد.

کوکوربیتاسین ها ترکیباتی هستند که باعث تلخ و بدمزه شدن برگ ها و تنه گیاه می شوند. به این ترتیب پرندگان، حشرات و جوندگان از گیاه دور شده و گیاه را نمی خورند. گاهی اوقات این مواد به درون میوه نفوذ می کنند و باعث تلخی میوه می شوند. دلیل ورود کوکوربیتاسین ها به درون خیار، ایجاد استرس در گیاه است. در واقع گیاه در شرایط استرس، این راه را به عنوان پاسخ دفاعی نسبت به شرایط موجود می داند.

چه عواملی باعث ایجاد استرس و تلخی بادمجان و خیار می شوند؟

عوامل محیطی

برای اینکه میوه دچار استرس نشود و به شکل طبیعی رشد کند، شرایط محیطی مانند دما، رطوبت و نور باید در حالت ایده ال باشند. نوسانات دما و رطوبت بر فرآیندهای متابولیک گیاه تأثیر گذاشته و تلخی میوه را افزایش می دهند.

• دما و رطوبت: دمای بالا و رطوبت پایین باعث تلخی میوه ها می شوند. نوسانات ناگهانی دما استرس فیزیولوژیک به گیاه وارد می کند و تلخی را تشدید می کند.
• نور و سایه: میزان نور دریافتی گیاهان بر طعم میوه تأثیرگذار است. گیاهانی که در شرایط سایه قرار دارند، نسبت به گیاهانی که در معرض نور خورشید هستند تلخ ترند.
• تنش آبی: تنش آبی و نوسان در آبیاری ممکن است باعث تلخی میوه شود. آبیاری کم یا بیش از حد بر روی طعم بادمجان و خیار تأثیر می گذارند.

راه حل:

برای جلوگیری از تلخی میوه خیار و بادمجان، گیاهان باید در شرایط مناسب محیطی رشد کنند. طبیعتا میزان تابش نور خورشید تحت کنترل شما نیست؛ اما برای دریافت بیشترین میزان نور، حتما باید گیاه را دور از سایه بکارید. برای رشد ایده ال، گیاه در روز باید حداقل 8 ساعت نور دریافت کند.
برای جلوگیری از تلخی خیار و بادمجان، از بروز تنش آبی در گیاه خودداری کنید. به این منظور باید آبیاری گیاه طبق برنامه ریزی صورت بگیرد. به کار بردن تکنیک آبیاری قطره ای، سایه بان و مالچ پاشی، باعث حفظ رطوبت خاک شده و از تنش آبی جلوگیری می کند.

تغذیه نامناسب گیاه و تاثیر آن بر تلخی بادمجان و خیار

برای اینکه گیاه به حالت ایده آل رشد کند، باید عناصر غذایی را به حد نیاز دریافت نماید. عدم تأمین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه یا استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی، باعث تلخ شدن میوه می شوند. گیاهانی که از تغذیه نامناسب رنج می برند، معمولاً کیفیت پایین تری دارند.
تأمین نیتروژن کافی و سایر عناصر غذایی، به بهبود کیفیت میوه ها و کاهش تلخی کمک می کند. استفاده از کودهای نیتروژنه، پتاسیم، فسفر و کلسیم به طور متعادل به بهبود طعم و کیفیت میوه ها کمک می کند.

راه حل:

برای رشد ایده آل گیاه و تولید محصولات خوش طعم و با کیفیت، باید مواد مغذی به میزان نیاز در اختیار گیاه قرار بگیرند. برای تشخیص نیازهای خاک، قبل از کاشت بذر حتما آزمایش خاک انجام دهید. آزمایش خاک مواردی همچون سطح pH، میزان شوری خاک و میزان مواد غذایی موجود در خاک را نشان می دهد. به این ترتیب می توانید بسته به نیاز خاک، برنامه کوددهی به بادمجان یا خیار را تنظیم کنید.
گاهی اوقات کشاورز زمین خود را به میزان لازم و در زمان درست کوددهی می کند، اما گیاه بازخورد مناسبی ندارد. ممکن است این مشکل به دلیل وجود شریک مواد غذایی رخ دهد. اگر در زمین خیار و گوجه فرنگی علف هرز می بینید، آن ها را حذف کنید تا بر سر منابع به رقابت نیفتند. این کار را به طور متناوب انجام دهید تا علف های هرز، مانع رشد گیاه نشوند. در کوددهی دقت کرده و از انجام اشتباهات رایج در کوددهی اجتناب کنید.

تلخی بادمجان و خیار به دلیل ژنتیک گیاه

بعضی ارقام خیار و بادمجان به طور طبیعی میزان کوکوربیتاسین بالاتری دارند؛ در نتیجه میزان تلخی در این گونه ها بیشتر است.

راه حل:

انتخاب ارقام خیار و بادمجان که به طور طبیعی تلخی کمتری دارند، به بهبود کیفیت محصولات کمک می کند.
توصیه می شود کشاورزان از بذرهای مورد تأیید و با کیفیت استفاده کنند تا مشکل تلخی کمتر شود. اگر در انتخاب رقم بذر شک دارید، از کارشناس کشاورزی یا فروشنده بذر در این باره سوال کنید.

شرایط برداشت و نگهداری

زمان برداشت و شرایط نگهداری پس از برداشت، می توانند بر تلخی میوه ها تأثیر بگذارند. برداشت زودهنگام (مخصوصا در گیاه بادمجان) باعث تلخی میوه می شود.

راه حل:

برای جلوگیری از تلخی میوه، وقتی خیار یا بادمجان هنوز نرسیده اند یا خیلی ریز هستند، آن ها را برداشت نکنید. برداشت بادمجان بعد از رسیدن میوه، احتمال تلخی را کاهش می دهد.

جمع بندی

تلخی خیار و بادمجان نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی، خاک و تغذیه است. با انتخاب ارقام مناسب، مدیریت کوددهی و کنترل تنش های محیطی، می توان تلخی میوه ها را به حداقل رساند و کیفیت محصولات را افزایش داد.

خلاصه راهکارها برای جلوگیری از تلخ شدن خیار و بادمجان عبارتند از:

• انتخاب رقم مناسب و مقاوم به تلخی
• مصرف کودها و ریزمغذی ها به صورت متعادل
• کنترل تنش های محیطی (آبیاری منظم، سایه بان، کنترل دما)
• هرس صحیح و تنظیم تراکم بوته برای کاهش استرس گیاه