برنامه کامل کوددهی به گندم: چه کودی، چه زمانی؟
گندم مهم ترین غلات جهان است. این محصول جزو محصولات استراتژیک در کشاورزی است که نقش حیاتی در تأمین امنیت غذایی دارد. برای دستیابی به عملکرد بالا و کیفیت مناسب دانه، تنها کاشت صحیح و آبیاری کافی نیست؛ بلکه تغذیه اصولی و علمی گیاه از طریق کوددهی به گندم، جزو کلیدی ترین عوامل در رشد سالم و افزایش محصول نهایی است.
در این مطلب عناصر غذایی مورد نیاز گیاه گندم را معرفی می کنیم. همچنین برنامه غذایی برای کوددهی به گندم ارائه می دهیم. با ما همراه باشید.
چرا کوددهی به گندم اهمیت دارد؟
کوددهی به گندم از عوامل کلیدی در بهبود کیفیت و عملکرد گیاه گندم می باشد. گندم به عنوان یکی از مهم ترین محصولات کشاورزی در جهان، تأثیر زیادی بر تأمین امنیت غذایی دارد. استفاده صحیح از کودها باعث افزایش تولید و بهبود کیفیت دانه می شود.
خاک های کشاورزی معمولاً تمام عناصر مورد نیاز گندم را به اندازه کافی ندارند؛ بنابراین استفاده از کودهای شیمیایی، آلی و زیستی برای حفظ سلامت گیاه و افزایش عملکرد محصول لازم است. اینکه بدانید گیاه گندم به چه عناصری نیاز دارد و هر عنصر در چه مرحله ای از رشد باید در اختیار گیاه قرار بگیرد، دارای اهمیت بالایی است.
معرفی عناصر ضروری برای رشد گندم
رشد بهینه گندم نیازمند عناصر غذایی ماکرو و میکرو است. در ادامه به مهم ترین کودهای مورد نیاز این گیاه اشاره می شود:
- ازت: ازت یا نیتروژن مهم ترین عنصر در رشد گیاه گندم می باشد. این عنصر در رشد رویشی، توسعه برگ ها و افزایش سطح فتوسنتز نقش دارد. کمبود نیتروژن باعث زردی برگ ها، رشد کند و کاهش تعداد پنجه در گیاه می شود. رایج ترین کودهای ازته برای گیاه گندم، کود سولفات آمونیوم و اوره هستند.
- فسفر: نقش فسفر در رشد گندم مربوط به توسعه ریشه و گل، افزایش سرعت رشد و افزایش کیفیت گیاه می باشد. کمبود این عنصر باعث رشد ضعیف ریشه و کند شدن رشد گیاه می گردد. از کودهای رایج می توان به سوپر فسفات ساده، سوپر فسفات تریپل و فسفات آمونیوم اشاره کرد.
- پتاسیم: نقش پتاسیم در رشد گیاه گندم مربوط به افزایش مقاومت در برابر بیماری، تنظیم آب و افزایش کیفیت دانه می باشد. در صورت کمبود پتاسیم ممکن است شاهد لبه سوزی برگ ها و کاهش مقاومت به تنش ها باشیم. کودهای رایج پتاسه سولفات پتاسیم و کلرید پتاسیم هستند.
- گوگرد: گوگرد وظیفه سنتز پروتئین و افزایش کیفیت گلوتن را بر عهده دارد. این عنصر در کاهش قلیائیت خاک و کنترل PH خاک بسیار موثر است. یکی از دلایل اصلی محبوبیت سولفات آمونیوم، این است که به طور همزمان هم نیتروژن و هم گوگرد را در اختیار خاک قرار می دهد. به این ترتیب هم پی اچ و شوری خاک کنترل شده و هم گیاه نیتروژن لازم را برای شروع رشد دریافت می کند. مهم ترین منبع تامین گوگرد، کود سولفات آمونیوم ایران می باشد.
- کلسیم: کلسیم از عناصر ضروری برای رشد گیاه گندم است که در مرحله ساقه دهی این گیاه، اهمیت پیدا می کند. این عنصر در تشکیل دیواره سلولی گیاه نقش دارد. به این ترتیب استحکام ساقه گیاه را تضمین می کند.
- ریزمغذی ها: ریزمغذی ها عناصری هستند که به حجم کم اما ضروری، مورد نیاز گیاه هستند. از جمله ریزمغذی های مورد نیاز گندم می توان به روی، آهن، منگنز، مس، بور و مولیبدن اشاره کرد. این عناصر به جوانه زنی، رشد ریشه، کلروفیل سازی و فعال سازی آنزیم ها کمک می کنند. کودهای میکرو اغلب به صورت محلول پاشی استفاده می شوند.
- کودهای آلی: کودهای آلی و ارگانیک بهبود دهنده بافت خاک هستند. وجود این عناصر در خاک ضروری است؛ زیرا این عناصر مواد مغذی را به صورت تدریجی در اختیار خاک گذاشته و منبع پایداری از عناصر غذایی هستند. کودهای آلی ظرفیت نگهداری آب را افزایش می دهند. همچنین این مواد، اصلاح کننده بافت خاک هستند. اگر نمی دانید که کود آلی چیست و شامل چه مواردی می شود؟ بر روی لینک کلیک کنید.
برنامه کوددهی به گندم
برنامه کوددهی گندم در 6 مرحله انجام می شود. این مراحل عبارتند از:
- مرحله قبل از کشت
- مرحله ریشه زایی و جوانه زنی
- مرحله پنجه زنی
- مرحله ساقه روی
- مرحله خوشه دهی
- مرحله پر شدن دانه
در ادامه کوددهی گندم در هر یک از این مراحل را توضیح می دهیم.
قبل از کشت
قبل از کاشت، مرحله آماده سازی زمین کشاورزی است. در این مرحله شخم زنی و کوددهی انجام می شود. کوددهی با کود حیوانی (مثل کود مرغی و کود گاوی) قبل از کاشت بذر گندم لازم است. علاوه بر این، در مرحله پیش از کاشت، کودهای پایه شامل فسفر و پتاسیم به خاک اعمال می شوند. این کودها باید به صورت گرانوله باشند و با خاک مخلوط شوند.
هنگام کاشت به کود ازته نیز نیاز داریم. این کود چند روز قبل از کاشت باید به خاک اعمال شود. در صورتی که از کود اوره استفاده می کنید، حتما باید کود گوگرد را هم به صورت مجزا تهیه کرده و همراه با ازت استفاده نمایید. اما اگر انتخابتان سولفات آمونیوم است، نیازی به استفاده از کود دیگری نیست. سولفات آمونیوم ترکیبی از گوگرد و نیتروژن است و هر دو ماده را در اختیار خاک قرار می دهد.
مرحله جوانه زنی
در این مرحله باید عناصری به خاک اضافه شوند که باعث رشد بهتر جوانه ها شده و مقاومت آن ها را افزایش دهند. در این مرحله می توان از کود NPK متعادل استفاده کرد. فسفر موجود در این کود باعث گسترش ریشه شده و نیتروژن، رشد برگی را افزایش می دهد.
مرحله پنجه زنی
رشد گندم از یک ساقه شروع شده و بعد از آن دو یا سه ساقه در اطراف ساقه اصلی رشد می کنند. به این اتفاق پنجه زنی گفته می شود. پنجه زنی معمولا یک ماه بعد از کاشت اتفاق می افتد. در این مرحله از کودهایی استفاده می کنیم که به افزایش پنجه زنی گیاه کمک می کنند. هرچقدر پنجه زنی بیش تر باشد، محصول افزایش پیدا می کند. بهترین کود در این مرحله، کودهای حاوی نیتروژن از جمله اوره می باشند. استفاده از کود آهن و روی نیز در این مرحله توصیه می شود.
مرحله ساقه روی
بعد از پنجه زنی، نوبت به تشکیل ساقه های مقاوم می رسد. در این مرحله قطعا به کودهای نیتروژنه مثل سولفات آمونیوم نیاز پیدا خواهید کرد. همچنین استفاده از ریزمغذی هایی همچون روی در این مرحله توصیه می شود. در بین تمام مراحل رشد گندم، مرحله رشد ساقه ضروری ترین مرحله برای مصرف ازت می باشد.
مرحله خوشه دهی
در مرحله خوشه دهی مصرف نیتروژن باید قطع شود. در این مرحله تمرکز باید بر روی رشد بیش تر خوشه ها باشد. کود پتاسه مفیدترین کود برای رشد خوشه ها می باشد. همچنین طبق برنامه در این مرحله می توانید از ریزمغذی هایی مثل آهن، روی، مس و منگنز استفاده کنید.
مرحله پر شدن دانه
بهترین کود در مرحله پر شدن دانه، کود پتاس بالا می باشد. کودهای حاوی پتاسیم به پر شدن دانه ها و افزایش مقاومت خوشه کمک می کنند. همچنین بهتر است از کودهای حاوی کلسیم به مقدار مورد نیاز استفاده گردد. در مراحل آخر رشد دانه ها، می توانید از نیتروژن کنترل شده استفاده نمایید. این کار باعث افزایش پروتئین محصول می شود. البته نیازی به دز بالا ندارید و مصرف NPK که حاوی پتاس بالا و نیتروژن متعادل است، کافی می باشد.
نکات مهم در کاشت و کوددهی گندم
- تحلیل خاک: قبل از هر نوع کوددهی، انجام آزمایش خاک برای تعیین نیازهای غذایی و pH خاک بسیار مهم است. گندم زمانی بهترین رشد را دارد که PH خاک بین 6 تا 7 باشد. با توجه به نتایج آزمایش خاک، و قبل از کاشت گندم می توانید با استفاده از کود، PH خاک را تنظیم کنید. نمونه برداری دقیق از خاک و آزمایش آن، تعیین کننده میزان عناصر مغذی در خاک می باشد. بنابراین لازم است پیش از دریافت برنامه غذایی و کوددهی گندم، خاک را آزمایش کنید تا بر اساس نیازهای خاک، کوددهی انجام دهید.
- تقسیم کودها: بعد از اعلام نتایج آزمایش خاک، بهتر است کودهای مورد نیاز تقسیم شده و در چند مرحله به خاک و گیاه اعمال شوند. برای مثال اگر 800 گرم سولفات آمونیوم نیاز است، این مقدار در دو یا سه نوبت و در دوره های مختلف رشد، اعمال گردد.
- دوری از مصرف بیش ازحد: همانطور که کود ندادن به زمین، بهره وری کشاورزی را کاهش می دهد، مصرف بی رویه کود هم باعث آسیب به گیاهان و زمین می شود. در مصرف هر کود، باید نیازها و کمبودهای خاک در نظر گرفته شود و طبق برنامه کوددهی، کمبودها تامین شوند.
- مدیریت آب: تأمین آب کافی در مراحل مختلف رشد گندم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. کمبود آب می تواند تأثیر منفی بر جذب مواد مغذی داشته باشد.
- تنوع در کودها: استفاده از ترکیب مناسبی از کودها (شیمیایی و آلی) می تواند به بهبود کیفیت خاک و افزایش حاصلخیزی آن کمک کند.
- توجه به رقم کشت و موقعیت جغرافیایی: تمام اطلاعاتی که در این مطلب داده شد، برای شناخت نیازهای گیاه گندم می باشد. بسته به موقعیت جغرافیایی شما، نوع آبیاری و رقم گندمی که کشت می کنید، ممکن است کوددهی متفاوت باشد. در صورتی که تجربه کافی در زمینه کاشت و کوددهی به گندم را ندارید، بهتر است از متخصص کشاورزی یا کشاورز با تجربه کمک بگیرید.
