علت پفکی شدن پوست پرتقال و نارنگی چیست؟ + پیشگیری از پف کردن پوست مرکبات
یکی از مشکلاتی که در پرورش مرکبات شاهد آن هستیم، پف کردن پوست مرکبات است. این موضوع بیشتر در میوه نارنگی دیده می شود. پف کردن پوست یا به اصطلاح پفکی شدن پوست نارنگی، نارنج و پرتقال، بر بازارپسندی و فروش این میوه ها تاثیر منفی می گذارد. اما دلیل بروز این مشکل چیست و چطور می توان از آن پیشگیری کرد؟ در ادامه به این سوال ها پاسخ می دهیم.
پفکی شدن پوست نارنگی و مرکبات چیست؟
پفکی شدن به حالتی گفته می شود که پوست میوه ها از جمله نارنگی، نارنج و پرتقال، غیرطبیعی و متورم به نظر می رسد. پفکی شدن پوست نوعی اختلال فیزیولوژیک است که در آن پوست میوه از پالپ (گوشت) جدا می شود. در این حالت فضای خالی بین پوست و گوشت ایجاد شده و ظاهر میوه شل، بادکرده و سبک به نظر می رسد.
پفکی شدن پوست با ضخیم شدن پوست میوه همراه است. همچنین در برخی موارد شاهد تغییر رنگ پوست میوه هستیم. این مشکل به طور مستقیم بر مزه و کیفیت مصرفی تأثیر نمی گذارد، اما ارزش اقتصادی میوه را به شدت کاهش می دهد.
چه عواملی باعث پفکی شدن پوست پرتقال و نارنگی می شوند؟
پف کردگی پوست مرکبات نتیجه مجموعی از عوامل تغذیه ای، مدیریتی، محیطی و حتی ژنتیکی است. مهم ترین دلایل عبارتند از:
آبیاری نامنظم
آبیاری یکی از جدی ترین عوامل ایجاد پف کردگی پوست میوه است. هم آبیاری زیاد و هم آبیاری کم، می توانند در پف کردن پوست مرکبات تاثیر داشته باشند. وقتی درخت را بیش از حد آبیاری کنید، پوست میوه نسبت به گوشت آن بیشتر رشد می کند. تجمع آب اضافی در بافت ها، عدم تعادل رشد و ایجاد فضای خالی در میوه، باعث پف کردن پوست میوه می شود. از طرفی آبیاری کم یا تنش خشکی باعث توقف رشد پالپ می گردد. اختلاف رشد بین پوست و گوشت میوه، باعث می شود که نارنگی یا سایر مرکبات شکل نامتعادلی به خود بگیرند.
شرایط آب و هوایی
تغییرات ناگهانی دما و رطوبت می تواند باعث ایجاد تنش در گیاه شود. این تنش در ادامه می تواند باعث پفکی شدن پوست میوه شود. هر چقدر دما بیشتر باشد، احتمال پف کردن پوست مرکبات بیشتر است. همچنین نور کم باعث کاهش فتوسنتز و ضعف بافت داخلی میوه می شود. این موضوع می تواند به پفکی شدن پوست منجر شود. بروز بارندگی سنگین بعد از خشکی طولانی نیز، در این فرایند بی تاثیر نیست.
کوددهی نامناسب
مواد غذایی نقش کلیدی در سلامت پوست و بافت میوه دارند. کمبود برخی عناصر باعث ضعف دیواره سلولی و ایجاد فضاهای خالی می شود.
یکی از مهم ترین مواد غذایی که کیفیت پوست میوه را تضمین می کند کلسیم است. کمبود کلسیم باعث ضعف دیواره سلولی و جدا شدن پوست از گوشت می شود.
یکی دیگر از مواد مغذی که کیفیت میوه را تضمین می کند پتاسیم است. کمبود پتاسیم در مرکبات باعث کاهش رنگ گیری، افزایش پوکی، کاهش قند و رشد نامنظم پوست در مقایسه با گوشت می شود.
کمبود ریزمغذی ها (مخصوصا روی، منیزیم، آهن) باعث اختلال در انتقال قند، کاهش کیفیت گوشت میوه و تأخیر در رشد یکنواخت پوست و پالپ می گردد.
عدم تعادل نسبت ازت به فسفر می تواند باعث پفکی شدن پوست مرکبات شود. این عدم تعادل، رشد پوست و گوشت میوه را دچار ناهماهنگی کرده و در نهایت باعث می شود پوست از پالپ (گوشت) جدا شده و حالت پف کرده پیدا کند. وقتی ازت دریافتی درخت بیش از حد نیاز باشد، رشد شاخه و برگ ها افزایش یافته و پوست میوه حجیم تر می شود. اما گوشت میوه (پالپ) فرصت رشد هماهنگ با پوست را پیدا نمی کند. در نتیجه، پوست جلو می زند و از گوشت جدا می شود؛ دقیقا همان چیزی که باعث پفکی شدن پوست پرتقال و نارنگی می شود. از طرفی وقتی فسفر دریافتی درخت کم باشد، رشد پالپ ضعیف شده و متناسب با رشد پوست پیش نمی رود. این اختلاف رشد، باعث ایجاد فضای خالی بین پوست و گوشت می شود.
آفات و بیماری ها
برخی آفات و بیماری ها با آسیب زدن به پوست و انتقال مواد غذایی، زمینه ساز پفکی شدن پوست میوه می شوند. از جمله آفات تاثیرگذار می توان به شپشک ها، تریپس، مینوز برگ و کنه اشاره کرد. همچنین بیماری هایی مثل بیماری های قارچی پوست، پوسیدگی های داخلی و بیماری های ویروسی با ایجاد آسیب یا کاهش جریان غذا به پالپ، باعث ایجاد فضای خالی و پف کردگی می شوند.
بهترین کودها برای پیشگیری از پفکی شدن پوست نارنگی و مرکبات
کوددهی اصولی و به موقع، بهترین راهکار برای جلوگیری از پفکی شدن پوست مرکبات است. برای این منظور باید نیاز دقیق درخت و زمان استفاده از هر کود را بدانید. ما قبلا در مقاله ای، برنامه کوددهی به مرکبات را ارائه داده ایم.
برای تشخیص نیازهای خاک و درخت، بهتر است با شروع فصل رشد، آزمایش خاک انجام دهید. آزمایش خاک تعیین می کند که آیا خاک نیاز به اصلاح دارد یا خیر؟ همچنین این آزمایش سطح مواد مغذی را نشان می دهد. باغداران با تحلیل این آزمایش می توانند کمبودها و بیش بودهای خاک باغشان را تشخیص دهند.
با توجه به نتایج آزمایش خاک، این کوددهی ها را در زمان مناسب انجام دهید تا از پف کردن پوست مرکبات جلوگیری شود:
- کلسیم محلول پاشی (به خصوص در دوران رشد میوه)
- کود پتاس بالا در دوره تشکیل میوه تا رنگ گیری (کلسیم و پتاسیم مهم ترین عناصر در جلوگیری از پفکی شدن پوست هستند. پتاسیم همچنین در آبدار شدن میوه های مرکبات نقش اساسی دارد.)
- کودهای ریزمغذی کامل
- کودهای فسفردار در ابتدای فصل برای افزایش گلدهی
برای جلوگیری از پفکی شدن پوست مرکبات، باید نسبت دو عنصر ازت و فسفر کنترل شود. برای این منظور توصیه می شود:
- در ابتدای فصل رشد (بهار): کود حاوی فسفر بیشتر استفاده شود.
- در زمان تشکیل میوه: کوددهی ازت را انجام دهید. بهترین کود ازته برای مرکبات، سولفات آمونیوم است. این کود با اصلاح پی اچ خاک قلیایی، دسترسی درختان به عناصر غذایی را ساده تر می کند.
- کودهای ازته باید به میزان کم اما دفعات بیشتر مصرف شوند.
- در دوره رشد میوه: فسفر و پتاس باید نسبت بیشتری داشته باشند.
- از کودهای پتاس بالا + کلسیم برای جلوگیری از پفکی شدن پوست استفاده شود.
پیشگیری از پفکی شدن پوست مرکبات
- تأمین شرایط مناسب کاشت و پرورش: برای جلوگیری از پفکی شدن پوست مرکبات، تأمین شرایط مناسب برای کاشت و پرورش ضروری است. این شامل انتخاب مکان مناسب با نور کافی، خاک مناسب و شرایط آب و هوایی مناسب است.
- کنترل و پیشگیری از آفات و بیماری ها: کنترل آفات و بیماری ها و همچنین مراجعه به متخصصان کشاورزی برای دریافت مشاوره، به جلوگیری از بیماری ها و پفکی شدن پوست کمک می کند.
- اهمیت آبیاری: آبیاری منظم و اندازه گیری سطح رطوبت خاک به حفظ سلامت درخت و جلوگیری از پفکی شدن پوست میوه کمک می کند. برای این منظور آبیاری منظم و بدون نوسان، جلوگیری از آبیاری سنگین پس از دوره خشکی، استفاده از آبیاری قطره ای یا میکروجت و حفظ رطوبت یکنواخت خاک توصیه می شود.
- انتخاب ارقام مقاوم: انتخاب ارقام مقاوم مرکبات، در کاهش پفکی شدن پوست مؤثر می باشد. برخی از ارقام نارنج و نارنگی دارای تحمل بیشتری در برابر شرایط نامساعد محیطی و آفات هستند.
- برداشت به موقع: اگر میوه برای مدت طولانی روی درخت بماند، یک سری تغییرات فیزیولوژیکی در آن رخ می دهد که احتمال پفکی شدن پوست را افزایش می دهد. وقتی مرکبات بیش از حد رسیده می شوند، آب موجود در پالپ کم کم کاهش می یابد، گوشت میوه جمع می شود و از پوست فاصله می گیرد و همچنین پوست ضخیم تر شده و حالت پف دار به خود می گیرد.
- تهویه مناسب انبار و اجتناب از انبارمانی طولانی مدت: بعد از برداشت، نحوه نگهداری میوه اهمیت زیادی پیدا می کند. اگر مرکبات در انبار با رطوبت نسبی بالا نگه داری شوند تبخیر طبیعی میوه کاهش پیدا می کند، آب در فضای بین پوست و گوشت جمع می شود و بافت داخلی میوه ضعیف می شود. انبار باید خنک، خشک و دارای جریان هوای مداوم باشد و مرکبات نباید مدت طولانی انبار شوند.
جمع بندی
برای جلوگیری از پفکی شدن پوست پرتقال، نارنج و نارنگی، باید مجموعه ای از اقدامات شامل تغذیه صحیح، آبیاری اصولی و کنترل آفات صورت بگیرد. با مصرف کودهای کلسیمی و پتاسیم دار، تا حد زیادی می توان جلوی این اختلال فیزیولوژیکی را گرفت. همچنین مدیریت مصرف کودهای ازته، فسفره و ریزمغذی ها در رشد و سلامت ظاهری میوه ها نقش دارد.
