اهمیت گوگرد در کشاورزی: بررسی تاثیر کود گوگرد در زمین های شور و آهکی

گوگرد (سولفور) عنصر مهمی است که در موارد مختلفی کاربرد دارد. یکی از این موارد، حوزه کشاورزی است. کود گوگرد در فعالیت های حیاتی گیاهان تاثیر دارد. عمده محصولات کشاورزی مثل غلات، سبزیجات و میوه ها برای رشد به گوگرد نیاز دارند. با توجه به تاثیر کود گوگرد در کشاورزی، لازم است نقش این عنصر را به طور کامل بررسی کنیم.
در این مطلب درباره فواید و تاثیر کود گوگرد، انواع گوگرد، نشانه های کمبود گوگرد و نحوه مصرف این کود توضیح می دهیم. با ما همراه باشید.

معرفی کود گوگرد

گوگرد یک ترکیب شیمیایی بوده و از معادن استخراج می شود. فرم پایدار آن گازی است و با خروج گاز گوگرد از اعماق زمین، در پالایشگاه ها ذوب شده و بعد جامد می شود. معمولا مقدار گوگرد در خاک کم است؛ چرا که فرم پایدار گوگرد در طبیعت به شکل گازی بوده و سریع از دسترس ریشه خارج می شود.

گوگرد از عناصر مغذی ضروری برای گیاهان است. این عنصر بعد از نیتروژن، پتاسیم و فسفر چهارمین ماده غذایی مهم برای رشد و متابولیسم گیاهان می باشد. آبشویی عناصر غذایی خاک تا حد زیادی خاک را با کمبود گوگرد مواجه می کند؛ به همین دلیل نیاز است که گوگرد مورد نیاز را به صورت کود گوگرد به خاک اعمال کنیم. اینکه چه نوع گوگردی را به خاک اضافه کنیم، به PH خاک مورد نظر بستگی دارد. از جمله کودهای گوگرد دار معدنی می توان به سولفات آمونیوم، سولفات پتاسیم و سوپر فسفات ها اشاره کرد.

گوگرد در فرآیندهای بیولوژیکی با نیتروژن پیوند نزدیک دارد. گوگرد موجود در خاک، قبل از اینکه توسط گیاه جذب شود، به سولفات تبدیل می گردد. سولفات به عنوان یک ماده غذایی سریعا توسط گیاه جذب شده و به رشد گیاه کمک می کند. فرم قابل جذب سولفور در خاک برای گیاهان یون سولفات (SO4) است. گوگرد توسط برخی باکتری ها و قارچ های موجود در خاک اکسید می شود. بنابراین برای اینکه کود گوگرد در اختیار گیاه قرار بگیرد، لازم است خاک غنی از چندین نوع باکتری باشد.
برای اکسید شدن گوگرد نیاز به شرایط دیگری هم داریم:

• مواد آلی خاک کم نباشد.
• PH خاک مناسب باشد.
• ذرات گوگرد در خاک وجود داشته باشد.
• آبشویی خاک خیلی زیاد نباشد.
• دما، تهویه و رطوبت خاک مناسب باشد.

کمبود گوگرد در خاک چه نشانه هایی دارد؟

کمبود گوگرد معمولا در خاک های شنی و خاک هایی که در معرض آبشویی قرار دارند اتفاق می افتد. وقتی گوگرد موجود در خاک کاهش پیدا کند، نشانه هایی در گیاه به وجود خواهد آمد. با توجه به این نشانه ها می توانیم کمبود گوگرد را تشخیص دهیم.

کمبود گوگرد آثار منفی فراوانی بر رشد و توسعه گیاهان دارد و در صورت کمبود گوگرد گیاهان نمی توانند به طور کارآمد از نیتروژن استفاده کنند. این موضوع باعث افزایش هدررفت نیتروژن و شستشوی نیترات از طریق زهکشی آب می شود.

این موارد جزو اثرات کمبود گوگرد هستند:

• زرد شدن برگ گیاه
• کاهش رشد گیاه
• نازک شدن، کوچک شدن و باریک شدن برگ ها
• زرد شدن رگبرگ های گیاه
• کاهش تعداد میوه ها و کاهش وزن میوه
• نرسیدن و کال ماندن میوه

گوگرد عنصری غیر متحرک است. در صورت کمبود گوگرد، علائم آن ابتدا در برگ های جوان قابل مشاهده است.

انواع کودهای گوگردی

کود گوگرد در کشاورزی چند شکل دارد:

• کود سولفاته: این کودها علاوه بر تامین گوگرد، عناصر غذایی دیگری را نیز برای خاک تامین می کنند. از جمله این موارد می توان کود سولفات آمونیوم، سولفات منیزیم، سولفات آهن و سولفات روی را نام برد. فرم سولفات به راحتی برای گیاه قابل جذب است.
• گوگرد معدنی: این نوع گوگرد مستقیما از معدن استخراج شده و ممکن است حاوی عناصر سمی مثل کادمیوم و آلومینیوم باشد. بهتر است به جای آن از گوگردهای فراوری شده استفاده کنید.
• گوگرد پالایشگاهی: این کودها از ذخایر گاز و نفت تأمین شده و در پالایشگاه تولید می شوند؛ در نتیجه میزان زیادی گوگرد دارند. گوگرد پالایشگاهی بالاترین خلوص یعنی خلوص 99 درصد دارد. البته برای اینکه این کود بیش ترین تاثیر را داشته باشد، باید شرایط لازم برای خاک محیا باشد. این کودها به شکل گوگرد پودری و گرانول تولید می شوند.
• گوگرد مایع: گوگرد مایع از روغن های معدنی و گوگرد پودری تشکیل شده است و درصد پایینی از گوگرد را شامل می شود. این نوع گوگرد برای اصلاح ساختمان خاک کارایی چندانی ندارد و بیش تر برای تغذیه گیاهان و کنترل آفات و بیماری ها استفاده می شود.

سوالی که پیش می آید این است که کدام نوع کود گوگرد برای کشاورزی مناسبت تر است؟
برای انتخاب بهترین کود گوگرد، باید بررسی کنید که کدام کود گوگرد کمترین تاثیر مخرب را بر زمین شما به جا می گذارد و کدام مورد با توجه به شرایط زمین برایتان مناسب تر است. برای مثال سولفات آمونیوم یک منبع عالی برای تامین گوگرد و نیتروژن می باشد. اما باید ببینید که با توجه به میزان کمبود گوگرد در زمین، این کود تامین کننده نیاز زمین هست یا خیر. معمولا زمانی که خاک شما به شدت اسیدی است، استفاده از این کود کافی نیست. اما در صورت کمبود منطقی PH خاک، استفاده از کود گوگرد دار سولفات آمونیوم می تواند تاثیرات عالی بر رشد گیاه و میوه دهی آن داشته باشد.

اهمیت و تاثیر گوگرد در کشاورزی

تاثیر کود گوگرد در رشد گیاهان

گوگرد یک عنصر حیاتی و مهم در رشد گیاهان است. این عنصر نقش مهمی در سنتز پروتئین، تشکیل کلروفیل و فعال شدن آنزیم در گیاهان ایفا می کند. کمبود گوگرد در خاک می تواند باعث کاهش تولید پروتئین در گیاهان شود. در نتیجه کاهش تولید پروتئین، رشد گیاه متوقف شده و برگ ها زرد می شوند. کلروفیل مسئول فتوسنتز در گیاه است. کمبود گوگرد عمکلرد مولکول های کلروفیل را دچار مشکل کرده و در نتیجه فتوسنتز با مشکل مواجه می شود.
آنزیم ها نقش مهمی در تقسیم سلولی و فتوسنتز دارند. نبود گوگرد در خاک باعث فعال نشدن آنزیم در گیاهان می شود؛ به همین دلیل رشد گیاه متوقف می گردد. البته برای اینکه گوگرد تاثیر مثبتی در رشد گیاهان و افزایش کیفیت محصول داشته باشد، باید این کود به اندازه نیاز به خاک اعمال شود. زیاده روی در کوددهی نه تنها به نفع گیاهان نیست، بلکه باعث از بین رفتن گیاه و ضرر رساندن به خاک و آب های سطحی و زیرزمینی می شود.

اصلاح PH خاک های شور و قلیایی

نمک به طور طبیعی در خاک وجود دارد. اما گاهی مقدار آن بیش از اندازه استاندارد می شود که در اصلاح “شوری خاک” رخ می دهد. شوری خاک بیش تر در مناطق خشک و نیمه خشک اتفاق می افتد. اما در مناطق ساحلی با توجه به اینکه در نزدیکی دریا قرار دارند نیز شوری خاک مشاهده می شود.
شوری خاک و بالا بودن PH خاک، برای رشد برخی گیاهان و محصولات کشاورزی مناسب نیست؛ همین طور که پایین بودن بیش از حد PH هم اثرات نامطلوبی دارد. شوری خاک می تواند باعث خشک شدن برگ ها، خشک شدن گل، نازک شدن قطر طوقه، کاهش کلروفیل و رنگ پریدگی برگ ها شود.
یکی از روش های اصلاح ph خاک زمین های کشاورزی، استفاده از کود گوگرد است. گوگرد PH خاک را کاهش می دهد و محیط را برای رشد گیاهان مناسب تر می کند.
با اعمال کود گوگرد به خاک، باکتری های اکسیدکننده گوگرد، گوگردی که به خاک افزوده شده را به عنوان یک منبع غذایی مصرف کرده و با اکسید کردن آن این ترکیب را به عنوان یه ساختار آنیونی در خاک محلول می کنند. این حلالیت باعث کنترل pH خاک می شود.
گوگردی که به خاک اعمال می کنیم، اسیدسولفوریک تشکیل می دهد. اسیدسولفوریک با مواد قلیایی و آهکی واکنش داده و محیط اسیدی ایجاد می کند. با اصلاح خاک و تاثیر روی PH خاک، ریزمغذی های موجود در خاک جذب گیاه می شوند.

اصلاح خاک آهکی

خاک آهکی به خاکی گفته می شود که کربنات کلسیم آن بیش از 10 درصد باشد. کربنات کلسیم ماده مفیدی است اما افزایش بیش از حد آن باعث افزایش pH، سخت و سفت شدن زمین، کاهش حلالیت برخی عناصر و اثرات منفی دیگر می شود. خاک های آهکی مواد آلی بسیار کمی دارند. جذب عناصر معدنی در خاک های آهکی به سختی انجام می شود.

آبشویی خاک می تواند کمک زیادی به خاک های آهکی کند. همچنین استفاده از اصلاح کننده های اسیدی، کود گوگرد و اسیدسولفوریک، به اصلاح خاک آهکی کمک می کند.

افزایش حلالیت عناصر مغذی

وقتی خاک قلیایی می شود، حلالیت عناصر غذایی در خاک کاهش می یابد. فسفر، آهن، روی و سایر عناصر غذایی در اختیار گیاهان قرار نمی گیرند و در نتیجه رشد گیاهان دچار مشکل می شوند. افزودن گوگرد به خاک، دسترسی به مواد غذایی را افزایش می دهد. با کوددهی به موقع زمین با کود گوگرد، مواد مغذی به اندازه در اختیار گیاه قرار می گیرند و بازدهی گیاه بهتر می شود.

سایر فواید مصرف گوگرد:

• جلوگیری از گسترش قارچ و کاهش نیاز به مصرف سم قارچ کش
• کمک به حفظ سلامت خاک و ضدعفونی کردن خاک
• کمک به حاصلخیزی خاک
• افزایش دسترسی گیاه به مواد غذایی و ریز مغذی ها
• افزایش مقاومت گیاه در برابر سرما و خشکی در فصول سرد سال
• بهبود طعم و عطر محصولات کشاورزی
• کمک به جذب بهتر نیتروژن
• بهبود عملکرد کیفی گیاهان روغنی

زمان و مقدار مصرف گوگرد برای از بین بردن شوری خاک

کود گوگرد به چند دلیل در کشاورزی استفاده می شود. بسته به دلیل استفاده کود، زمان کوددهی متفاوت خواهد بود. اگر می خواهید گوگرد را به منظور اصلاح خاک استفاده کنید، بهترین زمان برای مصرف این کود فصل پاییز و زمستان است. از طرفی کشاورزان برای تغذیه خاک و کنترل آفات، گوگرد را در فصل رشد به خاک اعمال می کنند.

برای تشخیص میزان گوگرد مورد نیاز، باید آزمایش خاک انجام شود. برای آزمایش خاک، از عمق 30-0 سانتی متری خاک نمونه هایی گرفته می شود. سپس خاک در آزمایشگاه های مخصوص آزمایش می شود. آزمایش خاک نیازهای خاک را دقیقا مشخص می کند. به طور کلی هر ساله زمین کشاورزی به مقدار 150-100 کیلوگرم به ازای هر هکتار گوگرد نیاز دارد. در مناطق مرطوب، زمین نیاز کم تری به گوگرد داشته و در مناطق خشک معمولا نیاز خاک به گوگرد بیش تر است. در خاک های به شدت شور، ممکن است نیاز به اعمال گوگرد بیش تری داشته باشیم.

در پایان

همانطور که توضیح دادیم استفاده از کود گوگرد مزیت های زیادی برای کشاورزان دارد. مهم ترین تاثیر گوگرد کاهش PH خاک و حالت قلیایی خاک می باشد. اما در مصرف این کود باید احتیاط کنید. مصرف بیش از نیاز این کود باعث سوختن گیاهان می شود. همچنین مصرف بیش از حد گوگرد باعث کاهش مواد آلی و افزایش بیماری های قارچی می گردد.
مصرف زیاد کود گوگرد علاوه بر ضرری که برای گیاه دارد، برای محیط زیست هم مضر است. مصرف زیاد کودهای شیمیایی باعث ورود این مواد به آب های سطحی و زیرزمینی می شود. این مواد برای سلامت انسان و سایر حیوانات مضر هستند.