افزایش قیمت کودهای کشاورزی؛ زنگ خطر برای تولید و امنیت غذایی کشور
در حالی که فصل کشت پاییزه در بسیاری از مناطق کشور آغاز شده، بازار نهاده های کشاورزی با جهش کم سابقه قیمت مواجه شده است؛ موضوعی که نگرانی جدی کشاورزان و کارشناسان حوزه کشاورزی را به همراه داشته است. قیمت یک کیسه 50 کیلویی کود دولتی از 395 هزار به 687 هزار تومان رسیده است. قیمت برخی کودها در بازار آزاد از 1 میلیون 400 هزار تومان عبور کرده است.
این جهش قیمتی می تواند بر قیمت محصولات کشاورزی و امنیت غذایی کشور تأثیر مستقیم بگذارد.
میزان افزایش قیمت کودهای کشاورزی
بر اساس مصوبه جدید هیئت دولت:
- قیمت کود 74 درصد افزایش پیدا کرد.
- قیمت هر کیسه 50 کیلویی کود اوره دولتی از حدود 395 هزار تومان به بیش از 687 هزار تومان رسیده است. این در حالی است که سال گذشته نیز قیمت کود اوره شش برابر افزایش یافته بود.
- قیمت واقعی کود حدود 1 میلیون و 500 هزار تومان است اما با پرداخت 56 درصد از این مبلغ از سوی دولت، کشاورزان تنها 44 درصد هزینه را تقبل می کنند.
- برخی کودهای فسفاته و پتاسه نیز در بازار آزاد تا بیش از دو میلیون تومان معامله می شوند.
- در مناطق جنوبی و غربی کشور، کشاورزان از کمیابی و افزایش ناگهانی قیمت کود فروت ست و آمینو اسید خبر داده اند.
کارشناسان می گویند افزایش نرخ ارز و بالا رفتن هزینه خوراک گاز پتروشیمی ها که مواد اولیه کود را تولید می کنند، از عوامل اصلی این رشد قیمت است. این جهش قیمتی، تأثیر مستقیمی بر هزینه تولید گندم، برنج، صیفی جات و دیگر محصولات اساسی خواهد داشت.
دلایل اصلی گرانی کود در سال 1404
قیمت گذاری نهاده ها هر سال در شورای اقتصاد مصوب می شود. امسال هم پس از بررسی ها، قیمت های جدید با لحاظ یارانه های دولتی تعیین و ابلاغ شد. گران شدن قیمت کود چند دلیل اساسی دارد:
- افزایش نرخ ارز: چون بسیاری از مواد اولیه کودها وارداتی است، رشد نرخ دلار به طور مستقیم قیمت تمام شده را بالا برده است.
- افزایش بهای گاز طبیعی و خوراک پتروشیمی ها: تولیدکنندگان داخلی کود نیتروژنه می گویند قیمت گاز مصرفی آن ها چند برابر شده است.
- فرمول دلاری قیمت گذاری در بورس کالا: از سال گذشته، قیمت کودها در بورس با نرخ جهانی محاسبه می شود و دیگر نرخ یارانه ای ثابت ندارد. در نتیجه، حتی محصولاتی که با منابع ملی و داخلی تولید می شوند با نرخ های دلاری محاسبه و به کشاورزان عرضه می شوند.
- کاهش یارانه و حمایت های دولتی: در حالی که در بسیاری از کشورها کود یارانه ای توزیع می شود، در ایران یارانه ها کاهش یافته و بار مالی مستقیماً به دوش کشاورزان افتاده است.
این چرخه به کودهای کشاورزی محدود نمی شود. هر بار که نرخ رسمی ارز یا قیمت خوراک گاز افزایش می یابد، زنجیره ای از گرانی در صنایع مختلف از جمله پتروشیمی، فولاد و سیمان ایجاد شده و در نهایت فشار بیشتری به معیشت مردم وارد می گردد. این رویکرد موج جدیدی از تورم را به مردم تحمیل می کند.
پیامدهای افزایش قیمت کود برای بخش کشاورزی
افزایش هزینه های تولید، بسیاری از کشاورزان خرد را در تنگنا قرار داده است. افزایش نرخ کود به طور مستقیم بر هزینه تولید محصولات کشاورزی تاثیر می گذارد. این موضوع در ادامه باعث افزایش قیمت مواد غذایی در بازار می شود. از طرفی کاهش مصرف کود توسط کشاورزان، باعث افت عملکرد مزارع و کاهش تولید محصولات استراتژیک مانند گندم، ذرت و برنج می گردد.
بالا رفتن هزینه ها ممکن است کشاورزان را از کاشت محصول باز دارد و به افزایش وابستگی غذایی کشور منجر شود. به گفته برخی کارشناسان، اگر سیاست حمایتی مؤثری اجرا نشود، کشاورزان به سمت استفاده از کودهای تقلبی و بی کیفیت سوق پیدا می کنند که می تواند به خاک و محیط زیست آسیب بزند.
تا زمانی که فرمول بورس کالا بر پایه نرخ های دلاری باشد، هر افزایش نرخ ارز رسمی به طور مستقیم بر هزینه تولید کودهای شیمیایی تاثیر خواهد گذاشت. در صورتی که اصلاح جدی در شیوه قیمت گذاری و سیاست ارزی انجام نشود، موج گرانی ادامه دار خواهد بود.
راهکارهای موثر برای کنترل بحران کود
- بازگشت یارانه هدفمند به کودهای پرمصرف کشاورزی.
- افزایش تولید داخلی و حمایت از کارخانه ها به منظور پوشش دادن نیازهای کودی تمام کشاورزان.
- نظارت دقیق بر شبکه توزیع و جلوگیری از دلالی و احتکار.
- ایجاد سامانه شفاف برای توزیع مستقیم کود بین کشاورزان و حذف واسطه ها.
- اعطای تسهیلات اعتباری برای خرید کود در فصل کاشت.
- حمایت از تولیدکنندگان داخلی و کاهش وابستگی به واردات کود کشاورزی.
