بررسی اشتباهات رایج در کوددهی که باعث کاهش عملکرد گیاهان می شوند!

کوددهی اصولی یکی از مهمترین عوامل در افزایش بهره وری محصولات کشاورزی است. اما بسیاری از کشاورزان و باغداران به دلیل عدم آگاهی از روش های صحیح، مرتکب اشتباهاتی می شوند که نه تنها عملکرد را افزایش نمی دهد، بلکه به گیاهان آسیب می رساند. در این مطلب، رایج ترین اشتباهات در کوددهی را بررسی می کنیم تا با رعایت این نکات، بهترین نتیجه را از زمین خود بگیرید.

چرا کوددهی درست ضروری است؟

کوددهی یکی از اصلی ترین عوامل در موفقیت یا شکست کشاورزی است. گیاهان برای رشد و نمو به 16 عنصر غذایی ضروری نیاز دارند که اکثریت آن ها را از طریق خاک جذب می کنند. اما در بسیاری از موارد، خاک به تنهایی قادر به تامین تمام این عناصر نیست و نیاز به کوددهی وجود دارد. برخی از این عناصر بیشتر از بقیه مورد نیاز هستند و برخی در حجم کمی نیازند؛ اما همان مقدار هم برای رشد گیاه لازم و ضروری است.

کوددهی درست به چند دلیل مهم است:

• تأمین عناصر غذایی: گیاهان برای رشد به عناصر غذایی ضروری مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم نیاز دارند. کوددهی صحیح این عناصر را در دسترس گیاه قرار می دهد.
• افزایش عملکرد: کوددهی به موقع و متناسب، عملکرد محصولات را به طرز چشمگیری افزایش می دهد و به بهبود کیفیت میوه و سبزیجات کمک می کند.
• بهبود سلامت خاک: استفاده اصولی از کودهای آلی و معدنی می تواند ساختار خاک را بهبود ببخشد و به حفظ رطوبت و مواد مغذی کمک کند.
• مقابله با آفات و بیماری ها: گیاهان سالم و قوی تر به راحتی می توانند در برابر آفات و بیماری ها مقاومت کنند.
• توسعه پایدار کشاورزی: کوددهی درست به بهره وری بیشتر و استفاده بهینه از منابع کمک می کند، که در نهایت به کشاورزی پایدار منجر می شود.

کوددهی در عین ساده بودن، یک روند حساس است. حتی گاهی اوقات، کشاورزان باتجربه و قدیمی نیز در روند کوددهی اشتباهاتی مرتکب می شوند. شما باید این اشتباهات را در نظر بگیرید و در کشاورزی خودتان، از این موارد بپرهیزید.

رایج ترین و مهم ترین اشتباهات کوددهی کدامند؟

اشتباه اول: تشخیص نادرست نیازهای غذایی گیاه

یکی از رایج ترین اشتباهات کوددهی، عدم تشخیص صحیح نیازهای غذایی گیاه است. نیاز هر گیاه، بسته به شرایط خاک، نوع گیاه، سن گیاه، شرایط آب و هوایی و مرحله رشد، تعیین می شود.

برای تشخیص نیازهای غذایی گیاه، می توانید از روش های زیر استفاده کنید:

• آزمایش خاک: با انجام آزمایش خاک، می توانید میزان عناصر غذایی موجود در خاک را تعیین کنید و بر اساس آن، کودهای لازم را تشخیص دهید.
• مشاهده علائم ظاهری گیاه: کمبود هر عنصر غذایی، علائم ظاهری خاصی در گیاه ایجاد می کند. با مشاهده این علائم، می توانید کمبود عنصر مورد نظر را تشخیص دهید و کود مناسب را مصرف کنید. البته این تشخیص نیاز به تجربه بالایی دارد. زیرا برخی علائم کمبود تا حد زیادی مشابهند و تشخیص دقیق در این شرایط، اهمیت بالایی دارد.
• مشاوره با کارشناسان کشاورزی: کارشناسان کشاورزی، با تجربه و دانش خود می توانند به شما در تشخیص نیازهای غذایی گیاه کمک کنند.

نکته: یکی از عوامل موثر در تشخیص نیاز گیاه، نوع گیاه است. هر گیاه نیاز بیشتری به برخی عناصر غذایی خاص دارد. مثلاً گیاهان غده ای مانند سیب زمینی به پتاسیم بیشتری نیاز دارند، در حالی که غلات به نیتروژن علاقه دارند.

اشتباه دوم: پیروی کردن از یک دستور کوددهی ثابت

برخی کشاورزان برای کوددهی یک دستور همیشگی و مشخص را دنبال می کنند. برای مثال هر سال مقدار معینی نیتروژن به خاک می دهند. در صورتی که این کار اساسا اشتباه است. اگر فرمول خاصی یک بار جواب داده است، قرار نیست هر بار این دستور جواب بدهد. برنامه کوددهی باید بر اساس نیاز دوره ای خاک تعیین شود. برای این منظور هر سال قبل از شروع کوددهی و در آغاز فصل رشد، آزمایش خاک انجام دهید. سپس بر اساس میزان املاح موجود در خاک، برنامه کوددهی برای آن فصل تعیین کنید.

اشتباه سوم: استفاده از کود بی کیفیت یا تاریخ گذشته

برای اینکه کود تاثیر مثبتی بر روی محصولات بگذارد، باید از کیفیت لازم برخوردار باشد. متاسفانه، در بازار کودهای تقلبی و نامرغوب زیادی موجود هستند. این کودها نه تنها هیچ تاثیری در افزایش عملکرد ندارند، بلکه به گیاه آسیب می رسانند. همیشه کود را از برندهای معتبر و شناخته شده تهیه کنید. هنگام خرید به بسته بندی مناسب، تاریخ تولید و تاریخ انقضا کود توجه نمایید. برای سالم ماندن کود، آن را در محیط خشک و خنک و در بسته بندی پلمپ نگهداری کنید.

اشتباه چهارم: کوددهی بیش از حد یا کمتر از حد مورد نیاز

کوددهی بیش از حد یا کمتر از حد مورد نیاز، هر دو می توانند به گیاه آسیب برسانند. کوددهی بیش از حد، باعث مسمومیت گیاه، سوختگی برگ ها و ریشه ها، کاهش عملکرد و کاهش فعالیت میکروارگانیسم های مفید خاک می شود. برای مثال بسیاری از کشاورزان تصور می کنند هر چه مقدار بیشتری کود نیتروژنه به گیاه بدهند، رشد سریع تر خواهد شد. اما استفاده بیش از حد از این نوع کود باعث رشد بیش از حد شاخ و برگ شده و مانع تشکیل میوه و محصول می شود. همچنین، نیتروژن اضافی به مرور زمان خاک را اسیدی می کند. با اینکه اهمیت کود ازته در کشاورزی خیلی زیاد است، اما استفاده نادرست و بیش از حد این کود نیز، می تواند به ضرر کسب و کار کشاورز باشد. در صورت مشاهده علائم سوختگی (زردی برگ ها، توقف رشد)، آبیاری سنگین انجام دهید تا کودهای اضافه شسته شوند.

از طرفی برخی کشاورزان به دلیل ترس از کوددهی زیاد، کمتر از نیاز گیاه کود می دهند. کوددهی کمتر از حد نیاز، باعث کمبود عناصر غذایی، ضعف گیاه، رشد کند گیاه، تولید میوه بی کیفیت و به طور کلی باعث کاهش عملکرد می شود. برای تعیین میزان مناسب کود، باید به نیازهای غذایی هر گیاه، نوع کود و شرایط خاک توجه کنید .برای مثال سبزیجات برگ دار به نیتروژن بیشتری نیاز دارند؛ این موضوع در کوددهی حتما باید در نظر گرفته شود.

اشتباه پنجم: عدم توجه به شرایط خاک (از رایج ترین اشتباهات کوددهی)

خاک، بستر اصلی رشد گیاهان است و شرایط آن تاثیر زیادی در جذب عناصر غذایی دارد . خاک های اسیدی یا قلیایی، خاک های شور یا سدیمی و خاک های فشرده، باعث کاهش جذب عناصر غذایی توسط گیاه می شوند. برای بهبود شرایط خاک، باید این موارد بررسی و اصلاح شوند:

• اصلاح pH خاک: وقتی pH خاک در وضعیت متعادلی نباشد، جذب عناصر غذایی مختل می شود. برای رفع این مشکل باید pH خاک را اصلاح نمایید. با استفاده از آهک یا گوگرد، می توانید pH خاک را تنظیم کنید. برای اصلاح خاک های قلیایی از کودهای سولفاته مثل کود سولفات آمونیوم کریستاله استفاده کنید. همچنین برای خاک های اسیدی از کودهای حاوی آهک استفاده نمایید.
• اصلاح شوری خاک: با آبیاری مناسب و زهکشی، می توانید شوری خاک را کاهش دهید.
• بهبود ساختار خاک: با اضافه کردن مواد آلی (مانند کود دامی و کمپوست)، می توانید ساختار خاک را اصلاح کنید.

اشتباه ششم: کوددهی در زمان نامناسب

برای اینکه اثرگذاری کوددهی به بیشترین حالت برسد، باید کوددهی در زمان مناسبی انجام شود. در فصل سرما، یا در گرم ترین روزهای سال، کوددهی تاثیری نخواهد داشت. کوددهی در زمان های نامناسب باعث تبخیر سریع کود (به ویژه کودهای نیتروژنی)، جذب نشدن کود توسط ریشه، استرس گیاه و کاهش رشد می شود.

بهترین زمان کوددهی در فصل رشد گیاه (بهار و تابستان) است. همچنین برای درختان میوه، کوددهی در پاییز برای تقویت ریشه قبل از خواب زمستانی، توصیه می شود. بهترین ساعت برای کوددهی صبح زود یا عصر می باشد. در این زمان ها هوا خنک تر است و از تبخیر جلوگیری می شود.

اشتباه هفتم: مخلوط کردن اشتباه کودها با هم (از ظریف ترین اشتباهات کوددهی)

برخی کودها در ترکیب با یکدیگر واکنش می دهند و مواد مغذی یکدیگر را خنثی می کنند. برای مثال، مخلوط کردن کودهای حاوی کلسیم با کودهای حاوی فسفر می تواند باعث رسوب و کاهش جذب شود. ترکیب نادرست می تواند هزینه بالا و بهره وری پایین را به دنبال داشته باشد. برای این منظور باید قانون اختلاط کودها را بدانید تا از ترکیب کردن کودهایی که با یکدیگر سازگار نیستند، جلوگیری کنید.

نکات مهم در کوددهی اصولی به گیاهان و درختان

• در استفاده از کود NPK، به میزان هر ماده موثره توجه کنید. برای مثال اگر می خواهید از کود NPK استفاده کنید و در مرحله گلدهی و میوه دهی گیاه هستید، NPK فسفر بالا، پتاس بالا و ازت پایین را انتخاب کنید. یا اگر در مرحله رشد برگی هستید، NPK پتاس پایین و ازت بالا گزینه مناسب تری است.
• قبل از شروع کوددهی، حتماً آزمایش خاک انجام دهید. بر اساس نتایج آزمایش خاک و نیازهای غذایی گیاه، کود مناسب را انتخاب کنید.
• برای دستیابی به بیشترین عملکرد، تنها استفاده از کود کافی نیست؛ بلکه باید زمان، نوع، مقدار و نحوه مصرف آن دقیق و آگاهانه باشد.
• پس از کوددهی، آبیاری مناسب انجام دهید.
• در صورت نیاز، با کارشناسان کشاورزی مشورت کنید.
• با پرهیز از اشتباهات کوددهی و اجرای یک برنامه تغذیه ای علمی و مبتنی بر آزمون خاک، می توان بازدهی بالاتر و محصولی با کیفیت تر به دست آورد.