خاک سفت و کلوخه ای شده است؟ با این روش ها خاک را نرم کنید.

در خاک سفت و کلوخه ای شده، گیاهان به سختی رشد می کنند. اما نگران نباشید! با استفاده از راهکارهای کاربردی، می توان خاک سفت را نرم و اصلاح کرد. در این مطلب دلایل کلوخه ای شدن خاک را توضیح می دهیم. همچنین روش های کاربردی برای نرم کردن خاک را بررسی می کنیم. با ماهمراه باشید.

چطور بفهمیم خاک سفت است؟

فشردگی خاک یا همان سفت بودن خاک، به حالتی گفته می شود که در آن اجزای خاک بدون فاصله از یکدیگر قرار گرفته و به یکدیگر فشار می آورند. در خاک فشرده فاصله بین ذرات خاک به حداقل می رسد و این موضوع مشکلات مختلفی ایجاد می کند. این نوع خاک نه تنها مانع رشد مناسب گیاهان می شود بلکه کیفیت محصول را نیز کاهش می دهد.

اما چطور بفهمیم خاک زمینمان سفت است و نیاز به اصلاح دارد؟ خاک سفت و کلوخه ای این نشانه ها را دارد:

• رشد ضعیف گیاهان
• ماندگاری آب روی سطح خاک پس از آبیاری
• ترک خوردگی سطحی در تابستان
• سختی در نفوذ بیل یا بیلچه
• ریشه های سطحی و ناتوان در نفوذ به عمق

فشرده بودن خاک چه ایرادی دارد؟

خاک سفت و متراکم، مانع عبور آب و هوا درون خاک می شود. ریشه ها برای رشد، نیاز به این دارند که به راحتی در خاک نفوذ کنند؛ خاک متراکم جلوی رشد ریشه را گرفته و افزایش رشد ریشه را متوقف می کند. وقتی ریشه به خوبی رشد نکند، آب و مواد مغذی کمتری را از خاک می گیرد؛ در نتیجه گیاه دچار ضعف می شود.

یکی دیگر از مضرات خاک متراکم این است که آب به راحتی نمی تواند درون آن نفوذ کند. این موضوع باعث تشنه ماندن درخت یا گیاه می شود. در خاک سفت، آب برای مدتی بر روی سطح یا لایه مشخصی از خاک باقی مانده و ساختار خاک را بیش تر تخریب می کند. باقی ماندن آب در اطراف ریشه نیز، باعث خفه شدن ریشه و پوسیده شدن ریشه می گردد. در نتیجه باید به فکر راه حل باشیم تا با راه های پیشگیری و درمان پوسیدگی ریشه، این مشکل را مدیریت کنیم.

علاوه بر این موارد، سفت شدن خاک، کشاورزان را با مشکلات دیگری مواجه می کند. نیاز به شخم زدن بیش تر، کاهش باردهی گیاهان، از بین رفتن میکروارگانیسم های خاک، کاهش اکسیژن مورد نیاز خاک، عدم فعالیت کرم های خاکی، کاهش جذب مواد مغذی و افزایش احتمال ابتلای درختان به بیماری های خاکزاد (مانند بیماری های قارچی و باکتریایی ریشه) از جمله این مشکلات هستند.
برای جلوگیری از این مشکلات، باید راهکارهایی به کار ببرید تا خاک اصلاح گردد.

دلایل اصلی سفت شدن خاک کدامند؟

سفت شدن خاک می تواند ناشی از عوامل متعددی باشد:

• تردد زیاد ماشین آلات سنگین روی زمین
• راه رفتن زیاد
• آبیاری نامناسب یا بارندگی شدید
• شخم زدن غیراصولی خاک (مخصوصا اگر خاک مرطوب باشد و شخم زنی صورت بگیرد.)
• کمبود مواد آلی (اگر مواد آلی کافی در ساختار خاک وجود نداشته باشند، خاک بر روی هم نشسته و انباشته می شود. در نتیجه شاهد سفتی خاک خواهیم بود.)
• تهویه نامناسب خاک
• خشکی و تبخیر سریع رطوبت
• وجود درصد رس بالا در ترکیب خاک

این عوامل باعث فشرده شدن ذرات خاک شده و مانع نفوذ ریشه، آب و اکسیژن به عمق زمین می شوند.

پیشگیری از سفت شدن خاک؛ راهکاری هوشمندانه و پایدار

همیشه پیشگیری بهتر از درمان است، به ویژه زمانی که با خاک های حساس و مستعد فشردگی مانند خاک های رسی سروکار داریم. این نوع خاک ها به دلیل بافت ریز خود به راحتی متراکم می شوند و اگر مراقب نباشیم، ممکن است به بستری نامناسب برای کشت تبدیل شوند.

اگر با دلسوزی و آگاهی با زمین خود رفتار کنید، خاک نه تنها سفت نمی شود بلکه به منبعی غنی برای رشد و بهره وری تبدیل خواهد شد. در واقع، یک خاک سالم، نخستین قدم برای محصولی سالم است.

برای جلوگیری از سفت شدن خاک، لازم است چند اصل کلیدی را رعایت کنید:

• کاهش تردد ماشین آلات سنگین روی زمین های زراعی، به خصوص در زمان رطوبت بالا
• اجرای خاک ورزی اصولی با توجه به شرایط اقلیمی، فصل و نوع خاک
• افزایش ماده آلی خاک از طریق مصرف کمپوست، کود دامی و بقایای گیاهی
• رعایت تنوع زراعی و تناوب کشت برای حفظ چرخه زیستی خاک و جلوگیری از تحلیل رفتن ساختار آن

روش های موثر برای نرم کردن خاک

اگر خاک زمین یا باغچه تان سفت و کلوخه ای شده است، نگران نباشید. در این بخش روش های کاربردی برای نرم شدن خاک را بررسی می کنیم.

شخم زنی عمیق برای نرم کردن خاک

قبل از شروع فصل کاشت و در مرحله آماده سازی زمین کشاورزی، شخم زنی عمیق انجام دهید. بهترین عمق خاک برای شخم زدن، 20 الی 30 سانتی متر است. برای شخم زنی بهتر است از دستگاه های شخم زن استفاده شود. ورود تراکتور و ماشین آلات سنگین، خود باعث سفت تر شدن خاک می شود.
زمانی که زمین خیلی خیس یا خیلی خشک است، به هیچ وجه شخم زنی انجام ندهید. بهتر است شخم زنی هر سال یک بار انجام شود. می توانید از خاک ورزها هم برای بهبود بافت خاک کمک بگیرید. دستگاه های خاک ورز می توانند به شکستن کلوخه ها و نرم کردن خاک کمک کنند. ابزارهای هوادهی هم گزینه های خوبی برای خارج کردن کلوخه ها و تفکیک خاک هستند.

کوددهی برای کاهش تراکم خاک

برخی مواد معدنی می توانند به بهبود وضعیت خاک رسی و سفت کمک نمایند. کمبود برخی عناصر مثل نیتروژن، فسفر، گوگرد، کلسیم و… در خاک، باعث تغییر ساختار خاک می شود. به منظور اصلاح بافت خاک، باید عناصر ضروری خاک تامین شوند. برای تشخیص کمبودها باید آزمون خاک صورت گیرد. نتایج آزمون خاک تعیین می کند که چه عناصری به چه میزان در خاک نیازند.
یکی از کودهای موثر برای نرم شدن خاک، کود گوگرد می باشد. گوگرد باعث کاهش pH در خاک های قلیایی و تسهیل در جذب عناصر غذایی می شود. کود سولفات آمونیوم با تأمین نیتروژن و گوگرد، باعث تحریک رشد ریشه ها شده و در نتیجه خاک ساختار بهتری پیدا می کند. کود هیومیک اسید، کود فسفر بالا و کود مرغی از دیگر عناصری هستند که خاک سنگین و رسی را اصلاح می کنند.

افزودن مواد آلی برای نرم کردن خاک

یکی از دلایل اصلی متراکم شدن خاک، کاهش مواد آلی موجود در آن است. با افزودن مواد آلی به خاک، می توان تا حد زیادی به نرم شدن خاک کمک کرد.

افزودن مواد آلی به خاک، باعث بهبود ساختار خاک، افزایش نگهداری رطوبت و بهبود فعالیت میکروارگانیسم ها می شود. بهترین مواد آلی برای نرم کردن خاک عباتند از:

• کمپوست
• ورمی کمپوست
• کود حیوانی
• برگ های خرد شده و کاه و کلش
• کود سبز
• جلبک دریایی
• خاک برگ (برای اطلاع از طرز تهیه خاک برگ بر روی لینک کلیک کنید.)

مالچ از تبخیر آب جلوگیری کرده و مانع سفت شدن خاک می شود. می توانید از کاه، کلش، خاک اره یا برگ های خردشده به عنوان مالچ استفاده کنید. از مزیت های مالچ پاشی می توان به جلوگیری از تشکیل کلوخ، کاهش نیاز به آب و بهبود فعالیت میکروارگانیسم های خاک اشاره کرد.

آبیاری صحیح

آبیاری منظم و مناسب تأثیر بسیار زیادی بر نرم شدن خاک خواهد داشت. در خاک متراکم، باید آبیاری سبک و پرتعداد باشد. ترجیحا آبیاری به روش غرقابی انجام ندهید. استفاده از روش های آبیاری قطره ای یا بارانی می تواند به حفظ رطوبت و جلوگیری از خشکی خاک کمک کند.

نرم کردن خاک با کاشت گیاهان پوششی

کاشت گیاهان پوششی مثل یونجه، شبدر و چاودار به بهبود ساختار خاک و کاهش تراکم خاک کمک می کند. ریشه های این گیاهان خاک را نرم می کنند و مواد مغذی خاک را افزایش می دهند. کشت این گیاهان و سپس برگرداندن آن ها به خاک (کود سبز) روشی عالی برای نرم کردن خاک است.

ترکیب شن و ماسه با خاک رسی

اگر خاک شما رسی و بسیار چسبنده است، اضافه کردن شن و ماسه به همراه مواد آلی می تواند به سبک تر شدن آن کمک کند. نسبت پیشنهادی برای این کار یک قسمت شن، یک قسمت کمپوست و دو قسمت خاک رسی می باشد.

در این بخش روش های موثر برار نرم کردن خاک کشاورزی را توضیح دادیم. با توجه به شرایط خاص خاک و گیاهان خود، بهترین روش ها را انتخاب کرده و از نتایج مثبت آن بهره مند شوید.

ترکیب چند روش برای نتیجه گیری بهتر

بهترین روش نرم کردن خاک، ترکیب چند رویکرد فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی است:

شخم + افزودن کود آلی + مصرف سولفات آمونیوم + مصرف کودهای معدنی لازم + مالچ پاشی + مدیریت آبیاری = خاکی نرم، حاصلخیز و پویا