معرفی 10 درخت میوه مقاوم به سرما؛ بهترین انتخاب ها برای مناطق سردسیری ایران

بخشی از کشور ما ایران، آب و هوای سرد و کوهستانی دارد. زمستان های طولانی، یخبندان های مکرر و سرمای دیررس بهاره می توانند بسیاری از درختان را از بین ببرند یا باردهی آن ها را مختل کنند. با این حال، خوشبختانه درختان میوه ای وجود دارند که با این شرایط سازگارند. اگر شما هم در منطقه سردسیری زندگی می کنید و به فکر کاشت درخت میوه در باغچه یا باغ شخصی تان هستید، این مطلب مخصوص شماست. در این مقاله ما لیست 10 درخت میوه سردسیری (درخت میوه مقاوم به سرما) را ارائه داده ایم. این درختان به خوبی با اقلیم سرد و کوهستانی ایران تطابق دارند و ارقام بومی آن ها در حال حاضر در کشور کاشته می شود.

کاشت درخت میوه سردسیری؛ فرصتی خوب برای باغداران

اقلیم سرد ایران در نیمه شمالی ایران قرار دارند. در این مناطق کوه های مرتفع، بارش های شدید برف و باران و آب و هوای سرد را شاهد هستیم. مناطق کوهستانی دارای زمستان سرد و تابستان معتدل هستند. با اینکه مناطق سردسیری شرایط خاصی برای کشاورزی دارند؛ اما این به آن معنا نیست که باغبانی در این مناطق نشدنی است. از چالش های مناطق سردسیر برای باغبانی می توان به سرمای دیررس بهاره، کوتاه بودن فصل رشد و خاک سنگین و کم عمق اشاره کرد. شناخت گونه هایی از درختان که با این شرایط سازگار هستند، به شما کمک می کند تا کشاورزی پربهره ای در مناطق کوهستانی داشته باشید.

در مناطقی که سرمای زمستانی مناسب وجود دارد (حدود 600 تا 1200 ساعت دمای زیر 7 درجه سانتی گراد)، درختانی مثل گلابی، گیلاس و گردو می توانند به طور کامل نیاز سرمایی خود را تأمین کنند و باردهی بهتری داشته باشند. سرد بودن هوا در این مناطق باعث بالا رفتن کیفیت میوه ها می شود. درختان سردسیری معمولاً میوه هایی خوش طعم، سفت و با ماندگاری بالا تولید می کنند. در مناطق سردسیری بسیاری از آفات نمی توانند زمستان های سرد را تحمل کنند، بنابراین استفاده از سموم کاهش می یابد.

نکته کلیدی برای موفقیت در احداث باغ در مناطق سرد، شناخت اقلیم محلی و انتخاب ارقام مقاوم و دیرگل است. باید از گونه هایی استفاده شود که نه تنها سرمای زمستان را تحمل می کنند، بلکه دیرتر شکوفه می دهند تا از خطر سرمای بهاره نیز در امان بمانند.

معرفی درخت میوه سردسیری (درختان مقاوم به سرما)

1- سیب

درخت سیب یکی از مقاوم ترین درختان میوه در برابر سرمای زمستان است و در اغلب مناطق سردسیر ایران عملکرد موفقی دارد. بسیاری از ارقام سیب، برای شکوفه دهی به دوره ای از سرمای شدید نیاز دارند. این نیاز، آن ها را به درختانی ایده آل برای مناطق کوهستانی تبدیل می کند.

• ویژگی ها:
  • تحمل سرما تا منفی 30 درجه سانتی گراد
  • باردهی بالا در ارتفاعات بالای 1500 متر
  • نیاز سرمایی حدود 800 تا 1200 ساعت دمای زیر 7 درجه
• ارقام بومی و رایج در ایران:
  • سیب گلاب کهنز
  • سیب لبنانی زرد و قرمز
  • سیب شمیرانی
  • نهال سیب رد دلیشز
  • نهال سیب دورنگ فرانسوی

2- گلابی

گلابی از جمله درختانی است که در مناطق سردسیر ایران مانند اردبیل، تویسرکان و بروجن، بازدهی خوبی دارد. این درخت نسبت به سرمای زمستان و خزان زودهنگام مقاوم است و در صورت مراقبت صحیح، سال ها میوه می دهد.

• ویژگی ها:
  • نیاز سرمایی حدود 600 تا 1000 ساعت
  • مقاومت در برابر سرمای دیررس بهاره
  • مناسب برای خاک های عمیق و سبک
• ارقام بومی پیشنهادی:
  • گلابی شاه میوه
  • گلابی نطنز
  • گلابی سنگی
  • گلابی درگزی
  • گلابی بیروتی

3- انگور

با اینکه بسیاری از افراد درخت انگور یا تاک را گیاهی گرم پسند می دانند، ولی بسیاری از ارقام بومی ایران، در مناطق سردسیر نیز رشد می کنند. انگور از معدود میوه هایی است که در خاک های فقیر و کم آب و همچنین در دامنه های کوهستانی و شیب دار نیز بازدهی دارد.

• ویژگی ها:
  • تحمل سرمای زمستان تا منفی 20 درجه
  • دوره خواب زمستانی مناسب برای اقلیم های سرد
  • نیاز به نور مستقیم خورشید
• ارقام بومی مناسب مناطق سرد:
  • انگور یاقوتی قرمز دماوند
  • انگور کشمشی سفید ملایر
  • انگور رشه ای قزوین
  • قیزیل اوزوم
  • انگور خلیلی
  • انگور فخری
  • انگور سیاه سردشت

4- گردو؛ درخت میوه سردسیری با ارزش اقتصادی بالا

گردو یکی از مهم ترین و سودآورترین درختان مناطق سردسیر ایران است. مناطق شناخته شده ای مانند تویسرکان، بافت کرمان، خوانسار، و بوانات فارس سال هاست میزبان باغ های گردو هستند. این درخت می تواند سرمای تا منفی 25 درجه را تحمل کند، اما باید از سرمای دیررس بهاره برای جوانه ها محافظت کرد.

• ویژگی ها:
  • نیاز سرمایی بالا (800 تا 1200 ساعت)
  • عمر مفید طولانی (بیش از 50 سال)
  • نیاز به خاک های عمیق و زهکشی شده
• ارقام بومی پیشنهادی:
  • گردوی تویسرکان
  • گردوی زرندی
  • گردو چندلر
  • گردو فرنور
  • گردو کانادایی (گردو کوپه ای)

5- بادام

بادام از درختان میوه ای است که در صورت انتخاب رقم مناسب، می تواند در مناطق سردسیر عملکرد قابل توجهی داشته باشد. گرچه بسیاری از ارقام بادام گل دهی زودهنگام دارند و در معرض سرمای بهاره آسیب می بینند، اما ارقام دیرگل می توانند از این آسیب ها در امان بمانند.

• ویژگی ها:
  • مقاومت به سرما تا حدود منفی 15 درجه
  • نیاز سرمایی متوسط
  • سازگار با خاک های نیمه سبک تا سنگین
• ارقام بومی مناسب:
  • بادام آذرخوشه ای
  • بادام تونو
  • بادام فرانیس
  • بادام مامایی

6- آلبالو

آلبالو یک درخت میوه سردسیری است که در مناطق کوهستانی ایران که زمستان سرد و تابستان معتدل دارند به خوبی رشد می کند. همدان، آذربایجان شرقی، زنجان و دامنه های البرز از جمله شهرهایی هستند که باغ آلبالوی زیادی دارند.

• ویژگی ها:
  • تحمل سرمای شدید تا منفی 30 درجه سانتی گراد
  • باردهی منظم و سالانه
  • مقاوم به کم آبی در خاک هایی با زهکشی مناسب
• ارقام بومی و رایج:
  • آلبالو سیاه سمنان
  • آلبالو اردبیل
  • آلبالو مجارستانی

7- زردآلو

زردآلو در نگاه اول ممکن است میوه ای حساس به سرما به نظر برسد، اما بسیاری از ارقام آن به ویژه انواع دیرگل، مقاومت قابل توجهی در برابر سرمای زمستانی و بهاره دارند. این درخت در مناطقی مثل شمال همدان، آذربایجان شرقی، و خراسان شمالی کشت می شود.

• ویژگی ها:
  • نیاز سرمایی حدود 400 تا 900 ساعت
  • گل دهی زودهنگام
  • خطرپذیر در برابر سرماهای بهاره
  • نیاز به خاک با زهکشی بالا
• ارقام بومی مناسب:
  • زردآلو نصیری
  • زردآلو شاهرودی
  • زردآلو عسگرآباد
  • زردآلو سلطنتی
  • زردآلو تخم مرغی زعفرانی
  • زردآلو پرتقالی

8- آلو

آلو از جمله درختان میوه ای است که در شرایط آب و هوایی متنوع (به ویژه در نواحی سرد و معتدل کوهستانی)، عملکرد خوبی دارد. این درخت نسبت به سایر درختان میوه کمتر به آفات حساس است و برخی گونه های آن تحمل سرمای شدید را دارند.

• ویژگی ها:
  • نیاز سرمایی حدود 500 تا 1000 ساعت
  • رشد مطلوب در خاک های سبک تا نیمه سنگین
  • تحمل یخبندان و سرما تا حدود منفی 20 درجه
• ارقام بومی پیشنهادی:
  • آلو بخارا
  • آلو زرد طبرستان
  • آلو شابلون
  • آلو قطره طلا
  • آلو بخارا سیاه

9- گیلاس (از محبوب ترین درختان میوه سردسیری)

گیلاس یکی از میوه های بسیار محبوب است که در مناطق سردسیری به خوبی رشد می کند. درخت گیلاس و آلبالو سازگاری بالایی داشته و می توانند کنار یکدیگر کاشته شوند. این درخت اغلب در مناطق مرتفع ایران مثل کرمانشاه، سنندج، تویسرکان و دماوند کشت می شود. بهتر است از ارقام دیرگل گیلاس برای کشت استفاده کنید تا شکوفه ها در برابر سرمای بهاره آسیب نبینند.

• ویژگی ها:
  • نیاز سرمایی حدود 800 تا 1200 ساعت
  • حساس به خاک سنگین و زهکشی نشده
  • نیاز به آفتاب مستقیم برای باردهی مطلوب
• ارقام بومی توصیه شده:
  • گیلاس زرد خوشه ای
  • گیلاس صورتی دماوند
  • گیلاس سیاه مشهدی
  • گیلاس سفید لواسانی

10- به

درخت به از جمله درختان میوه مقاوم و کم توقع است که در شهرهای سردسیر مانند نهاوند، تویسرکان، کرمانشاه و اصفهان پرورش داده می شود. میوه به، کاربرد زیادی در آشپزی سنتی ایرانی دارد.

• ویژگی ها:
  • مقاومت بالا در برابر سرما تا منفی 20 درجه
  • تحمل خشکی
  • باردهی در سال دوم یا سوم پس از کاشت
• گونه های بومی پیشنهادشده:
  • به اصفهان
  • به همدانی
  • به شیرازی

سایر درختان میوه سردسیری

علاوه بر درختانی که معرفی کردیم، درختان دیگری نیز وجود دارند که با آب و هوای سرد و کوهستانی سازگارند. از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هلو
• شلیل
• پسته
• فندق
• انار
• خرمالو
• درختچه زغال اخته

نکات مهم قبل از کاشت نهال درخت میوه سردسیری

کاشت نهال در مناطق سردسیر، به دلیل شرایط اقلیمی خاص، نیازمند رعایت یک سری نکات کلیدی است تا نهال ها بهترین رشد و باردهی را داشته باشند. در ادامه مهم ترین نکات قبل از کاشت را بررسی می کنیم:

• انتخاب گونه و رقم مناسب: اولین نکته برای کاشت درخت میوه سردسیری، انتخاب نهال هایی است که به سرما مقاوم باشند و در شرایط خاص منطقه شما (ارتفاع، مدت زمان سرما، نوع خاک) رشد کنند. از ارقام بومی و دیرگل استفاده کنید تا خطر سرمای دیررس بهاره کاهش یابد. قبل از خرید نهال، از کارشناس کشاورزی یا کشاورز باتجربه درباره ارقام مناسب استان و شهرتان سوال بپرسید. انتخاب درخت مناسب و ارقام مناسب از آن درخت، با توجه به شرایط اقلیمی، ارتفاع، میزان بارندگی و نوع خاک تعیین می شود.
• زمان مناسب کاشت نهال: در مناطق سردسیر، بهترین زمان کاشت نهال اوایل بهار (بعد از رفع کامل یخبندان زمستانی) یا اواخر پاییز (قبل از شروع سرمای شدید زمستان) است. کاشت در این بازه ها به نهال فرصت می دهد تا ریشه زایی خوبی داشته باشد و در فصل رشد اولیه مقاوم تر شود.
• آماده سازی خاک: قبل از کاشت نهال، خاک را برای کاشت آماده سازی کنید. خاک های سنگین و با زهکشی ضعیف می توانند باعث پوسیدگی ریشه شوند. در صورت نیاز، با اضافه کردن مواد آلی (کمپوست، کود دامی پوسیده) و اصلاح pH خاک، محیط مناسبی برای رشد فراهم کنید.
• محافظت از نهال در برابر سرما: استفاده از پوشش های محافظ مثل نایلون های مخصوص یا استفاده از پایه های مقاوم به سرما می تواند به حفاظت نهال در برابر سرمای زودرس کمک کند. برای جلوگیری از خشک شدن درختان توصیه می شود که نهال ها را در نقاطی با پوشش مناسب و دور از وزش شدید باد بکارید.
• آبیاری منظم و متعادل: در فصل رشد، آبیاری منظم و متعادل ضروری است. خاک نباید خشک شود اما آبیاری بیش از حد و ایستابی آب باعث آسیب به ریشه ها می شود. در اوایل کاشت، آبیاری به بهبود ریشه زایی کمک زیادی می کند.
• کوددهی هدفمند: درخت میوه سردسیری، برای رشد بهینه در بهار و تابستان، نیاز به تغذیه مناسب دارد. بنابراین باید کوددهی در طول سال مخصوصا کوددهی در فصل سرما را جدی بگیرید. یکی از کودهای مؤثر برای این درختان در آغاز فصل رشد، کود سولفات آمونیوم است. این کود با داشتن نیتروژن آمونیومی، رشد رویشی اولیه را تقویت می کند و به درخت کمک می کند تا در زمان محدودی که در اختیار دارد، تنه و شاخه های قوی تری بسازد. گوگرد موجود در سولفات آمونیوم، با کاهش pH خاک های آهکی یا قلیایی، به افزایش جذب عناصر ریزمغذی مانند آهن، روی و منگنز کمک می کند. این مسئله به ویژه در درختانی مانند سیب، گلابی، بادام و گیلاس که به کمبود آهن حساس هستند، بسیار مهم است. برای تشخیص نیازهای درخت و کوددهی بهینه، انتهای زمستان آزمایش خاک انجام دهید.