راهنمای جامع برنامه کوددهی به زعفران: از کاشت تا برداشت

داشتن برنامه کوددهی زعفران، به پرورش زعفران پربار و باکیفیت کمک می کند. در این مطلب نکات مهم کوددهی به گیاه زعفران با استفاده از کودهای آلی و معدنی را بررسی می کنیم. با ما همراه باشید.

کودهای مناسب برای رشد زعفران کدامند؟

زعفران، که به عنوان “طلای سرخ” شناخته می شود، یکی از گران ترین و با ارزش ترین ادویه ها در جهان است. این گیاه از گل های خانواده زنبق به دست می آید و در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشت می شود. کوددهی مناسب زعفران، به بهبود رشد و کیفیت محصول کمک می کند. در این قسمت انواع کودهای شیمیایی و آلی مناسب برای زعفران را معرفی می کنیم و تأثیر هر یک بر رشد گیاه زعفران را توضیح می دهیم.

• کودهای شیمیایی
  • کود نیتروژنه: نیتروژن به رشد سریع تر برگ ها و افزایش حجم گیاه کمک می کند و در تولید کلروفیل نقش دارد.
  • کود فسفره: فسفر باعث تقویت ریشه ها و گل دهی بهتر گیاه می شود و به تولید پیازهای بزرگ تر کمک می کند.
  • کود پتاسیم: پتاسیم به افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش های محیطی کمک می کند و باعث بهبود کیفیت گل ها و رنگ زعفران می شود.
  • ریزمغذی ها (مثل زینک و آهن): این عناصر به بهبود متابولیسم گیاه و تولید مواد مغذی کمک می کنند و از بیماری ها جلوگیری می نمایند.
• کودهای آلی
  • کمپوست: کمپوست به بهبود ساختار خاک و افزایش فعالیت میکروبی کمک می کند و مواد مغذی را به تدریج آزاد می کند.
  • کود دامی (مثل کود گاوی یا گوسفندی): این کودها به بهبود کیفیت خاک و افزایش رطوبت آن کمک می کنند و مواد مغذی را به تدریج تأمین می نمایند.
  • کود سبز: استفاده از گیاهان پوششی که به خاک اضافه می شوند، به افزایش نیتروژن و بهبود ساختار خاک کمک می کند.

استفاده ترکیبی از کودهای شیمیایی و آلی به بهبود رشد و کیفیت زعفران کمک می کند. توجه به نیازهای خاص گیاه و وضعیت خاک در انتخاب نوع و مقدار کود، ضروری است.

برنامه کوددهی زعفران: از کاشت تا برداشت

تحقیقات نشان می دهد که رشد زعفران تا 70 درصد به وضعیت خاک بستگی دارد. خاک بستر زعفران، باید سبک باشد و عناصر مغذی را برای رشد گیاه فراهم کند. کوددهی زعفران با کودهای آلی و شیمیایی انجام می شود. میزان کوددهی و زمان دقیق کوددهی، با توجه به موقعیت جغرافیایی و نوع خاک مشخص می شود. برنامه کوددهی زعفران باید به گونه ای باشد که نیازها و کمبودهای خاک فراهم گردند.

به طور کلی برای کشت زعفران دو دسته کوددهی داریم که شامل کوددهی قبل از کاشت (کود پایه) و کوددهی بعد از کاشت (کوددهی تقویتی) می باشد. کوددهی پایه یک بار هنگام کاشت زعفران انجام شده و سپس هر دو یا سه سال یک بار تمدید می شود. اما کودهی تقویتی که شامل چند مرحله است، هر سال باید تکرار شود.

برنامه کوددهی زمین قبل از کشت زعفران

قبل از کاشت زعفران، از کود حیوانی و فسفر، برای کوددهی استفاده می شود. کود حیوانی که به خاک اضافه می کنید حتما باید فراوری شده باشد. استفاده از کود فراوری نشده باعث بروز بیماری قارچی و پوسیدگی گیاه زعفران می شود. میزان فسفر، بر اساس آزمایش خاک و میزان نیاز خاک به این عنصر، مشخص می شود.
از جمله کودهای حیوانی قابل استفاده در مزارع زعفران، می توان به کود گاوی، کود گوسفندی و کود مرغی اشاره کرد. کود گاوی معمولا برای بهبود بافت و ساختمان خاک استفاده می شود. این کود جذب مواد غذایی را بالا می برد و شرایط را برای رشد پیاز زعفران، محیا می کند. کود گوسفندی نیتروژن بالایی دارد. همچنین کود مرغی، باعث افزایش رشد رویشی می شود. بهترین کود دامی برای مزارع زعفران کود دامی ترکیبی است.

قبل از کشت زعفران، بسته به آنالیز خاک می توانید میزان و نوع کود حیوانی را مشخص کنید. در یک زمین با شرایط معمول، 50-30 تن کود گاوی برای هر هکتار زمین زعفران نیاز است. شما می توانید 7 تن کود گوسفندی و 3 تن کود مرغی را با کود گاوی ترکیب کنید. همه این ها به شرایط خاک و نیاز زمین بستگی دارد؛ اما معمولا در ترکیب کودهای حیوانی، 80 درصد از ترکیب شامل کود گاو است. 20 درصد باقیمانده از کودهای گوسفندی، مرغی و… تشکیل می شود.
بهترین زمان کوددهی پایه، فصل تابستان است. حدودا یک ماه قبل از کاشت زعفران، می توانید کوددهی پایه را انجام دهید.

برنامه کوددهی تقویتی زعفران

در کوددهی تقویتی، بر اساس شرایط آب و هوایی، نوع خاک و نیاز خاک، میزان کودها و نوع کودها مشخص می شوند. برای تشخیص نیاز خاک و تشخیص میزان عناصر غذایی موجود در خاک، باید آزمایش خاک انجام شود. کوددهی تقویتی در مزارع زعفران، به صورت سالانه انجام می شود و شامل چند مرحله است. در ادامه مراحل کوددهی تقویتی را توضیح می دهیم.

آبیاری اول (آب گل)

مرحله آب گل، به اولین آبیاری زمین زعفران گفته می شود که اواخر تابستان یا اوایل پاییز انجام می شود. در این دوره، کودهایی به زمین اعمال می شوند که باعث تقویت پیاز زعفران شوند. کوددهی آب گل باعث می شود جوانه هایی که در پیاز شکل گرفته اند، به طور کامل رشد کنند.
کودی که در این مرحله به کار می رود شامل هیومیک اسید و کود NPK می باشد. هیومیک اسید باعث می شود که گل های زعفران به آسانی از دل خاک بیرون بیایند. پتاسیم مورد نیاز در مرحله آب گل، بیش تر از نیاز به نیتروژن و فسفر می باشد؛ در صورت نیاز می توانید از کود حاوی پتاسیم نیز در این مرحله استفاده کنید.

آبیاری دوم (زاج آب زعفران)

کوددهی در مرحله زاج آب، بعد از برداشت زعفران و در اواخر فصل پاییز انجام می شود. بعد از برداشت محصول، پیازهای زعفران باید برای تکثیر آماده شوند؛ به این منظور مواد مغذی لازم، از طریق کوددهی در دسترس گیاه قرار می گیرند.
در مرحله زاج آب، از کود NPK که فسفر بالایی داشته باشد استفاده می شود. برخی کشاورزان در این مرحله کود جلبک دریایی نیز استفاده می کنند که باعث تقویت پیاز زعفران شده و آن را از خطر سرمازدگی حفظ می کند. هیومیک اسید و ریزمغذی ها هم گاها در این مرحله (با توجه به نیاز خاک) استفاده می شوند.

محلول پاشی زعفران

مرحله بعدی از برنامه کوددهی تقویتی زعفران، محلول پاشی می باشد. این مرحله در فصل زمستان انجام می شود. کودهایی که در این مرحله اعمال می شوند، باید باعث تقویت پیاز زعفران و درشت شدن کلاله های زعفران شوند. محلول پاشی طی 3 تا 6 مرحله انجام می شود که تعداد این مراحل، به شرایط زمین بستگی دارد.

• محلول پاشی اول: محلول پاشی اول، بر عمل فتوسنتز تمرکز دارد؛ برای این منظور، به بخش علفی زعفران نیاز داریم. یکی از کوهایی که باعث جلوگیری از زرد شدن علف زعفران می شود، کود آهن می باشد. کود آهن با سبز نگه داشتن علف زعفران، به عمل فتوسنتز کمک می کند. استفاده از کود ازته نیز به افزایش رشد برگی گیاه زعفران کمک می کند. محلول پاشی اول معمولا در دی ماه انجام می شود.
• محلول پاشی دوم: محلول پاشی دوم معمولا در بهمن ماه انجام می شود. در این کوددهی، از کودهای حاوی فسفر بالا استفاده می شود. کود فسفر بالا، به افزایش غده زایی و تولید پیازهای جدید زعفران کمک می کند. در این مرحله، برای جلوگیری از سرمازدگی پیازهای کوچک، می توانید از آمینواسید هم استفاده کنید. پیاز زعفران باید رنگ قهوه ای تیره یا خاکستری داشته باشند. پیازها باید بدون لک، ترک یا آسیب های قابل مشاهده باشند. پیازهای سالم باید صاف و محکم باشند. پیازهایی که جوانه های خشک یا پژمرده دارند، کیفیت پایینی داشته و ممکن است به خوبی رشد نکنند.
• محلول پاشی سوم: محلول پاشی سوم در اسفند یا فروردین ماه انجام می شود. در این بازه، تکثیر پیاز زعفران به اتمام رسیده و حالا باید پیازهای جدید را تقویت کنیم؛ بنابراین محلول پاشی سوم بر درشت شدن پیازهای زعفران تمرکز دارد. کودهای پتاس بالا برای این منظور بسیار مفید هستند. کود پتاسیم با افزایش تقسیم سلولی، به افزایش حجم و وزن پیازهای زعفران کمک می کند. همچنین در این مرحله بسته به نیاز می توان از عناصر ماکرو و میکرو، ویتامین و انواع هورمون های رشد گیاهی استفاده کرد.

شرایط مناسب برای کاشت زعفران

برای اینکه برنامه کوددهی زعفران بیش ترین تاثیر را بر گیاه زعفران داشته باشد، باید مجموعه ای از شرایط فراهم باشند:

• بهترین زمین برای کاشت زعفران، زمینی است که تاکنون در آن زعفران کشت نشده یا از آخرید کشت زعفران، ده سال گذشته است.
• برنامه کوددهی زعفران به طور کلی شامل سه مرحله کود جامد (کود حیوانی و معدنی)، کود آبیاری و کود محلول پاشی می باشد.
• محلول پاشی 3 تا 6 مرحله ای (بسته به نیاز خاک و گیاه) است و فاصله هر مرحله محلول پاشی، 20-15 روز می باشد.
• محلول پاشی حتما باید در هوای آفتابی انجام شود تا جذب مواد توسط برگ ها به درستی انجام شود.
• خاک مناسب برای پرورش زعفران، خاک سبک و با زهکشی خوب (مثل خاک شنی و خاک لومی) می باشد. این نوع خاک به خوبی آب را عبور می دهد و از تجمع رطوبت در ریشه ها جلوگیری می نماید.
• بهترین pH خاک برای کاشت زعفران، بین 8-6 است. خاک های خیلی اسیدی یا خیلی قلیایی می توانند رشد زعفران را تحت تأثیر قرار دهند.
• گیاه زعفران از جمله گیاهان مقاوم به شوری نیست. خاک شور می تواند تأثیر منفی بر رشد و تولید گیاه زعفران داشته باشد. افزایش شوری می تواند باعث پژمردگی، کاهش رشد و در نهایت کاهش تولید گل و پیازهای زعفران شود. افزودن کودهای آلی به خاک می تواند به بهبود ساختار و کیفیت خاک کمک کند و اثرات منفی شوری را کاهش دهد.
• دمای ایده آل برای رشد زعفران، بین 25-15 درجه سانتی گراد است. دمای بالاتر از 30 درجه، می تواند به رشد گیاه آسیب برساند. اگر پیاز زعفران در معرض دمای زیر 0 درجه قرار بگیرد دچار تنش شده و احتمال از بین رفتن گیاه وجود دارد.
• زعفران آب و هوای خشک و کم بارش را ترجیح می دهد. مناطقی که بارش کمی دارند (مخصوصا در فصل رشد)، بهترین شرایط را برای کشت زعفران فراهم می کنند. زعفران به نور مستقیم خورشید نیاز دارد. مناطق آفتابی که حداقل 6 ساعت نور خورشید در روز دریافت می کنند، برای کشت زعفران مناسب هستند.
• زعفران به آبیاری کمی نیاز دارد. حین آبیاری باید از تجمع آب در سطح خاک یا اطراف ریشه ها جلوگیری گردد؛ زیرا این موضوع باعث پوسیدگی ریشه ها و بیماری های قارچی می شود.
• انتخاب پیاز زعفران با کیفیت، یکی از مراحل حیاتی در کشت موفق این گیاه ارزشمند است. پیاز زعفران تأثیر مستقیمی بر رشد، تولید و کیفیت محصول نهایی دارد. پیازهای بزرگ و سنگین (حداقل 20-15 گرم) از قدرت رشد بیش تری برخوردارند و می توانند گل های با کیفیت تری تولید کنند.
• بهترین روش برای از بین بردن علف های هرز مزارع زعفران، وجین می باشد.