کود NPK چیست؟ چه زمانی مصرف می شود؟

یکی از پرمصرف ترین کودهای کشاورزی کود NPK است. این کود از سه ماده مغذی مورد نیاز گیاهان (نیتروژن، فسفر، پتاسیم) تشکیل شده است. NPK برای تغذیه اکثر گیاهان و درختان مفید است و جزو پرمصرف ترین کودهای شیمیایی می باشد. در این مطلب به طور کامل خواص کود NPK و نحوه مصرف آن را توضیح می دهیم.

معرفی کود NPK

گیاهان برای رشد به مواد مغذی نیاز دارند. بدون مواد مغذی، گیاهان و درختان امکان ادامه حیات ندارند یا اینکه به میزان لازم رشد نمی کنند. پرمصرف ترین و مهم ترین عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان، نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) هستند. این عناصر به طور طبیعی در خاک وجود دارند. اما در نتیجه کشت بیش از حد و عوامل محیطی دیگر، خاک با کمبود عناصر اساسی مواجه می شود. در نتیجه باید مواد مغذی به صورت کود به خاک یا گیاه اعمال شوند.
NPK مخفف این سه عنصر است:

• N: نیتروژن
• P: فسفر
• K: پتاسیم

این عناصر جزو درشت مغذی های مورد نیاز گیاهان هستند و بیش تر نیازهای غذایی گیاه را رفع می کنند. به همین دلیل خیلی از افراد به NPK، کود کامل می گویند.

کود NPK در دو نوع متعادل و غیر متعادل ارائه می شود:

• NPK متعادل: این اصطلاح وقتی استفاده می شود که درصد وزنی عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم در کود یکسان است. برای مثال NPK 20-20-20 یک کود کامل متعادل به حساب می آید.
• NPK غیر متعادل: در این نوع، میزان عناصر نیتروژن، پتاسیم و فسفر با هم برابر نیست. این کود زمانی استفاده می شود که یک عنصر در خاک به میزان کافی وجود دارد و در نتیجه مقدار آن در ترکیب NPK کمتر انتخاب می شود. یا اینکه عنصری به شدت در گیاه کم است و درصد آن در NPK بیش تر در نظر گرفته می شود.

با توجه به اینکه این کود در نسبت های مختلفی در دسترس است بنابراین برای طیف وسیعی از گیاهان از جمله مرکبات، درختانی مثل گردو و پسته، گیاهان آپارتمانی و… مناسب است.

نقش هر یک از عناصر موجود در N-P-K چیست؟

برای بررسی مزایای کود N-P-K، بیایید مزیت هر یک از این عناصر را به صورت جداگانه بررسی کنیم.

نقش نیتروژن موجود در NPK

حرف N در NPK نشان دهنده عنصر نیتروژن (ازت) است. عنصر نیتروژن، مسئول ایجاد سلامت برگ ها، ساقه و شاخه ها است. این ماده باعث ایجاد کلروفیل و رنگ سبز پررنگ در برگ ها می شود. بدون نیتروژن گیاهان رنگ پریده و زرد می شوند. همچنین رشد گیاه بدون نیتروژن مختل می گردد. یکی از منابع بسیار خوب نیتروژن، کود سولفات آمونیوم است.
اگر سبزیجات پرورش می دهید یا درخت و گیاهی دارید که کیفیت برگ آن مهم است، باید نیتروژن مورد نیاز گیاه را به اندازه تامین کنید. در صورتی که میزان نیتروژن، بیش تر از نیاز گیاه باشد، گیاه به جای محصول دهی، فقط رشد برگی و رشد ساقه ای خواهد داشت.

نقش فسفر موجود در NPK

حرف P در NPK نشان دهنده عنصر فسفر است. فسفر نقش زیادی در رشد ریشه و میوه دهی دارد. این عنصر همچنین در گلدهی گیاهان و شکوفه دهی درختان نقش مهمی دارد. کمبود فسفر باعث ضعف ریشه و کاهش گل و میوه می شود.
فسفر مقاومت گیاهان را در برابر استرس های محیطی مانند سرما افزایش می دهد. تامین فسفر مورد نیاز باعث می شود تا گیاه فتوسنتز بهتری داشته و از نور خورشید به خوبی استفاده کند.

نقش پتاسیم موجود در NPK

حرف K در NPK نشان دهنده عنصر پتاسیم است. پتاسیم ماده مغذی است رشد کلی گیاه را بهبود می دهد. عنصر پتاسیم مقاومت گیاه را در برابر سرما، خشکی هوا، آفات و بیماری ها بالا برده و کیفیت کلی گیاه و محصول را افزایش می دهد. عنصر پتاسیم باعث می شود که در فصول سرد و خشک، مواد مغذی در گیاه به حرکت درآمده و گیاه تغذیه شود.

سایر مواد تشکیل دهنده کود NPK

مواد مغذی اصلی کود NPK (نیتروژن، پتاسیم، فسفر) درصدی از وزن کود را تشکیل می دهند. باقیمانده وزن کود از مواد اضافی تشکیل می گردد. مواد اضافی شامل کلسیم، منیزیم، آهن و ریز مغذی ها هستند تا نیازهای گیاه به میزان حداکثری رفع شوند.

اعداد ثبت شده بر روی بسته کود NPK چه معنایی دارند؟

اگر به بسته بندی کودهای NPK توجه کنید، سه عدد دو رقمی را بر روی بسته کود می بینید. این اعداد نشان دهنده درصد وزنی هر ماده مغذی هستند. عدد اول نشان دهنده نیتروژن، عدد دوم نشان دهنده فسفر و عدد سوم نشان دهنده پتاسیم است. برای مثال کود 10-10-10 نشان دهنده این است که کود حاوی 10 درصد نیتروژن، 10 درصد فسفر و 10 درصد پتاسیم است. هرچقدر این اعداد بزرگتر باشند، غلظت مواد مغذی در کود بیش تر است.

علاوه بر ان پی کا 10-10-10، چند نوع رایج NPK این موارد هستند:

• 10-8-10
• 5-10-5
• 20-30-10
• 22-6-20
• 20-20-20
• 5-50-5
• 10-52-10
• 36-12-12
• 40-10-10
• و…

چگونه کود کامل را برای زمین کشاورزی مان انتخاب کنیم؟

همانطور که دیدید، درصد عناصر در کود NPK بسیار متنوع است. شما باید بسته به نوع گیاه و با توجه به کمبودهای خاک، کود NPK با فرمول لازم را تهیه نمایید. برای درک نیاز خاک، بهتر است از خاک زمین کشاورزی نمونه برداری شود و خاک در آزمایشگاه مورد آزمایش قرار بگیرد. از این طریق نیاز خاک به طور دقیق تشخیص داده می شود و می توانید NPK یا سایر کودهای شیمیایی از جمله کودهای ازته را بسته به نیاز خاک، اعمال کنید.
در صورتی که کود مناسبی را انتخاب نکنید و یا pH خاک تنظیم نباشد، گیاه نمی تواند به مواد مغذی دسترسی پیدا کند. همچنین ازدیاد هر یک از این عناصر، باعث مسمومیت و آسیب به گیاه می شود. ازدیاد عناصر N-P-K باعث ورود مواد به آب های سطحی و عمیق شده و به محیط زیست و سلامت انسان و حیوانات آسیب می رساند. فراوانی این عناصر حتی می تواند باعث توقف گلدهی یا میوه دهی در گیاهان شود.
بنابراین خیلی مهم است که قبل از کوددهی، از نیاز گیاه مطمئن باشید. برای تشخیص نیاز گیاه، نیاز به مشورت با کارشناس کشاورزی و آزمایش خاک دارید.

بهترین زمان کوددهی با NPK

بهترین فصل برای مصرف NPK فصل بهار است. در بهار گیاهان نیاز مبرمی به نیتروژن دارند. همچنین گیاه برای سبز شدن، شکوفه دادن و قوی ماندن، نیاز زیادی به کود کامل دارد. البته با توجه به نیاز خاک، در فصل تابستان یا سایر فصل ها هم می توان کوددهی انجام داد. در فصل پاییز و زمستان، به دلیل خواب گیاه، کوددهی با NPK خیلی محدودتر است.
بهترین زمان برای کوددهی گیاهان، زمانی است که نور خورشید به صورت مستقیم نتابد. در واقع شروع صبح تا ساعت 8 صبح و عصرها بهترین زمان ها برای کوددهی گیاهان هستند.

کود دهی با NPK به چه روش هایی انجام می شود؟

NPK به دو صورت مایع و پودری به فروش می رسد. کوددهی با NPK به روش های آبیاری، محلول پاشی و چالکود انجام می شود.

مهم ترین روش، کوددهی به روش آبیاری است؛ کود در این روش به راحتی در آب حل می شود. NPK در فرایند آبیاری به آرامی وارد خاک شده و خاک منابع مورد نیاز را آهسته در اختیار گیاه قرار می دهد. در روش محلول پاشی، کود را با استفاده از دستگاه کودپاش، به گیاه اعمال می کنند.
کوددهی N-P-K به صورت چالکود نیز قابل انجام است. در روش چالکود، سرعت جذب آرام تر است. در نتیجه منابع آهسته تر در اختیار گیاه قرار می گیرند.