چرا کشاورزان حرفه ای از کود آهسته رهش استفاده می کنند؟

14 دقیقه پیشآخرین به روز رسانی: دسامبر 8, 2025

0 0 خواندن این مطلب 7 دقیقه زمان میبرد

کودهای آهسته رهش (Slow-Release Fertilizers) موادی هستند که به صورت تدریجی و پیوسته عناصر غذایی را در اختیار خاک قرار می دهند. از کودهای SRF در کشاورزی سنتی، باغداری، کشت گلخانه ای و فضای سبز استفاده می شود. اگر می خواهید با انواع کودهای آهسته رهش آشنا شوید و مزایای استفاده از این کودها را بدانید، تا انتهای مطلب همراه ما باشید.

کود آهسته رهش (Slow Release Fertilizer) چیست؟

کود آهسته رهش به کودهایی گفته می شود که عناصر غذایی را به تدریج و در مدت طولانی تر در خاک آزاد می کنند. برخلاف کودهای معمولی که عناصر غذایی را در مدت کوتاه آزاد می کنند، کودهای آهسته رهش با فناوری هایی مانند پوشش دار کردن دانه های کود یا تغییر در ساختار شیمیایی ساخته می شوند تا سرعت آزادسازی عناصر کنترل شود.

وقتی آزادسازی در کودهای SRF کنترل می شود، راندمان مصرف کود به حداکثر رسیده و آلودگی محیط زیست کاهش پیدا می کند. مصرف کودهای آهسته رهش باعث صرفه جویی اقتصادی و همچنین افزایش کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی و باغی می شود.

کودهای آهسته رهش در بخش های مختلف کشاورزی و باغبانی تاثیرات مثبت فراوانی دارند. از این کودها می توان برای درختان میوه، فضای سبز و چمن کاری، گلخانه ها و زراعت استفاده کرد. تغذیه مستمر درختان، باعث افزایش عملکرد درختان می شود. در مناطق بارانی و سردسیر رهاسازی کنترل شده باعث کاهش هدررفت و افزایش بهره وری محصولات می شود.

از رایج ترین کودهایی که به شکل آهسته رهش تولید می شوند می توان به این موارد اشاره کرد:

نیتروژن (رایج ترین عنصر در کودهای آهسته رهش)
پتاسیم
فسفر
کلسیم
منیزیم

مزایای کود آهسته رهش

کودهای آهسته رهش در مقایسه با کودهای معمولی، مزایای زیادی دارند که عبارتند از:

تغذیه مداوم و یکنواخت: کودهای آهسته رهش مواد مغذی را به تدریج و در طول زمان در اختیار گیاه قرار می دهند. این امر باعث می شود گیاهان به طور مداوم و یکنواخت تغذیه شوند و از کمبود یا بیشبود مواد مغذی جلوگیری شود.
کاهش شستشوی مواد مغذی: در کودهای معمولی، بخشی از مواد مغذی به دلیل شستشو یا تبخیر از دسترس گیاه خارج می شوند. کودهای آهسته رهش با آزادسازی تدریجی مواد مغذی، این هدررفت را به حداقل می رسانند.
کاهش دفعات کوددهی: کودهای معمولی نیاز دارند که چندین بار در طول فصل استفاده شوند. اما کودهای آهسته رهش معمولاً با یک بار مصرف در ابتدای فصل، نیاز گیاه را برای چندین هفته یا حتی چند ماه تأمین می کنند. با استفاده از کودهای آهسته رهش، نیاز به کوددهی مکرر کاهش می یابد. این امر باعث صرفه جویی در زمان و هزینه نیروی کار می شود.
کاهش خطر سوختگی گیاه: آزادسازی تدریجی مواد مغذی، خطر تجمع بیش از حد کود در خاک و سوختگی ریشه گیاهان را کاهش می دهد.
حفظ سلامت خاک: کودهای آهسته رهش برخلاف کودهای معمولی، شوک غذایی ایجاد نمی کنند. این موضوع باعث بهبود ساختمان خاک، افزایش فعالیت میکروارگانیسم ها، جلوگیری از شوری خاک و پایداری بلندمدت زمین می شود.
حفظ محیط زیست: کودهای آهسته رهش با کاهش هدررفت مواد مغذی، از آلودگی آب های زیرزمینی و خاک جلوگیری می کنند.
افزایش عملکرد و کیفیت محصول: با مصرف کودهای آهسته رهش، گیاهان و درختان تغذیه کامل و پیوسته ای خواهند داشت. این باعث پرورش محصولات خوش فرم، سالم و باکیفیت می شود.
کاهش مصرف کود: کودهای آهسته رهش به تدریج مواد غذایی را آزاد می کنند، بنابراین گیاه بیشتر عناصر را جذب می کند و هدررفت مواد غذایی کاهش می یابد. همین ویژگی باعث می شود مقدار مصرف کود در مزرعه تا حدود 30 الی 50 درصد کمتر شود.
کاهش هزینه های مزرعه: با کاهش تعداد دفعات کوددهی، مصرف کمتر کود و کاهش خسارت ناشی از شستشوی عناصر، هزینه های عملیاتی مزرعه به شکل چشمگیری کاهش می یابد.
اصلاح تدریجی خاک های نامناسب: برخی کودهای آهسته رهش حاوی ترکیباتی مثل گوگرد یا مواد اصلاح کننده خاک هستند که به مرور ساختار خاک را بهبود می دهند؛ از جمله تنظیم pH خاک، افزایش حاصلخیزی و کاهش مشکلاتی مثل سفتی یا شوری خاک.

مزایای کود آهسته رهش — کود آهسته رهش باعث می شود رشد یکنواخت تر شود، گیاه دچار کمبود ناگهانی نشود، رشد ریشه تقویت شود و کیفیت محصول بالا برود.

نحوه مصرف کودهای آهسته رهش در گیاهان مختلف

کودهای آهسته رهش به دلیل آزادسازی تدریجی عناصر، برای بسیاری از محصولات زراعی، باغی و حتی فضای سبز قابل استفاده اند. در ادامه نحوه استفاده از کود آهسته رهش را در بخش های مختلف توضیح می دهیم.

باغبانی و درختان میوه: یکی از بهترین کاربردهای کودهای آهسته رهش، استفاده در چالکود زمستانه است. این کودها به تدریج در خاک حل می شوند، بنابراین هم از آبشویی در فصل بارندگی جلوگیری می کنند و هم در طول فصل رشد، عناصر موردنیاز درخت را به صورت پیوسته در اختیار ریشه قرار می دهند. استفاده در اوایل بهار (قبل از شروع رشد شدید) نیز می تواند مکمل تغذیه ای مناسبی باشد.
زراعت: در محصولات زراعی، کودهای آهسته رهش به عنوان کود پایه استفاده می شوند. این کودها می توانند قبل از کاشت و در مرحله آماده سازی زمین کشاورزی با خاک مخلوط شوند. همچنین کودهای آهسته رهش می توانند در کنار ردیف کاشت (روش شیارکود) قرار بگیرند.
چمن و فضای سبز: چمن به یک برنامه تغذیه ای متعادل و یکنواخت نیاز دارد، در غیر این صورت رشد آن ناهمگون می شود. کودهای آهسته رهش، به ویژه انواع پر نیتروژن، باعث رشد یکنواخت، سبزی بیشتر چمن و کاهش دفعات چمن زنی می شوند. این کودها بهترین انتخاب برای پارک ها، محوطه سازی، زمین های ورزشی و چمن خانگی هستند.
گل ها و گیاهان آپارتمانی: کوددهی بیش از حد یکی از رایج ترین اشتباهات در کوددهی گل های آپارتمانی است. کودهای آهسته رهش این مشکل را برطرف می کنند؛ چون عناصر غذایی را آرام آرام در اختیار گیاه قرار می دهند. این کودها به شکل گرانول یا قرص های ریز هستند و کافی است در خاک نزدیک ریشه قرار بگیرند تا چند هفته تا چند ماه اثرگذار باشند.

بهترین زمان استفاده از این کودها قبل از شروع فصل رشد گیاه است؛ یعنی:

زمستان (چالکود) برای درختان
پیش کاشت برای محصولات زراعی
اوایل بهار برای چمن و گیاهان آپارتمانی

نکته مهم: اگر گیاه دچار کمبود شدید باشد، کودهای آهسته رهش نمی توانند به سرعت کمبود را جبران کنند؛ زیرا آزادسازی عناصر زمان بر است. در این شرایط باید ابتدا از کودهای سریع جذب استفاده کرد و سپس برای تثبیت تغذیه، کود آهسته رهش به کار برد.

انواع کودهای آهسته رهش

کودهای آهسته رهش به طور کلی در چند گروه اصلی قرار می گیرند. هر کدام از این گروه ها با سازوکار متفاوتی مواد غذایی را به مرور زمان در اختیار گیاه قرار می دهند. این موارد عبارتند از:

کودهای آلی: کودهای آلی شامل مواد طبیعی و زیستی هستند که طی فرآیند تجزیه در خاک، عناصر غذایی را به آرامی آزاد می کنند. این دسته شامل کمپوست، ورمی کمپوست، کودهای دامی و بقایای گیاهی تخمیر شده است. آزادسازی تدریجی این کودها وابسته به فعالیت میکروارگانیسم ها و شرایط محیطی است.
کودهای جامد (پودری و گرانولی): کودهای جامد آهسته رهش معمولاً به شکل پودر، پرِل یا گرانول تولید می شوند. این کودها با تماس تدریجی با رطوبت خاک، مواد غذایی را کم کم آزاد می کنند. کودهای گرانوله بیشترین استفاده را در کشاورزی دارند؛ زیرا سرعت آزادسازی قابل کنترل تری دارند، ماندگاری بالایی دارند و برای چالکود، زراعت و چمن کاری مناسبند.
کودهای مایع آهسته رهش: اگرچه کودهای مایع معمولاً سریع جذب هستند، اما برخی فرمولاسیون ها به گونه ای طراحی شده اند که مواد غذایی را آرام تر آزاد کنند. این کودها برای گیاهان آپارتمانی، گلخانه ها و سیستم های آبیاری قطره ای کاربرد دارند.
کودهای پوشش دار: این کودها دارای یک لایه پوششی هستند که سرعت آزادسازی عناصر را کنترل می کند. جنس این پوشش می تواند پلیمر، گوگرد یا مواد معدنی خاص باشد. کودهای پوشش دار بسته به نوع پوشش، می توانند از چند هفته تا 12 ماه به صورت یکنواخت تغذیه رسانی کنند.

انواع کود آهسته رهش — کودهای گرانوله و کودهای آلی از انواع کودهای آهسته رهش هستند.

خواص شگفت انگیز سولفات آمونیوم آهسته رهش

سولفات آمونیوم آهسته رهش از ارزشمندترین کودهای نیتروژنه برای کشاورزی حرفه ای است، زیرا علاوه بر تأمین دو عنصر کلیدی نیتروژن (N) و گوگرد (S)، این عناصر را به صورت تدریجی و کنترل شده در اختیار گیاه قرار می دهد. این ویژگی باعث می شود:

نیتروژن کمتر شسته شود.
ریشه ها به طور مداوم نیتروژن دریافت کنند.
رشد گیاه متعادل و یکنواخت باشد.
از زردی برگ ها و ضعف ناگهانی گیاه جلوگیری شود.

این موضوع مخصوصاً در خاک های سبک و آبیاری های سنگین یک مزیت بسیار مهم است.
در کودهای معمولی مثل اوره، مقدار زیادی از نیتروژن به دلیل تبخیر، نیتریفیکاسیون سریع و شست وشوی نیترات از دست می رود. سولفات آمونیوم آهسته رهش این تلفات را به شدت کاهش می دهد، بنابراین کشاورز با میزان کمتری کود، نتیجه بیشتری می گیرد.
وجود گوگرد در این کود یک مزیت بزرگ است، زیرا گوگرد عامل سنتز کلروفیل، تقویت کننده جذب نیتروژن و تنظیم کننده PH است. در نوع آهسته رهش، گوگرد با سرعت مناسب آزاد می شود و گیاه دچار کمبود ناگهانی نمی گردد. نتیجه آن سبزینگی پایدار، افزایش پروتئین، خوش طعمی در محصولات و افزایش روغن در دانه های روغنی می باشد.
سولفات آمونیوم به دلیل ماهیت اسیدی، گزینه ای ایده آل برای خاک های آهکی و قلیایی ایران است. این کود به صورت ملایم اسیدی بودن خاک را کاهش می دهد و pH خاک را متعادل می سازد.