برنامه کوددهی اصولی پسته (چه کودی در هر مرحله رشد درخت پسته لازم است؟)

پسته یکی از مهم ترین محصولات باغی در ایران و جهان است. این درخت برای بازدهی بیش تر، نیاز به مدیریت دقیق (در تمام مراحل رشد) دارد. کوددهی اصولی درختان پسته نه تنها به رشد درختان کمک می کند، بلکه بر کیفیت و کمیت محصول نهایی نیز تأثیر دارد. در این مطلب توضیح می دهیم که برای رشد مطلوب پسته باید به آن چه کودهایی بدهید. همچنین برنامه ای برای کوددهی اصولی پسته جهت دستیابی به بیشترین بازدهی ارائه می دهیم. با ما همراه باشید.

چرا تغذیه اصولی پسته مهم است؟

پسته از محصولات استراتژیک کشورمان است. این درخت جزو درختان مقاوم به گرما می باشد و در نواحی گرم و خشک کاشته می شود. با توجه به قیمت پسته، نگهداری مناسب از این درخت ارزش وقت گذاشتن و هزینه کردن را دارد. درخت پسته در طول سال نیازهای غذایی متفاوتی دارد و اگر این نیازها در زمان مناسب تأمین نشوند، شاهد کاهش رشد، پوکی مغز، ریزش میوه و افت کیفیت محصول خواهیم بود. برنامه کوددهی اصولی، کلید دستیابی به باغی پربار و اقتصادی است.

در پرورش پسته به چه کودهایی نیاز داریم؟

درخت پسته در مراحل مختلف رشد، به عناصر گوناگونی نیاز دارد. این عناصر عبارتند از:

• عناصر پرمصرف (ماکروالمنت ها)
  • نیتروژن: برای تقویت برگ و شاخه ها، جوانه زنی، افزایش فتوسنتز و…
  • فسفر: جهت تقویت سیستم ریشه، کمک به تشکیل گل و میوه و…
  • پتاسیم: بهبود طعم، پر شدن مغز پسته، خندانی میوه ها، مقاومت درخت در برابر استرس های محیطی و…
  • کلسیم: استحکام دیواره سلولی، رشد جوانه ها و افزایش مقاومت در برابر تنش های فیزیولوژیک
  • منیزیم: کمک به افزایش فتوسنتز
  • گوگرد: اصلاح pH خاک های قلیایی، کمک به کاهش شوری خاک، افزایش مقاومت درخت در برابر شرایط محیطی و کم آبی، کمک به جذب بهتر عناصر ریزمغذی و…
• عناصر کم مصرف (ریز مغذی ها)
  • روی: برای تشکیل جوانه های گل و افزایش باردهی
  • بور: عنصر حیاتی برای گرده افشانی و تشکیل میوه
  • آهن: تولید کلروفیل
  • منگنز: سبزینگی برگ ها، کمک به واکنش های فتوسنتزی
  • مس: ساخت آنزیم ها و افزایش مقاومت گیاه
  • مولیبدن: کمک به تثبیت و جذب نیتروژن در خاک

برنامه کوددهی پسته

1- یخ آب زمستانه -آماده سازی خاک برای فصل جدید- (آذر تا دی)

در مناطقی که خاک باغ های پسته آهکی و قلیایی است، یک عمل بسیار مهم در پایان پاییز انجام می شود که به آن «یخ آب زمستانه» می گویند. هدف اصلی این مرحله اصلاح خاک با هدف کاهش قلیاییت و فعال سازی میکروارگانیسم ها می باشد. معمولاً در این مرحله از گوگرد همراه با کود دامی پوسیده استفاده می کنند. گوگرد با گذر زمان به سولفات تبدیل شده و pH خاک را کاهش می دهد. هم زمان افزودن کود آلی ساختار خاک را بهبود می بخشد، ظرفیت نگهداری آب را افزایش می دهد و زندگی میکروبی را تقویت می کند.

• روش اجرا: گوگرد و کود آلی را در سایه انداز درخت پخش و با خاک مخلوط کنید. سپس آبیاری انجام دهید تا مواد به ریشه منتقل شوند.
• احتیاط: از استفاده هم زمان گوگرد با کودهای ازته سنگین در این زمان پرهیز کنید. همچنین از کود حیوانی تازه استفاده نکنید چون سوختگی و کاهش اکسیژن ریشه ایجاد می کند.

2- آبیاری استارت -تحریک ریشه و آغاز قوی فصل- (اواخر زمستان — اسفند)

وقتی زمستان رو به پایان می رود و هنوز یخبندان شدید تمام نشده است، معمولاً یک آبیاری انجام می شود تا ریشه ها از وضعیت رکود خارج شوند و شرایط لازم برای بیداری جوانه ها فراهم گردد. این آبیاری، فرصت مناسبی برای تامین مقادیر پایه فسفر و تقویت کننده های ریشه ای است. در آبیاری استارت کودهای دارای فسفر بالا همراه با ماده آلی یا اسید هیومیک توصیه می شود. مقداری کلسیم (در صورت نیاز خاک) می تواند به تقویت بافت و آماده سازی گل ها کمک کند.

• روش اجرا: کود فسفره را از طریق آبیاری یا پخش خاکی در سایه انداز درخت استفاده کنید. اسید هیومیک و اصلاح کننده های آلی را در ترکیب با کود به خاک بدهید.

3- تورم جوانه و آغاز گلدهی -تقویت جوانه ها- (فروردین)

مرحله تورم جوانه بسیار حساس است؛ کیفیت و تعداد گل ها تا حد زیادی به سلامت جوانه ها بستگی دارد. در این زمان نیاز به ریزمغذی ها و عناصر حوزه گل آوری حس می شود. تأمین بور و روی از طریق محلول پاشی یا کوددهی سریع هم زمان با تقویت پتاس/فسفر کم حجم، مفید است. کودهایی مثل فروت ست (ترکیباتی که ریزمغذی ها و آمینو اسیدها را دارد) در محلول پاشی می تواند به کاهش ریزش کمک کند. همچنین در این مرحله مقداری ازت ملایم (مثلاً به شکل سولفات آمونیوم در دوز کنترل شده) قابل استفاده است؛ اما نباید بیش ازحد باشد.

• روش اجرا: محلول پاشی ریزمغذی ها در ساعات خنک تر روز (صبح زود یا غروب) برای جذب بهتر توصیه می شود.
• احتیاط: از محلول پاشی در زمان یخبندان یا باد شدید اجتناب شود؛ همچنین دوزها را بر اساس توصیه آنالیز و تولیدکننده کود تنظیم کنید.

4- رشد اولیه میوه و توسعه سبزینه -تقویت فتوسنتز- (اردیبهشت)

پس از گلدهی و لقاح موفق، درخت به سرعت سبزینگی و ظرفیت فتوسنتزی خود را افزایش می دهد تا انرژی و قند لازم برای رشد میوه را تامین کند. این مرحله زمان مناسبی برای استفاده از کودهای متعادل است. استفاده از کودهای NPK متعادل همراه با محلول پاشی آمینو اسیدها و کلات های ریزمغذی می تواند به افزایش فتوسنتز و کیفیت برگ ها کمک کند. اگر خاک نیاز به پتاسیم دارد، مقادیر ملایم پتاسیم در این فاز مفید است، اما تمرکز اصلی روی نگهداری رشد سالم برگ ها و جلوگیری از استرس است.

• روش اجرا: تزریق کود از طریق سیستم آبیاری یا پخش سطحی و آبیاری. محلول پاشی با فاصلهٔ 10–14 روز می تواند باعث پشتیبانی از رشد شود.

5- مرحله پوست استخوانی -تثبیت پوسته و شروع پر شدن- (خرداد)

در این مرحله ساختار پوسته پسته شکل می گیرد؛ میوه هنوز به مرحله پر شدن مغز نرسیده اما ساختار پوست و رشد سبزینه ای ادامه دارد. تمرکز بر کودهای پتاسیمی همراه با محلول پاشی مولتی کمپلکس های حاوی کلسیم، بور، منگنز و روی لازم است. مصرف آمینو اسیدها نیز می تواند به بهبود تقسیمات سلولی و کاهش رقابت داخلی بین میوه ها کمک کند.

• روش اجرا: پتاس از طریق آبیاری تزریق شود و ریزمغذی ها به صورت محلول پاشی در ساعات مناسب.
• احتیاط: پرهیز از مصرف کلرید پتاسیم در خاک های شور یا با شوری نسبتاً بالا؛ همچنین توجه به زمان بندی مصرف پتاس (کوددهی پتاس باید به تدریج باشد تا از تجمع شوری جلوگیری شود).

6- مرحله پر شدن مغز -افزایش وزن و کیفیت- (تیر تا مرداد)

در این دوره گیاه نیاز زیادی به پتاسیم دارد؛ پتاسیم باعث افزایش اندازه، وزن و کیفیت مغز می شود. همچنین تقویت با کلسیم و منیزیم برای کیفیت بافتی و ثبات سلولی مفید است. مصرف منظم کودهای پتاسیم با کیفیت (سولفات پتاسیم ترجیح داده می شود)، همراه با محلول پاشی کلسیم و منیزیم و تزریق آمینو اسیدها یا محرک های رشد می تواند عملکرد را افزایش دهد.

• احتیاط: از کوددهی ازته سنگین در این دوره خودداری کنید چون می تواند کیفیت مغز را کاهش می دهد.

7- کوددهی پسته قبل از برداشت -آماده سازی برای خندانی و ماندگاری- (اواخر مرداد تا شهریور)

در هفته ها و روزهای نزدیک برداشت، هدف پر مغز شدن پسته و افزایش درصد «خندانی» (باز شدن پوسته) و حفظ کیفیت در زمان برداشت و نگهداری است. پتاسیم یک بار دیگر اهمیت می یابد؛ پتاس کمک می کند میوه دیرتر کهنه شود.

• روش اجرا: آخرین نوبت پتاس را در فواصل منظم پیش از برداشت انجام دهید؛ محلول پاشی در صبح زود یا غروب.

8- کوددهی پسته بعد از برداشت – آماده سازی برای فصل بعد- (شهریور تا مهر)

پس از برداشت، درختان معمولاً ذخایر خود را از دست می دهند. مرحله بعد از برداشت، برای بازگرداندن انرژی، تقویت ریشه ها و آماده سازی برای زمستان است. استفاده از کودهای حاوی نیتروژن ملایم به منظور بازسازی پروتئین ها و رشد مجدد ریشه ها همراه با محلول پاشی فروت ست (برای تقویت گل آوری سال بعد) و تامین ریزمغذی هایی مانند روی و منگنز توصیه می شود. همچنین اسید هیومیک و کودهای آلی در این زمان نقش بازسازی کننده خاک را دارند. مقدار کمی کلسیم برای افزایش مقاومت درخت به سرما نیز مفید است.

ضرورت آزمایش خاک در تنظیم برنامه کوددهی پسته

در این مطلب ما یک برنامه کوددهی تقریبی برای تغذیه درخت پسته ارائه دادیم. اما واقعیت این است که برای تنظیم برنامه دقیق کوددهی پسته، حتما باید از نیازها و کمبودهای خاک آگاه باشیم. آزمایش خاک، پایه و نقطه شروع برنامه ریزی کوددهی است. همان طور که پزشک بدون آزمایش نمی تواند نسخه ای دقیق برای بیمار بنویسد، کارشناس کشاورزی نیز بدون شناخت وضعیت واقعی خاک، نمی تواند نسخه کودی مناسبی برای باغ تجویز کند.

درخت پسته در طول سال به عناصر مختلفی نیاز دارد. اما مقدار و زمان مصرف هر یک از این عناصر در هر باغ، به شرایط خاص خاک، کیفیت آب و سن درخت وابسته است. آزمایش خاک دقیقاً مشخص می کند که چه عناصری در خاک کم یا زیاد هستند و pH و شوری (EC) خاک در چه حدی است.

آزمایش خاک به چند دلیل لازم و ضروری است:

• تشخیص کمبودها و بیش بودها
• انتخاب نوع و مقدار مناسب کود: بدون آزمایش، انتخاب کود بیشتر بر اساس حدس یا توصیه های عمومی انجام می شود، که ممکن است برای خاک شما مناسب نباشد. نتایج آزمایش کمک می کند منبع کودی مناسب (مثلاً کود سولفات آمونیوم به جای اوره، یا پتاسیم سولفات به جای کلرید پتاسیم) انتخاب شود تا با ویژگی های خاک و آب سازگار باشد.
• صرفه جویی در مصرف کود
• افزایش عملکرد و کیفیت پسته
• پیشگیری از مشکلات بلندمدت خاک: در بسیاری از باغ ها، استفاده مکرر از یک نوع کود (مثل اوره) باعث تجمع نمک و افزایش pH شده است. آزمایش خاک با آشکار کردن این روندها کمک می کند تا اصلاح خاک (مثل استفاده از گوگرد یا اسید هیومیک) در زمان مناسب انجام شود.