راهنمای جامع کوددهی به نخودفرنگی (از کاشت تا برداشت)

نخود فرنگی از محبوب ترین حبوبات در جهان است که به خاطر ارزش غذایی بالا و طعم لذیذ خود مورد توجه قرار گرفته است. این گیاه سرشار از پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی بوده و یکی از منابع تغذیه ای مهم در بسیاری از کشورها محسوب می شود. در این مطلب نیازهای غذایی و محیطی نخودفرنگی برای رشد مطلوب را بررسی می کنیم. همچنین برنامه ای برای کوددهی به نخودفرنگی در مراحل مختلف رشد ارائه می دهیم. با ما همراه باشید.

مشخصات گیاه شناسی نخودفرنگی

گیاه نخودفرنگی از حبوبات محبوب در جهان است. این گیاه به صورت تازه، فریز شده و کنسرو شده مصرف می شود. نخود فرنگی در اغلب کشورهای جهان کشت می شود و بخش مهمی از کشاورزی را به خود اختصاص می دهد. کشت نخود فرنگی به منظور مصرف انسانی، تعلیف دام، تناوب زراعی و تقویت میکروارگانیسم های موجود در خاک انجام می شود.

گیاه نخود فرنگی ریشه بلندی دارد. ریشه این گیاه تا عمق یک متر هم در زمین فرو می رود. ریشه های نخودفرنگی سرشار از ریزوبیوم هستند که می تواند ازت هوا را جذب کرده و به شکل قابل جذب برای خاک دربیاورد. نخود فرنگی از محصولات مقاوم به سرما می باشد و جزو بهترین محصولات برای کشت پاییزه است. ارقام مختلفی از نخود فرنگی وجود دارد که از جمله آن ها می توان به نخودفرنگی آلمانی، آلاسکا و سروو اشاره کرد.

شرایط مناسب برای کاشت نخود فرنگی

کاشت نخود فرنگی نیاز به شرایط خاصی دارد:

• نوع خاک: نخود فرنگی در خاک های سبک و با بافت لومی، با pH بین 6 تا 7.5 رشد بهتری دارد. خاک باید دارای زهکشی مناسب باشد.
• نور خورشید: این گیاه به نور زیادی نیاز دارد؛ گیاه نخودفرنگی برای رشد مطلوب باید حداقل 6 تا 8 ساعت نور در روز دریافت کند.
• دمای مناسب: نخودفرنگی از بهترین گیاهان برای مناطق سرد است. این گیاه را می توان در دمای بالای 10 درجه سانتی گراد کشت کرد. دمای مناسب برای رشد نخود فرنگی 13 الی 20 درجه سانتی گراد است. دماهای خیلی بالا یا خیلی پایین تأثیر منفی بر رشد گیاه دارند. در دمای 25 درجه و بالاتر، رشد این گیاه متوقف می شود.
• رطوبت: بهتر است نخودفرنگی را در ناحیه ای که رطوبت بالایی دارد نکارید. این گیاه نسبت به بیماری های قارچی حساس است. از طرفی گیاه نخودفرنگی در شرایط مرطوب شاخ و برگ زیادی تولید می کند و دچار ورس می شود. در نتیجه عملکرد گیاه کاهش می یابد.

اهمیت آزمایش خاک در تنظیم برنامه کوددهی به نخودفرنگی

در کشاورزی هم مصرف کم کودها و هم مصرف بیش از حد آن ها، از اشتباهات بزرگ محسوب می شود. برای اینکه از کشاورزی بیش ترین بهره را ببرید، باید برنامه ریزی اصولی و دقیقی برای کوددهی داشته باشید. ما قبلا در مقاله اصول و برنامه کوددهی به حبوبات (از جمله لوبیا، عدس و…) را توضیح داده ایم. اما در این اینجا می خواهیم برنامه کوددهی به نخودفرنگی را به طور خاص شرح دهیم.

اولین گام در برنامه ریزی کوددهی به نخود فرنگی، انجام آزمون خاک است. آزمایش خاک اطلاعات دقیقی از میزان عناصر غذایی، pH و بافت خاک ارائه می دهد و از مصرف بی رویه یا ناکافی کود جلوگیری می کند. نخود فرنگی در خاک هایی با زهکشی مناسب و pH نزدیک به خنثی بهترین رشد را دارد. اصلاح خاک قبل از کاشت، پایه ای ترین مرحله برای موفقیت در کوددهی این گیاه محسوب می شود.

وقتی قبل از کاشت بذر آزمایش خاک انجام دهید، از وضعیت واقعی عناصر غذایی، pH خاک، شوری و میزان ماده آلی مطلع می شوید. این اطلاعات کمک می کنند تا:

• مقدار دقیق کودهای مورد نیاز (مخصوصا نیتروژن، فسفر و پتاسیم) مشخص شود و از مصرف بی رویه آن ها جلوگیری گردد.
• کمبود ریزمغذی های حساس مانند منگنز که نخودفرنگی به آن واکنش نشان می دهد، به موقع شناسایی و اصلاح شود.
• در خاک های قلیایی یا آهکی، روش مناسب مصرف کود (خاکی یا محلول پاشی) انتخاب شود.
• هزینه های کوددهی کاهش یافته و از خسارت های ناشی از کوددهی نادرست پیشگیری شود.

در واقع، بدون آزمایش خاک، کوددهی بیشتر بر اساس حدس و تجربه انجام می شود و این موضوع ریسک کاهش عملکرد، افت کیفیت محصول و حتی آسیب به خاک را افزایش می دهد. اما با تکیه بر نتایج آزمایش خاک، می توان برنامه ای هدفمند، متعادل و متناسب با نیاز واقعی نخودفرنگی تدوین کرد که نتیجه آن تولید محصولی با عملکرد بالا، کیفیت مطلوب و بازارپسندی بیشتر خواهد بود.

برنامه کوددهی به نخودفرنگی

همانطور که توضیح دادیم، برنامه دقیق کوددهی به نخودفرنگی و مقدار کود در هر مرحله، با توجه به نتایج آزمایش خاک تعیین می شود. اما به طور کلی نخودفرنگی برای رشد مطلوب در هر مرحله به این کودها احتیاج دارد:

کوددهی به نخودفرنگی در مرحله آماده سازی زمین کشاورزی

آماده سازی زمین کشاورزی دو تا سه هفته قبل از کاشت بذر اتفاق می افتد. کوددهی پایه نقش مهمی در تأمین نیازهای اولیه گیاه دارد. در این مرحله، هدف تقویت ریشه زایی و فراهم کردن بستر مناسب برای رشد اولیه است. مهم ترین کود در این مرحله، کودهای ارگانیک هستند. مواد آلی به بهبود ساختمان خاک، افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت و تامین عناصر غذایی کمک می کنند.

یکی از عناصر کلیدی مورد نیاز در مرحله آماده سازی زمین کشاورزی برای کاشت نخودفرنگی، کود فسفره است. فسفر در این زمان باعث تقویت ریشه زایی و همچنین افزایش جذب مواد توسط گیاه می شود. همچنین بسته به میزان نیاز گیاه می توان در این مرحله مقداری کود پتاسیم هم استفاده کرد. پتاسیم در این زمان باعث افزایش مقاومت گیاه به تنش های محیطی می شود. قبل از کاشت، کودها را در خاک مخلوط کنید تا رطوبت و مواد مغذی مورد نیاز برای ریشه ها فراهم شود.

مرحله رشد ساقه و برگ

دو تا سه هفته بعد از کاشت، ساقه و برگ های گیاه شروع به رشد می کنند. وقتی گیاه سر از خاک بیرون آورد و به مرحله دو یا چهار برگی رسید، بهتر است یک مرحله دیگر کوددهی انجام شود. کود مورد نیاز در این مرحله کود نیتروژنه و ریزمغذی ها هستند. بهترین کود نیتروژنه (مخصوصا در خاک های قلیایی و شور) کود سولفات آمونیوم است. مقدار دقیق با آزمایش خاک مشخص می شود. نیتروژن باعث رشد برگ ها و ساقه شده و سبزینگی گیاه را تامین می کند.

در مرحله دو برگی بودن گیاه، مصرف ریزمغذی هایی همچون آهن و کلسیم توصیه می شود. این مواد غذایی، به سبزینگی گیاه و بهبود سلامت آن کمک می کنند. این مرحله حساس ترین زمان برای تأمین منگنز است، زیرا گیاه در حال توسعه برگ ها و سیستم فتوسنتزی است.

کوددهی به نخود فرنگی در مرحله گل دهی

گل دهی معمولا 4 الی 6 هفته بعد از کاشت اتفاق می افتد. در مرحله گلدهی باید گیاه را برای ورود به مرحله زایشی آماده کنیم. در این مرحله اهمیت استفاده از کود پتاسه افزایش می یابد. کود پتاسیم به تقویت گل دهی و بهبود کیفیت دانه ها کمک می کند. در این مرحله استفاده از کود کلسیم هم می تواند به تقویت گلدهی، افزایش تعداد غلاف های سالم و در مجموع افزایش محصول کمک کند. همچنین تأمین منگنز در این مرحله به بهبود تشکیل گل، لقاح و در نهایت پر شدن نیام ها کمک می کند.

تشکیل و پر شدن غلاف

در مرحله پر شدن غلاف ها، نخودفرنگی به پتاسیم و ریزمغذی ها احتیاج دارد. استفاده از کلسیم در این مرحله باعث افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش های محیطی می شود. همچنین کلسیم از چروکیدگی غلاف جلوگیری کرده باعث بهبود کیفیت دانه ها می شود.

کوددهی به نخود فرنگی قبل از برداشت

دو تا سه هفته قبل از برداشت محصول باید از کودهای ریزمغذی همچون روی و آهن استفاده کنید. می توان این کودها را به صورت اسپری بر روی برگ ها استفاده کرد تا به بهبود کیفیت دانه ها کمک کند.

چرا نخود فرنگی برای تناوب زراعی مناسب است؟

نخودفرنگی یکی از بهترین گزینه ها برای تناوب زراعی است، چون هم به خاک آسیب نمی زند و هم آن را تقویت می کند. نخودفرنگی از خانواده لگوم هاست و با کمک باکتری های مفید ریزوبیوم در ریشه، نیتروژن هوا را تثبیت می کند. بخشی از این نیتروژن در خاک باقی می ماند و برای کشت بعدی قابل استفاده است، بنابراین نیاز به کود نیتروژنه کاهش می یابد. پس از برداشت نخودفرنگی، بقایای ریشه و اندام های گیاهی باعث افزایش ماده آلی خاک می شوند و بستر مناسبی برای محصول بعدی (مثل غلات یا سبزیجات) فراهم می کنند.

کاشت نخودفرنگی در تناوب با گیاهان غیرلگومی، چرخه زندگی بسیاری از آفات و بیماری ها را قطع می کند و فشار بیماری در خاک را کاهش می دهد. در مقایسه با بسیاری از محصولات زراعی، نخودفرنگی نیاز آبی متوسطی دارد و برای تناوب در مناطق کم آب یا نیمه خشک انتخاب مناسبی است.

نیاز نخودفرنگی به کود نیتروژن

نخودفرنگی از گیاهان خانواده لگوم هاست و توانایی تثبیت نیتروژن هوا را از طریق باکتری های همزیست ریزوبیوم در گره های ریشه دارد. به همین دلیل، نیاز این گیاه به کود نیتروژنه نسبت به بسیاری از محصولات زراعی کم تر است. با این حال، مقدار نیتروژن تثبیت شده توسط نخودفرنگی معمولاً زیاد نیست و به شرایط خاک، حضور باکتری های مؤثر و سابقه کشت بستگی دارد.

در گیاهانی که به خوبی با ریزوبیوم همزیستی دارند، مصرف بیش از حد کود نیتروژنه نه تنها باعث افزایش عملکرد نمی شود، بلکه کاهش تشکیل گره های ریشه، کاهش تثبیت نیتروژن، رشد بیش از حد شاخ و برگ و تأخیر در رسیدگی و کاهش تشکیل غلاف و بذر را به همراه دارد. با این حال، این تصور که نخودفرنگی اصلاً به نیتروژن نیاز ندارد، درست نیست.

در مراحل ابتدایی رشد، به ویژه در خاک های ضعیف، مصرف مقداری کود نیتروژنه (استارتر) می تواند مفید باشد. مقدار دقیق کود با آزمایش خاک تعیین می شود. اگر خاک زمین کشاورزی شما قلیایی است، می توانید از کود نیتروژنه سولفات آمونیوم استفاده کنید. این کود حاوی مقدار متعادلی کود نیتروژنه می باشد. همچنین در سولفات آمونیوم علاوه بر نیتروژن، گوگرد وجود دارد. گوگرد موجود در این کود، به کاهش قلیائیت خاک کمک می کند.