پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی و نحوه پیشگیری از آن

پوسیدگی گلگاه یکی از شایع ترین مشکلات در کشت گوجه فرنگی است که کشاورزان را با کاهش کیفیت و افت شدید محصول رو به رو می کند. این عارضه به صورت لکه های تیره و فرو رفته در قسمت انتهایی میوه ظاهر می شود. برخلاف بسیاری از بیماری ها، پوسیدگی گلگاه ناشی از قارچ یا باکتری نیست، بلکه بیشتر به دلیل اختلالات فیزیولوژیکی در گیاه رخ می دهد. در این مطلب درباره دلایل عارضه پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی توضیح داده و روش های پیشگیری از این مشکل را توضیح می دهیم.

پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی چیست؟

پوسیدگی گلگاه به وضعیتی گفته می شود که در آن ناحیه زیرین میوه گوجه فرنگی نرم و قهوه ای می شود. در نهایت بخش های آسیب دیده، مورد حمله پاتوژن های ثانویه قرار می گیرند و باعث پوسیدگی و فساد میوه می شوند. این عارضه معمولاً در مراحل اولیه رشد میوه اتفاق می افتد و کیفیت محصول را کاهش می دهد.

پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی از رایج ترین و ناامید کننده ترین مشکلات کشاورزان گوجه فرنگی است. اما خبر خوب اینکه این مشکل یک بیماری قارچی یا باکتریایی نیست. پوسیدگی گلگاه یک اختلال فیزیولوژیکی است. عوامل مختلفی مثل کمبود آب، نوسانات دما و تغذیه نامناسب باعث بروز این عارضه می شوند. با مدیریت صحیح، به طور کامل می توانید از بروز این مشکل جلوگیری کنید.

علائم و نشانه های اولیه پوسیدگی گلگاه در گوجه فرنگی

پوسیدگی گلگاه تاثیری بر روی ریشه، ساقه و برگ های گیاه نمی گذارد و مستقیما اثر خود را بر روی میوه نشان می دهد. علائم اولیه معمولاً به صورت یک لکه آب سوخته کوچک در گلگاه میوه ظاهر می شود. این لکه به مرور بزرگ تر شده و رنگ آن قهوه ای تا سیاه می شود. میوه هایی که دچار این مشکل هستند کیفیت و بازارپسندی خود را از دست داده و اغلب دور ریخته می شوند..

این مشکل علاوه بر گوجه فرنگی، در محصولاتی مثل فلفل، بادمجان و کدو نیز مشاهده می شود.

تغذیه نامناسب: علت اصلی بروز پوسیدگی گلگاه

برای اینکه گیاه به بهترین شکل رشد کند، باید پرمصرف ترین عناصر غذایی و همچنین عناصر غذایی ثانویه به مقدار نیاز در اختیار گیاه قرار بگیرند. تغذیه نامناسب شامل کمبود مواد غذایی و همچنین کوددهی بیش از حد است.

تاثیر کلسیم در بروز پوسیدگی گلگاه

مهم ترین ماده مغذی که باعث بروز پوسیدگی گلگاه در گیاهان می شود، عنصر کلسیم است. کلسیم عنصری حیاتی برای ساخت و استحکام دیواره های سلولی است. وقتی سلول های انتهای میوه در حال تقسیم شدن هستند، اگر کلسیم کافی دریافت نکنند، دیواره ها فرو ریخته و از بین می روند. نتیجه این شرایط، بروز لکه سیاه و پوسیدگی است.
کلسیم در بافت گیاهان به شکل نامتحرک است و برای انتقال به بافت گیاه، نیاز به رطوبت خاک دارد. در زمین هایی که کمبود کلسیم دارند باید کوددهی انجام شود. در غیر این صورت احتمال بروز پوسیدگی گلگاه وجود دارد. همچنین برای اطمینان از جذب کلسیم، حفظ سطوح بهینه رطوبت خاک لازم است.

نقش نیتروژن در کاهش جذب کلسیم توسط میوه ها

نیتروژن یکی از اصلی ترین و پرمصرف ترین عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان است. وجود مقدار مناسب نیتروژن در خاک، برای رشد رویشی و سبزینگی گیاه ضروری است. اما بالا بودن درصد نیتروژن در خاک، مثل زیاد بودن سایر عناصر غذایی، برای خاک و گیاه مضر است. به طور خاص، کود ازته (مخصوصا به شکل اوره) می تواند بر کاهش جذب کلسیم تاثیر بگذارد.
وقتی میزان نیتروژن بیش تر از نیاز خاک باشد، گیاه تمایل بیشتری به جذب نیتروژن پیدا می کند. این رقابت باعث می شود کلسیم کمتری توسط ریشه ها جذب شود. از طرفی مصرف زیاد کودهای نیتروژنی باعث افزایش شدید رشد برگ ها و ساقه ها می شود. در این حالت، کلسیم جذب شده بیشتر به سمت اندام های رویشی (برگ ها و ساقه ها) هدایت می شود و سهم کمتری به میوه می رسد. چون کلسیم یک عنصر غیرمتحرک در آوند آبکش است، انتقال مجدد آن به میوه ها دشوار است.
زمانی که رشد رویشی افزایش پیدا کند، سطح برگ ها بیشتر شده و تعرق بالا می رود. کلسیم بیشتر به برگ ها منتقل می شود، چون این عنصر همراه جریان تعرق حرکت می کند. در مقابل، میوه هایی که تعرق بسیار کمتری دارند، از کلسیم بی نصیب می مانند.

رقابت عناصر غذایی
وجود مقادیر زیاد عناصر غذایی (از جمله فسفر، منیزیم، نیتروژن و پتاسیم) در خاک، باعث می شود که جذب کلسیم توسط گیاه به شدت کاهش پیدا کند. برای این منظور بهتر است کود کلسیم را همزمان با کودهایی که با آن اختلاط دارند مصرف نکنید. برای اطلاعات بیشتر درباره قانون اختلاط پذیری یا اختلاط ناپذیری کودها، خواندن مطلب لینک شده را به شما توصیه می کنیم.

عوامل تشدید کننده پوسیدگی گلگاه

علاوه بر کمبود کلسیم، چند دلیل دیگر برای پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی وجود دارد. این علت ها عبارتند از:

• نوسانات رطوبت خاک: تغییرات ناگهانی در میزان آب رسانی، از خشکی شدید تا آبیاری بیش از حد، باعث اختلال در جذب کلسیم شده و شرایط را برای بروز این عارضه فراهم می کند. آبیاری باید به شکل کم عمق و منظم انجام شود تا اختلالی در رشد گیاه اتفاق نیفتد.
• تنش دما: تغییرات ناگهانی دما، به ویژه در فصل رشد، بر فرآیندهای متابولیک گیاه تأثیر گذاشته و باعث بروز پوسیدگی گلگاه می شود. در روزهای خیلی گرم که رطوبت هوا هم پایین است، تعرق در برگ ها زیاد می شود و کلسیم در برگ ها باقی می ماند. کاشت زودهنگام (در سرما) نیز می تواند باعث پوسیدگی در میوه شود.
• بیماری قارچی و باکتریایی: بیماری های قارچی همچون فوزاریوم و بیماری های باکتریایی مثل Ralstonia Solanacearum می توانند در جذب کلسیم و مواد غذایی از طریق ریشه اختلال ایجاد کنند. این عامل باعث پوسیدگی انتهای گوجه فرنگی شوند.
• pH نامناسب خاک: در خاک های خیلی اسیدی (pH کمتر از 6) دسترسی به کلسیم برای ریشه محدود می شود. همچنین در خاک هایی که pH به شدت قلیایی دارند، جذب عناصر غذایی از جمله کلسیم دچار مشکل می شود.
• شوری آب یا خاک: در مناطقی که خاک شوری دارند، جذب رطوبت و مواد مغذی توسط ریشه گیاه به سختی صورت می گیرد.
• رقم نامناسب: برخی ارقام گوجه فرنگی به پوسیدگی گلگاه حساس ترند.
• آسیب به ریشه گیاه: هر چیزی که به ریشه گیاه آسیب بزند، جذب رطوبت توسط ریشه را مختل کرده و می تواند باعث بروز پوسیدگی در ناحیه گلگاه شود.

روش های پیشگیری از پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی

• آبیاری منظم و مناسب: برای جلوگیری از پوسیدگی گلگاه، آبیاری منظم و متناسب با نیاز گیاه بسیار مهم است. استفاده از تکنیک آبیاری قطره ای می تواند به حفظ رطوبت خاک کمک کند.
• تغذیه صحیح گیاه: تأمین مواد مغذی مورد نیاز گیاه، به ویژه کلسیم، به تقویت ساختار میوه و جلوگیری از پوسیدگی گلگاه کمک می کند. برای جلوگیری از اختلاط کودها، ترجیحا کود کلسیم را به تنهایی مصرف کرده و با سایر کودها ترکیب نکنید.
• تشخیص ویژگی های خاک: برای رشد مطلوب گیاهان، باید خاک شرایط مناسبی داشته باشد. میزان pH خاک، بافت خاک، سطح مواد مغذی، میزان باکتری های مفید خاک و… باید در شرایط استانداردی باشند تا گیاه به خوبی رشد کند. برای این منظور قبل از کاشت آزمایش خاک انجام دهید. این کار باعث می شود به موقع بافت خاک را اصلاح کنید و برنامه کوددهی مناسبی تعیین نمایید.
• انتخاب ارقام مقاوم: انتخاب ارقام گوجه فرنگی مقاوم به پوسیدگی گلگاه می تواند به کاهش احتمال بروز این مشکل کمک کند. بررسی ویژگی های ارقام قبل از کاشت اهمیت دارد.
• اصلاح روش های آبیاری: اصلاح روش های آبیاری و افزایش رطوبت خاک از پوسیدگی گلگاه جلوگیری می کند. حتی اگر پوسیدگی در مراحل اولیه باشد و آبیاری تان را اصلاح کنید، جلوی پیشرفت عارضه گرفته می شود.
• بهبود تهویه خاک و کاهش شوری: استفاده از مواد آلی به بهبود ساختار خاک کمک کرده و شوری آن را کاهش می دهد. این کار جذب عناصر غذایی به ویژه کلسیم را افزایش می دهد.
• کنترل بیماری های قارچی و باکتریایی: با راهکارهایی مثل تناوب زراعی و کاشت گونه های مقاوم، می توانید تا حد زیادی جلوی تاثیرات منفی عوامل بیماری زا را بگیرید.

نتیجه گیری

پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی یکی از مشکلات رایج در کشت این گیاه است که می تواند به کاهش کیفیت و مقدار محصول منجر شود. اگر چه این عارضه یک بیماری واگیردار نیست، اما می تواند خسارت زیادی به کشاورزان وارد کند. با رعایت نکات پیشگیری و مدیریت صحیح آبیاری و تغذیه، می توان این مشکل را کاهش داد و به افزایش کیفیت و کمیت محصول کمک کرد. با در نظر گرفتن نکاتی که در این مطلب به آن اشاره شد، می توان محصولی سالم، خوش طعم، با کیفیت و بازارپسند تولید کرد.