کدام عناصر مغذی و عوامل کلیدی باعث پر مغز شدن پسته می شوند؟

پسته به عنوان یکی از مغزهای محبوب و مغذی در جهان شناخته می شود و به دلیل طعم لذیذ و خواص بی نظیرش، در سبد غذایی بسیاری از مردم جهان حضور دارد. کیفیت پسته به عوامل مختلفی وابسته است. کشاورزان برای بالاتر بردن کیفیت مغز پسته، باید به عناصر مغذی و عوامل کلیدی که باعث پر مغز شدن پسته می شوند، اهمیت دهند.
در این مطلب عواملی که باعث پر شدن مغز پسته می شوند را بررسی می کنیم. شناخت این عوامل باعث بهبود عملکرد باغ های پسته و افزایش کیفیت محصول نهایی می شود.

چرا پر مغز بودن پسته اهمیت دارد؟

پسته محصولی صادراتی است که کیفیت آن برای مصرف کننده داخلی و خارجی اهمیت زیادی دارد. پسته از جمله مغزهای خوش طعم و مغذی است که نه تنها در آشپزی و شیرینی پزی محبوبیت دارد، بلکه به عنوان یک میان وعده سالم نیز شناخته می شود. پسته سرشار از مواد مغذی حیاتی است که برای سلامت بدن ضروری هستند. این مغز منبع غنی از پروتئین، چربی های سالم، ویتامین ها و مواد معدنی مانند پتاسیم، آهن و کلسیم می باشد. با توجه به این خواص، مغز پسته به بهبود سلامت قلب، کنترل وزن و حمایت از سیستم ایمنی بدن کمک می کند.

در زمان ثمردهی درخت پسته، کشاورزان انتظار دارند که پسته ای پر مغز و خندان برداشت نمایند. پسته خندان به پسته ای گفته می شود که در حین رشد و رسیدن، پوستش به طور طبیعی باز شده و مغز آن به راحتی قابل مشاهده است. این حالت به دلیل فشار داخلی مغز پسته در زمان رشد و توسعه اتفاق می افتد و باعث می شود که پوست خارجی کمی شکاف بخورد و به اصطلاح “خندان” به نظر برسد.

پسته پر مغز و خندان ظاهر جذابی داشته و طعم و بافت خوبی دارد. پر مغز بودن و خندان بودن پسته نشان دهنده رشد سالم و شرایط مناسب کشت و نگهداری باغ است. این نوع پسته به دلیل ظاهر جذاب و کیفیت مطلوب مغز، محبوبیت زیادی داشته و در بازارهای داخلی و بین المللی از ارزش بالایی برخوردار است.

دلایل پر نشدن مغز پسته کدامند؟

پر مغز بودن یا ضعیف بودن میوه پسته، به یک عامل تکی وابسته نیست. برای اینکه درخت پسته پر بار با مغز درشت داشته باشیم، باید از زمان کاشت بذر یا نهال پسته، عوامل مختلفی را رعایت کنیم.

میوه دهی پسته از طریق گرده افشانی انجام می شود؛ بنابراین برای باردهی پسته، به درخت نر و ماده نیاز داریم. معمولاً به ازای هر 15-10 درخت ماده، یک درخت نر کاشته می شود تا روند گرده افشانی به خوبی صورت بگیرد. به طور معمول تا 5 سال بعد از کاشت نهال پسته، ثمردهی نداریم. در سال های اولیه رشد، درخت عملکرد کمی داشته و به مرور زمان بازدهی اقتصادی اش بیش تر می شود. تقویت و تغذیه مناسب درختان پسته در ایام رشد درخت، باعث افزایش بهره وری در سال های بعدی می شود.

پر مغز نبودن پسته به عوامل محیطی، تغذیه ای و مدیریتی بستگی دارد. مهم ترین دلایل پر مغز نبودن پسته شامل موارد زیر است:

• کمبود عناصر مغذی: درخت پسته برای رشد و توسعه نیاز به عناصر غذایی خاصی دارد. کمبود این عناصر می تواند باعث کاهش کیفیت میوه یا کاهش بهره وری درختان شود.
• شرایط آب و هوایی نامناسب: دمای نامناسب، سرمازدگی و بادهای شدید بر رشد پسته تاثیر منفی می گذارند.
• آبیاری نامناسب: کمبود آب یا آبیاری بیش از حد درختان، بر کیفیت مغز پسته تأثیر می گذارد.
• آفات و بیماری ها: وجود آفاتی مثل کرم های میوه خوار و بیماری های قارچی باعث آسیب به میوه ها می شود.
• تنش های محیطی: تنش های رطوبتی، تنش نوری و شرایط نامساعد خاک بر رشد مغز پسته تأثیر منفی می گذارند. گرمای بیش از حد، باعث کاهش فعالیت متابولیکی در درختان پسته می شود. در ایران دمای بالاتر از 35 تا 40 درجه سانتی گراد بر پر شدن مغز پسته تأثیر منفی خواهد داشت.
• سن درختان: درختان پسته حدودا 10 تا 13 سال بعد از کاشت بذر به بلوغ می رسند. درختان پسته جوان معمولا مغز کمتر و حتی ضعیف تری دارند.
• مدیریت نامناسب باغ: عدم مدیریت صحیح در زمینه هرس کردن، کوددهی و آبیاری درختان باعث عدم توسعه مناسب میوه ها و مغزها می شود.
• رقم درخت: برخی ارقام پسته به طور طبیعی دارای مغزهای بزرگ تر و پرتر هستند، در حالی که برخی دیگر به دلیل ویژگی های ژنتیکی خود، مغز ضعیف تری دارند.
• نقص در گرده افشانی: گرده افشانی نامناسب و عدم لقاح اصولی، از عوامل خالی بودن یا ضعیف بودن مغز پسته می باشد. برای داشتن میوه باکیفیت، باید حتما فرایند گرده افشانی باغ پسته به خوبی انجام شود.

پر نشدن مغز پسته می تواند نتیجه ترکیبی از این عوامل باشد. برای بهبود کیفیت و پر شدن مغز، باید به تمامی جنبه ها توجه شود.

راهکارهای موثر برای پر مغز شدن پسته

برای داشتن پسته پرحجم و بازارپسند باید مجموعه ای از عوامل را در نظر بگیرید. رعایت راهکارهای مدیریت باغات پسته، باعث می شود که بهره وری باغ افزایش یافته و پسته ای خندان، پر مغز و باکیفیت برداشت کنید.

در ادامه مهم ترین راهکارها برای پر مغز شدن پسته را توضیح می دهیم.

تأمین عناصر مغذی

استفاده از کودهای متعادل و مورد نیاز خاک، به رشد بهتر مغز پسته کمک می کند. برای شناسایی کمبودهای غذایی و تنظیم برنامه کوددهی بر اساس نیازهای گیاه، باید آزمایش خاک انجام شود. از جمله عناصر ضروری برای پر شدن مغز پسته کود نیتروژن، پتاسیم، کلسیم و عناصر ریز مغذی مثل آهن، روی و منگنز می باشند.

تنظیم pH خاک

درخت پسته توانایی رشد در انواع خاک را دارد اما در خاک های سبک، شنی و لومی که زهکشی خوبی دارند عملکرد بهتری پیدا می کند. خاک سنگین گزینه مناسبی برای پرورش درخت پسته نیست.
پسته جزو درختان مقاوم به شوری است؛ اما بالا بودن بیش از حد pH، برای این درخت مضر می باشد. pH مناسب برای پرورش پسته، بین 7 تا 7.5 است. در صورت بالاتر بودن pH خاک، باید با استفاده از کود گوگرد، پی اچ را به محدوده 7 تا 7.5 برسانید. عدم وجود لایه های سخت و سنگ های غیرقابل نفوذ، برای کشت و پرورش درختان پسته ضروری است.

انتخاب ارقام مناسب

انتخاب ارقام پسته که به طور طبیعی دارای مغزهای بزرگ تر و پرتر هستند، می تواند تأثیر زیادی بر تولید محصول باکیفیت داشته باشد.

توجه به تراکم کشت

فاصله گذاری مناسب در کاشت نهال های پسته، برای تولید محصول با کیفیت ضروری است. در صورت عدم رعایت فاصله مناسب، درختان بر سر آب و مواد غذایی رقابت می کنند و بهره وری شان کاهش می یابد. همچنین عدم رعایت فاصله کافی، باعث می شود که نورگیری و تهویه هوا به خوبی انجام نشود.

مدیریت آبیاری

با اینکه پسته جزو درختان مناسب برای کشاورزی در خشکسالی است و نسبت به برخی درختان به آبیاری کمتری نیاز دارد، اما آبیاری آن باید به موقع انجام شود. در دوره ای که مغز پسته در حال پر شدن است (تابستان) یا در دوره گلدهی (فروردین ماه)، درخت به آبیاری بیش تری نیاز دارد. آبیاری نامناسب در این دوره، باعث عدم پر شدن مغز پسته می شود. اما در آبیاری درختان پسته نباید افراط کنید. غرقابی شدن درخت و آبیاری بیش از حد، می تواند به ریشه آسیب بزند.
دوره آبیاری مناسب درختان پسته در بهار و پاییز 30-40 روز و در تابستان 25 روز است.

مساعد بودن شرایط محیطی

درخت پسته برای بهره وری، به دمای ملایم نیاز دارد. جلوگیری از سرمازدگی در مراحل حساس رشد، می تواند به بهبود کیفیت مغز کمک کند. استفاده از پوشش های مناسب در برابر باد و آفتاب به کاهش تنش های محیطی کمک می کند. البته مساعد بودن شرایط محیطی یک اصل همیشگی است؛ بنابراین اگر منطقه جغرافیایی شما شرایط عالی برای رشد پسته را ندارد، نباید انتظار بازدهی بالایی داشته باشید.

کنترل آفات و بیماری ها

شناسایی به موقع آفات و بیماری هایی که به درختان پسته آسیب می زنند، ضروری است. در صورت لزوم، باید از سموم مجاز برای محافظت از درختان استفاده شود.

هرس مناسب و به موقع

انجام هرس های سالانه به بهبود نوردهی و گردش هوا در درختان کمک می کند. دو الی سه بار در سال (بسته به نیاز درخت) می توانید هرس انجام دهید. هرس درخت پسته با اهدافی مثل ضخیم تر شدن شاخه های اصلی، مغزگیری پسته، هوادهی، نفوذ بهتر نور خورشید، حفظ تعادل عناصر غذایی و حذف برخی جوانه های زایشی و رویشی انجام می شود.

عناصر غذایی کلیدی برای پر مغز شدن پسته

درخت پسته مثل همه درختان دیگر، برای رشد به عناصر غذایی مختلفی نیاز دارد. برخی از این عناصر در دسته عناصر ماکرو (درشت مغذی ها) و برخی دیگر در دسته عناصر میکرو ریزمغذی ها) طبقه بندی می شوند. مهم ترین عناصر غذایی برای پر مغز شدن پسته عبارتند از:

• نیتروژن: نیتروژن یکی از بهترین کودها برای درختان میوه است. پسته برای رشد و تکثیر مغز، نیاز به منبع غنی از نیتروژن دارد. بنابراین، کودهایی که حاوی نیتروژن زیادی هستند می توانند به رشد و توسعه مغز پسته کمک کنند.
• پتاسیم: پتاسیم یک عنصر مهم برای رشد و توسعه مغز پسته است. استفاده از کود حاوی پتاسیم کمک می کند تا مغز پسته بهترین شرایط رشد را داشته باشد. پتاسیم همچنین در بهبود طعم پسته تاثیرگذار است.
• فسفر: فسفر یک عنصر مهم برای توسعه و رشد سیستم ریشه ها است. استفاده از کودهای حاوی فسفر می تواند به رشد و توسعه مغز پسته کمک کند.
• گوگرد: عنصر گوگرد برای رشد و توسعه گیاهان ضروری است؛ زیرا در فرآیندهای متابولیکی، تولید پروتئین ها و تشکیل کلروفیل نقش دارد. گوگرد نقش مهمی در بهبود کیفیت مغز میوه پسته ایفا می کند. این عنصر به افزایش مقاومت درختان به تنش های محیطی و بهبود فرآیندهای متابولیکی کمک کرده و در نتیجه موجب پر شدن و بهبود طعم پسته می شود.
• منیزیم: منیزیم نقش کلیدی در فرآیند فتوسنتز دارد و به تولید کلروفیل کمک می کند. همچنین، منیزیم به بهبود کیفیت و حجم مغز میوه پسته کمک کرده و باعث افزایش مقاومت درخت در برابر تنش های محیطی می شود.
• کلسیم: کلسیم به عنوان یک عنصر اساسی در استحکام دیواره های سلولی عمل کرده و به رشد سالم و توسعه مغز میوه پسته کمک می کند. همچنین، کلسیم به جلوگیری از مشکلاتی مثل پوکی و ترک خوردگی مغز پسته کمک کرده و کیفیت آن را بهبود می بخشد.
• عناصر میکرو: برخی عناصر میکرو از جمله مس، منگنز و آهن باعث افزایش ترکیب مغذی در خاک می شوند و به رشد و تکثیر مغز پسته کمک می کنند. استفاده درست و به موقع از منگنز باعث کاهش درصد پوکی پسته می شود. عنصر بور هم تاثیر زیادی برافزایش دانه در خوشه و پرشدن پسته دارد.

برای کوددهی حتما باید از نیازهای زمین مطلع باشید. برای این منظور باید آزمایش خاک و برگ انجام شود تا کمبودهای خاک و درخت مشخص گردند. سپس بر اساس نیاز درخت و خاک، برنامه کوددهی برای تغذیه درختان مشخص می شود.

زمان استفاده از کودها برای پر شدن مغز پسته

زمان بندی مناسب در استفاده از کودها برای پر شدن مغز پسته، از اهمیت بالایی برخوردار است. با در نظر گرفتن مراحل رشد و کوددهی در زمان مناسب، می توان به بهبود حجم پسته کمک کرد. در ادامه زمان های کلیدی برای مصرف هر کود را معرفی می کنیم.

• قبل از شروع فصل رشد (اواخر زمستان و اوایل بهار):

قبل از شروع فصل رشد، می توانید از کودهای حاوی عناصر میکرو، نیتروژن و پتاسیم استفاده کنید. این کودها به تحریک رشد جوانه و برگ ها کمک می کنند و مقاومت جوانه ها را در برابر ریزش افزایش می دهند.

• زمان گلدهی (اواسط بهار):

استفاده از کودهای حاوی فسفر در مرحله گلدهی، به بهبود کیفیت گل ها و افزایش تعداد میوه ها کمک می کند.

• پس از ریزش گل ها (اوایل تابستان و هنگام تشکیل میوه):

وقتی میوه ها شروع به شکل گیری می کنند، می توان از کودهای نیتروژن، پتاسیم، کلسیم، آهن، منگنز، مس و روی (بسته به نیاز درخت) استفاده کرد. این کودها به تقویت رشد میوه و پر شدن مغز شدن پسته کمک می کنند.

• مرحله رشد میوه (اواسط تابستان):

در این مرحله، استفاده از کود کلسیم و کودهای حاوی عناصر میکرو مانند زینک و بور می تواند به بهبود کیفیت و حجم مغز پسته کمک کند.

• قبل از برداشت (اواخر تابستان):

کوددهی نهایی در اواخر تابستان و قبل از برداشت محصول انجام می شود. در این دوره می توان از کودهای پتاسیم و بور برای بهبود کیفیت و طعم مغز پسته استفاده کرد. پتاسیم به تقویت دیواره های سلولی و افزایش مقاومت میوه کمک می کند.

• بعد از برداشت محصول (کوددهی زمستانه):

کوددهی زمستانه معمولا با کودهای آلی و به صورت چال کود انجام می گیرد. کودهای آلی به متعادل کردن خاک کمک کرده و مقاومت درختان را در برابر سرما بیش تر می کنند. گاهی کشاورزان عناصر میکرو از جمله مس، آهن، روی و منگنز را با مواد آلی مخلوط کرده و درختان را کوددهی می کنند. کودهای کلسیم و فسفر نیز به عنوان کود زمستانه (در صورت نیاز) با کود آلی ترکیب می شوند.

رعایت دوز مناسب و زمان بندی صحیح به بهبود کیفیت و حجم مغز پسته کمک می کند. آزمایش خاک مشخص می کند که خاک، در چه عناصری کمبود دارد.

مقدار مصرف کود برای درختان پسته به عوامل مختلفی از جمله سن درخت، نوع خاک، مرحله رشد، روش کوددهی و نیازهای تغذیه ای درخت بستگی دارد. برای تصمیم گیری درباره نوع کودها، زمان مصرف و دوزهای مصرفی باید تجربه کافی داشته باشید. برای این منظور می توانید از کشاورز باتجربه یا کارشناسان و متخصصین نیز مشورت بگیرید.