عوارض مصرف اوره: در این مواقع از کود اوره استفاده نکنید!

کود اوره اگر به درستی و در زمان مناسب مصرف شود، می تواند موثر باشد. اما استفاده نادرست، مصرف بی رویه یا کاربرد در شرایط نامناسب، نه تنها تأثیری در بهبود عملکرد ندارد، بلکه می تواند محصول، خاک و محیط زیست را دچار آسیب کند. در این مطلب عوارض مصرف کود اوره را بررسی می کنیم و توضیح می دهیم که استفاده از کود اوره در چه شرایطی ممنوع است. با ما همراه باشید.

معرفی کود اوره و نحوه تاثیرگذاری آن

اوره یکی از انواع کودهای نیتروژنه می باشد که 46 درصد از آن حاوی عنصر نیتروژن است. این کود یک گزینه اقتصادی و ارزان قیمت برای کشاورزان محسوب می شود. کود اوره رشد سریع تری را در محصولات کشاورزی ایجاد می کند؛ اما در صورت استفاده نادرست یا بیش از حد، نتیجه معکوس خواهد داشت.

نحوه عملکرد کود اوره در خاک به این صورت است که ابتدا آنزیم های موجود در خاک، اوره را تبدیل به آمونیاک می کنند. سپس آمونیاک تولید شده در اثر واکنش با آب به آمونیوم تبدیل می شود. در انتها میکروارگانیسم های موجود در خاک باعث می شوند که آمونیوم به نیترات تبدیل شود.

برای آزاد سازی نیترات، دما و رطوبت خاک باید در شرایط ایده آل باشد. در صورت سرد بودن خاک یا کم بودن رطوبت خاک، روند آزادسازی کند شده یا دچار مشکل می شود. برای اثربخشی بهتر کود اوره، آن را به خوبی با خاک مخلوط می کنند. این پخش کردن از طریق شخم زدن خاک بعد از کوددهی یا آبیاری شدید بعد از کوددهی، انجام می شود.

بیایید یک نگاه کلی به مزیت های کود اوره بیندازیم:

• کود اوره جزو ارزان ترین کودهای نیتروژنه است.
• درصد نیتروژن بالایی دارد (46 درصد).
• نگهداری از آن سخت نیست.
• دسترسی به این کود آسان است.

مصرف بیش از حد اوره چه عوارضی دارد؟

بسیاری از کشاورزان به اشتباه تصور می کنند “هرچه بیشتر، بهتر”، اما نیتروژن اضافی در خاک می تواند محیطی نامتعادل ایجاد کرده و تأثیر منفی بر گیاه بگذارد. مصرف زیاد کود اوره نه تنها به گیاه کمک نمی کند بلکه باعث این مشکلات می شود:

• افزایش شوری خاک
• سوختگی برگ ها
• رشد نامتعادل اندام هوایی نسبت به ریشه
• توقف رشد
• کاهش جوانه زنی و میوه دهی و یا افت کیفیت میوه
• اختلال در جذب سایر مواد مغذی (مانند پتاسیم و فسفر)
• از بین رفتن میکروارگانیسم های مفید خاک
• افزایش آسیب پذیری به بیماری ها
• پدیده اتریفیکاسیون (افزایش جلبک ها و کاهش اکسیژن آب) در صورت شسته شدن اوره به منابع آبی

در چه شرایطی نباید از کود اوره استفاده کرد؟

کود اوره چند عیب قابل توجه دارد:

• در کود اوره امکان تبخیر نیتروژن پیش از جذب وجود دارد. در دماهای بالا نیتروژن به صورت آمونیاک تبخیر می شود.
• در صورت مصرف نادرست این کود، منابع هدر رفته و سوداوری کاهش می یابد.
• مصرف بیش از حد کود اوره باعث افزایش pH و افزایش شوری خاک می شود.

با توجه به این عوارض، مصرف کود اوره در این شرایط به هیچ وجه توصیه نمی شود:

دمای خیلی بالا یا تابش آفتاب شدید

در شرایط دمای بالا یا تابش شدید آفتاب، تبخیر نیتروژن از خاک افزایش می یابد. این امر باعث هدررفت نیتروژن موجود در اوره می شود و در نتیجه کارایی کود کاهش می یابد. علاوه بر این، گرما می تواند تأثیر منفی بر ریشه ها داشته باشد و باعث سوختگی آن ها شود. بهتر است در این شرایط از کودهایی با فرمولاسیون خاص استفاده کنید یا اینکه برای جلوگیری از تبخیر نیتروژن، کود را به خوبی در خاک بپوشانید.

خاک قلیایی بدون مدیریت صحیح

در خاک های قلیایی، نیتروژن موجود در اوره به سرعت به فرم آمونیوم تبدیل می شود. این تبدیل می تواند منجر به آزاد شدن آمونیاک در خاک شود که به گیاه آسیب می زند و باعث سوختگی ریشه ها می شود. برای جلوگیری از این مشکل، مدیریت صحیح pH خاک و استفاده از کودهای مناسب ضروری است.

قبل از بارندگی شدید

وقتی که بارندگی شدید در پیش است، کود اوره شستشو می شود. در این شرایط، نیتروژن موجود در خاک به سرعت از بین رفته و به بهره برداری نمی رسد. به همین دلیل، بهتر است مصرف اوره را به تعویق بیندازید و در زمان های دیگر که شرایط آب و هوایی مناسب تر است، اقدام کنید.

گیاهان جوان یا نشاء تازه کاشته شده

گیاهان جوان و نشاء تازه کاشته شده به آمونیاک آزاد شده حساس هستند. مصرف اوره در این مراحل می تواند باعث سوختگی ریشه ها و آسیب به گیاه شود. بهتر است در مراحل ابتدایی رشد گیاه از کودهای ملایم تر و مناسب تری مثل سولفات آمونیوم بارنو استفاده کنید.

در زمان گلدهی یا رسیدن میوه ها

در زمان گلدهی یا رسیدن میوه ها (به ویژه در محصولاتی مانند گوجه فرنگی و توت فرنگی) مصرف اوره توصیه نمی شود. نیتروژن اضافی در این زمان باعث رشد بیش از حد شاخ و برگ شده و در نتیجه کیفیت میوه ها کاهش می یابد. بنابراین، در این زمان ها باید از کودهایی استفاده شود که نسبت متعادل تری از نیتروژن را دارند.

همراه با کودهای کلر دار یا مواد با pH بسیار بالا

مصرف اوره به همراه کودهای کلر دار یا مواد با pH بالا می تواند خطر آمونیاک سوزی را افزایش دهد. این ترکیبات می توانند باعث آزاد شدن بی رویه آمونیاک در خاک شوند و به گیاه آسیب برسانند. برای جلوگیری از این مشکل، بهتر است از ترکیب اوره با این نوع کودها خودداری کنید و در صورت نیاز، از کودهای دیگری که به سلامت گیاه کمک می کنند، استفاده نمایید.

رطوبت بالا و خاک های اشباع

در شرایطی که خاک به شدت مرطوب است، مصرف اوره باعث افزایش خطر شستشوی نیتروژن و ایجاد شرایط بی هوازی در خاک می شود. این وضعیت می تواند به ریشه ها آسیب زده و جذب مواد مغذی را کاهش دهد. در این شرایط از مصرف اوره خودداری کنید و به جای آن از روش های دیگری برای تأمین نیتروژن استفاده نمایید.

با رعایت این نکات و در نظر گرفتن شرایط محیطی و نوع گیاه، می توانید از عوارض مصرف نادرست کود اوره جلوگیری کنید و به بهبود کیفیت و کمیت محصولات خود کمک کنید.

چرا نباید در خاک شور از اوره استفاده کنیم؟

استفاده از کود اوره در خاک های شور می تواند عوارض جدی برای گیاهان و خاک به همراه داشته باشد:

• افزایش غلظت نمک موجود در خاک: وقتی اوره به خاک شور اضافه می شود، نیتروژن موجود در آن به فرم آمونیوم و سپس به فرم نیترات تبدیل می شود. این فرآیند می تواند باعث افزایش غلظت نمک های محلول در خاک شود.
• سمیت آمونیاکی: در خاک های شور، نیتروژن موجود در اوره به آمونیاک تبدیل می شود. آمونیاک در غلظت های بالا می تواند برای گیاهان سمی باشد و منجر به سوختگی ریشه و کاهش رشد گیاه گردد. این مسأله به ویژه در خاک های شور که دیگر منابع آب و مواد مغذی محدود است، می تواند مشکلات جدی ایجاد کند.
• اختلال در تعادل مواد مغذی: استفاده از اوره در خاک های شور تعادل مواد مغذی را بر هم می زند. وجود نمک اضافی می تواند جذب مواد مغذی مانند پتاسیم و کلسیم را تحت تأثیر قرار دهد و باعث کمبود این عناصر در گیاهان شود.
• کاهش کارایی کود: در خاک شور، نیتروژن اوره به درستی جذب نمی شود و در نتیجه کارایی کود به شدت کاهش می یابد. این موضوع باعث هدررفت منابع و افزایش هزینه های تولید می شود.
• تشدید شرایط تنش: در خاک شور، گیاهان تحت فشار بیشتری قرار دارند و مصرف اوره می تواند تنش را تشدید کند. در این شرایط، گیاهان از نظر فیزیولوژیکی و متابولیکی تحت فشار بیشتری قرار می گیرند و به خوبی رشد نمی کنند.

با توجه به این دلایل، بهتر است در خاک های شور از کودهای دیگر که مناسب تر هستند و به سلامت گیاهان کمک می کنند، استفاده شود.

جایگزین های مؤثر برای کود اوره

در خاک های قلیایی و شور، استفاده از اوره می تواند باعث سوختگی برگ ها و خسارت به محصولات شود. جایگزین های مناسبی برای کود اوره وجود دارند که می توانند نیاز گیاه به نیتروژن را تأمین کنند و عوارض مصرف کود اوره را کاهش دهند. این جایگزین ها شامل سولفات آمونیوم، کودهای NPK، نیترات آمونیوم و کودهای آلی مانند ورمی کمپوست و کود مرغی هستند. با انتخاب کودهای جایگزین، می توان به بهبود وضعیت تغذیه گیاهان کمک کرد و از مشکلات ناشی از استفاده نادرست اوره جلوگیری کرد.

سولفات آمونیوم: جایگزینی مؤثر برای کود اوره در زمین های قلیایی و خاک های شور

قبلا در مقاله ای به بررسی تفاوت اوره با سولفات آمونیوم پرداخته ایم. سولفات آمونیوم به عنوان یک منبع نیتروژن و گوگرد، در شرایط خاصی مانند زمین های قلیایی و خاک های شور عملکرد بهتری نسبت به کود اوره دارد.

در ادامه به توضیح چگونگی اثرگذاری کود سولفات آمونیوم می پردازیم:

• کاهش pH خاک: pH بالا می تواند مانع از جذب مؤثر نیتروژن و سایر مواد مغذی توسط گیاهان شود. با استفاده از سولفات آمونیوم، pH خاک به حد مطلوب نزدیک تر می شود، که این امر به بهبود جذب مواد مغذی و سلامت گیاهان کمک می کند.
• تأمین هم زمان نیتروژن و گوگرد: سولفات آمونیوم علاوه بر نیتروژن، حاوی گوگرد نیز هست. این ماده مغذی برای بسیاری از گیاهان ضروری است و به رشد و توسعه آن ها کمک می کند. در شرایطی که گیاهان به نیتروژن و گوگرد نیاز دارند، استفاده از سولفات آمونیوم می تواند به بهبود کارایی کود و رشد گیاهان کمک کند.
• کاهش خطر آمونیاک سوزی: در خاک شور، نیتروژن موجود در کود اوره به راحتی به فرم آمونیاک تبدیل می شود که می تواند برای گیاهان سمی باشد. اما سولفات آمونیوم به دلیل خاصیت اسیدی خود، این خطر را کاهش می دهد و نیتروژن را به شکل امن تری در دسترس گیاهان قرار می دهد.
• بهبود ساختار خاک: سولفات آمونیوم می تواند به بهبود ساختار خاک کمک کند و به جلوگیری از مشکلاتی مانند شوری و بی هوازی کمک کند. این امر باعث افزایش فعالیت میکروبی و بهبود کیفیت خاک می شود.
• افزایش کارایی کود: استفاده از سولفات آمونیوم در مقایسه با اوره می تواند کارایی نیتروژن را افزایش دهد. زیرا نیتروژن موجود در سولفات آمونیوم به طور مستقیم در دسترس گیاهان قرار می گیرد و نیاز به تبدیل توسط باکتری ها ندارد.

با توجه به این مزایا، سولفات آمونیوم می تواند به عنوان یک جایگزین مؤثر برای کود اوره در زمین های قلیایی و خاک های شور عمل کند و به بهبود رشد و عملکرد گیاهان کمک کند.

بهترین زمان مصرف کود اوره (برای پیشگیری از عوارض)

برای جلوگیری از عوارض، کود اوره را در این مواقع مصرف کنید:

• در ساعات اولیه صبح یا عصر، اوره را مصرف کنید. از مصرف این کود در ساعات ظهر خودداری کنید.
• حتماً بعد از مصرف اوره، آبیاری سبک انجام دهید تا جذب شود و بخار نرود.
• از پوشاندن اوره با خاک (در حالت پخش دستی) استفاده کنید.
• تقسیم نوبت مصرف اوره به جای یکباره مصرف کردن، مؤثرتر است.
• از تست خاک و مشورت با کارشناس تغذیه گیاه استفاده کنید.

راهی برای انتشار آهسته کود شیمیایی اوره

کود اوره با استفاده از روش های خاصی می تواند به شکل آهسته تر در دسترس گیاهان قرار گیرد. یکی از این روش ها، پوشاندن اوره با موادی مانند گوگرد است که سرعت دسترسی نیتروژن را کاهش می دهد. این روش باعث می شود که گیاهان به طور مؤثرتری از نیتروژن موجود در اوره استفاده کنند و در نتیجه رشد بهتری داشته باشند.
علاوه بر این، مصرف کودهای پتاسیم، فسفر و هیومیک اسید تحت نظر کارشناسان می تواند به کاهش نشست اوره در خاک کمک کند و جذب آن را توسط گیاهان افزایش دهد. این ترکیب ها به بهبود ساختار خاک و تأمین نیازهای غذایی گیاهان کمک می کنند و در نهایت منجر به رشد سالم تر و بهینه تر گیاهان می شوند. به کارگیری این روش ها می تواند به کشاورزان و باغداران کمک کند تا از منابع خود بهترین استفاده را ببرند و عملکرد محصولات را بهبود بخشند.