علت صمغ زدن درختان چیست؟ چگونه مشکل شیره دادن درخت را رفع کنیم؟

صمغ زدن درختان می تواند نشانه ای از وجود مشکل در درخت باشد. بیماری ها، آفات و شرایط بد محیطی، از جمله دلایل شیره دادن درخت هستند. در این مطلب، به بررسی دلایل صمغ زدن درختان می پردازیم و روش هایی برای شناسایی و رفع این مشکل ارائه می دهیم. با آگاهی از دلایل شیره دادن درخت و راهکارهای مقابله با آن، می توانید به حفظ سلامت درختان کمک کرده و از ضررهای احتمالی جلوگیری نمایید.

صمغ درخت چیست؟ چه نقشی در سلامت درخت دارد؟

صمغ زدن درختان به فرایند ترشح مایع چسبناک و غلیظی به نام صمغ اشاره دارد که معمولاً از شکاف ها یا زخم های روی بافت درخت خارج می شود. این مایع از ترکیبات قندی، عصاره های گیاهی و مواد معدنی تشکیل می شود. صمغ زدن، دفاع طبیعی درخت در برابر آفات، بیماری ها و شرایط محیطی سخت است.
درختان به محض اینکه احساس کنند در خطر هستند، به ترشح صمغ روی می آورند تا زخم های خود را پوشش دهند و از ورود عوامل مضر به بافت های داخلی، جلوگیری کنند. این پدیده اگرچه بخشی از مکانیزم دفاعی درختان است، اما در صورتی که ادامه دار باشد و شدت بگیرد، نشان دهنده وجود مشکلات جدی تری در درخت است. شیره زدن باعث می شود که حشرات، قارچ ها و باکتری ها به سمت درخت جذب شده و باعث ایجاد بیماری های ثانویه در درخت شوند.

نقش صمغ زدن، در حفظ سلامت و بقای درختان به شرح زیر است:

• مکانیسم دفاعی: صمغ به عنوان یک دفاع طبیعی عمل می کند. زمانی که درخت دچار آسیب، زخم یا عفونت می شود، ترشح صمغ به پوشش زخم کمک می کند و از ورود میکروارگانیسم های مضر مانند باکتری ها و قارچ ها جلوگیری می کند.
• آب بندی و حفاظت: صمغ یک لایه آب بند ایجاد می کند که از تبخیر آب در نواحی آسیب دیده جلوگیری می نماید. این امر به درخت کمک می کند تا رطوبت خود را حفظ کند و از استرس های ناشی از خشکی مصون بماند.
• تأمین مواد مغذی: صمغ حاوی ترکیبات قندی و مواد مغذی است که می تواند به بهبود وضعیت درخت کمک کند. این مواد می توانند باعث ترمیم بافت های آسیب دیده شوند.
• نشانه ای از استرس: صمغ زدن می تواند نشانه ای از استرس های محیطی، مانند تغییرات ناگهانی دما یا رطوبت باشد. شناسایی و درک این نشانه ها به باغبان در مدیریت بهتر درختان کمک می کند.
• پیشگیری از عفونت های ثانویه: صمغ با ایجاد یک لایه محافظ، از بروز عفونت های ثانویه جلوگیری می کند.

به طور کلی، صمغ زدن یک پدیده طبیعی و حیاتی است که به حفظ سلامت درختان کمک می کند، اما در عین حال نیاز به توجه و مراقبت دارد تا از بروز مشکلات جدی تر جلوگیری شود.

دلایل شیره دادن درختان

اگرچه تولید صمغ به عنوان یک مکانیسم دفاعی مفید است، اما تجمع بیش از حد این ماده، نشاندهنده آسیب گسترده و نیاز به مراقبت است. برای درمان صمغ زدن درختان، باید از علت بروز این مورد مطلع شویم. صمغ زدن درختان می تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. در این قسمت به مهم ترین آنها اشاره می کنیم.

• آسیب فیزیکی: هرگونه آسیب به بافت درخت (مانند ضربه، شکستگی یا زخم) می تواند باعث ترشح صمغ شود. این آسیب ها ممکن است ناشی از باد، سقوط اشیاء، فعالیت حیوانات یا فعالیت های انسانی (مانند هرس نادرست) باشند.
• بیماری ها: عفونت های قارچی و باکتریایی باعث صمغ زدن درختان می شوند. بیماری های قارچی مانند “فوزاریوم” و بیماری های باکتریایی مثل “شانکر باکتریایی” باعث می شوند که درخت شیره بدهد. شانکر باکتریایی از محل زخم به راحتی وارد تنه شده و در درختان ضعیف بیماری ایجاد می کند.
• آفات: برخی آفات مانند حشرات چوب خوار یا مگس های صمغ زن به بافت های درخت آسیب می رسانند و باعث ترشح صمغ می شوند. این آفات معمولاً به قسمت های آسیب دیده درخت حمله می کنند.
• شرایط محیطی: تغییرات ناگهانی آب و هوا و بروز خشکی، کمبود آب، سرمازدگی یا گرمازدگی درختان و… می توانند باعث استرس درخت شوند و ترشح صمغ را تحریک کنند. وقتی درختان تحت فشار قرار می گیرند، توانایی شان برای حفظ و ترمیم بافت ها کاهش می یابد. این استرس باعث می شود که درخت صمغ بیش تری تولید کند تا از خودش در برابر شرایط محیطی محافظت نماید.
• رشد نامتعادل: درختانی که به دلیل تغذیه ناکافی یا ریشه زایی نامناسب در شرایط رشد نامتعادل قرار دارند، ممکن است پاسخ به استرس را با ترشح صمغ نشان دهند.
• کمبود مواد مغذی: کمبود عناصر غذایی مانند نیتروژن، پتاسیم و کلسیم می تواند باعث ضعف درخت و ترشح صمغ شود.
• عوامل ژنتیکی: برخی درختان به طور طبیعی تمایل بیشتری به صمغ زدن دارند. این ویژگی ممکن است ناشی از ساختار ژنتیکی آنها باشد.
• وضعیت خاک: وجود لایه های محدودکننده ریشه و بافت های چسبنده در عمق خاک می تواند تأثیرات منفی بر سلامت درختان داشته باشد. در بسیاری از خاک ها، لایه های رسی سنگین در عمق 40 سانتی متری سبب ماندابی می شوند؛ این موضوع باعث پوسیدگی ریشه و طوقه درختان می شود. همچنین، بافت های چسبنده و سنگین خاک به دلیل ظرفیت بالای نگهداری آب، شرایط مناسبی برای بروز بیماری های قارچی و ابتلا به بیماری گموز فراهم می کنند، که در نهایت باعث ترشح شیره از تنه درخت می شود. برای رفع این مشکلات، اصلاح خاک و مدیریت آبیاری باغ توصیه می شود.

درک این دلایل به باغبانان و کشاورزان کمک می کند تا به موقع اقدامات لازم را برای پیشگیری و درمان مشکلات مرتبط با صمغ زدن درختان انجام دهند.

علائم صمغ زدگی درختان

نشانه ها و علائم کلیدی صمغ زدن درختان عبارتند از:

تشخیص صمغ زدگی درخت باعث می شود که به موقع بتوانید عامل بروز آن را شناسایی کرده و مشکل را حل کنید. مشاهده مایع چسبناک و غلیظ روی تنه یا شاخه های درخت، یکی از واضح ترین نشانه های صمغ زدن است. این مایع شفاف یا کدر بوده و با رنگ های مختلف دیده می شود. وجود زخم یا ترک های عمیق بر روی تنه یا شاخه ها، می تواند نشانه ای از آسیب فیزیکی یا عفونت باشد که منجر به صمغ زدن می شود.

با مشاهده علائمی مثل تغییر رنگ برگ ها، ریختن برگ و کاهش رشد، باید علت را بررسی کرده و مشکل را حل کنید. این عوامل معمولا به دلیل استرس یا کمبود مواد مغذی بروز می کنند که هر دو عامل می توانند باعث صمغ زدن درخت شوند.

وجود آفات و حشرات روی درخت می تواند نشانه ای وجود شیره برروی درخت باشد. حشرات چوب خوار یا مگس های صمغ زن معمولاً در نزدیکی نواحی صمغ زده مشاهده می شوند. همچنین وجود بافت های چوبی نرم یا پوسیده در نزدیکی نواحی صمغ زده، می تواند نشان دهنده عفونت های قارچی یا باکتریایی باشد.
با توجه به این نشانه ها و علائم، باغبانان و کشاورزان می توانند درختان صمغ زده را شناسایی کرده و اقدامات لازم را برای درمان و بهبود وضعیت آنها انجام دهند. شناسایی به موقع می تواند از بروز مشکلات جدی تر جلوگیری کند.

روش های درمان و پیشگیری از صمغ زدن درختان

برای درمان شیره دادن درختان، ابتدا باید بررسی دقیقی از درخت و محیط آن انجام شود تا علت اصلی صمغ زدن شناسایی شود. در ادامه مهم ترین راهکارها برای پیشگیری و درمان صمغ درختان را توضیح می دهیم.

• درمان زخم ها: در صورت وجود زخم و ترک بر روی درخت، اولویت ما مراقبت و درمان زخم است. برای این منظور، ابتدا باید زخم ها را با استفاده از ابزار ضدعفونی کننده مخصوص، تمیز کنید. بعد از آن با استفاده از مواد محافظتی زخم ها را بپوشانید. اگر نشانه ای از شانکر و ترشح صمغ را بر روی تنه درخت دیدید، قسمت صمغ زده را با تیغ یا چاقوی تمیز بتراشید تا به قسمت سالم درخت برسید. سپس با استفاده از محلول مخصوص، محل زخم را ضدعفونی کرده و بعد بپوشانید.
• کنترل آفات و بیماری ها: اگر آفات عامل صمغ زدن هستند، باید با استفاده از سموم حشره کش مناسب یا روش های طبیعی (نصب تله حشرات)، این آفات را کنترل کنید. همچنین اگر عامل صمغ زدن، بیماری های قارچی و باکتریایی باشند باید سراغ قارچ کش ها و باکتری کش ها بروید.
• استفاده از محلول های ضدعفونی کننده: برای جلوگیری از بیماری های تنه درخت و کاهش مشکل صمغ زدن، می توان از محلول های مختلفی استفاده کرد. محلول های ضدعفونی کننده مسی و کلسیمی برای این منظور کاربرد دارند. این محلول ها را به صورت اسپری روی تنه و شاخه های درختان اعمال می کنند. استفاده از محلول های حشره کش طبیعی و محلول های بر پایه روغن های گیاهی، در درختانی که مستعد آفات هستند مفید است. این محلول ها معمولا از سطح خاک تا ارتفاع 1.5 متری تنه درخت، محلول پاشی می شوند. این کار درختان را از بیماری ها در امان نگه می دارد. بهترین زمان برای استفاده از محلول، فصل زمستان است. اما استفاده از آن ها در فصل رشد هم ممنوعیتی ندارد و در صورت بروز علائم آلودگی، باید محلول پاشی انجام شود.

• مراقبت های محیطی: درختان برای سالم ماندن، باید در شرایط محیطی مساعدی باشند. مطمئن شوید که درخت آب و نور کافی دریافت می کند و در شرایط استرس زا مثل باد شدید، دمای خیلی کم یا خیلی زیاد و… قرار ندارد. آبیاری منظم و بهینه می تواند به جلوگیری از استرس های ناشی از خشکی کمک کند. آبیاری باید طوری انجام شود که تنه درخت خیس نشود و آب در اطراف تنه برای مدت طولانی جمع نشود. بهترین روش آبیاری، آبیاری قطره ای می باشد. هرس به موقع درختان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. هرس درخت به منظور حذف شاخه های آسیب دیده، در جلوگیری از صمغ زدن درختان موثر است.
• تغذیه مناسب: تغذیه مناسب باعث تقویت سیستم دفاعی درختان می شود. از کودهای مناسب برای تأمین عناصر مغذی مورد نیاز درخت استفاده کنید. این کار به بهبود سلامت عمومی درخت و کاهش صمغ زدن کمک می کند. این کودها شامل تمام عناصر میکرو و ماکرو مورد نیاز درخت از جمله کود ازته، پتاسه، آهن و… می باشند. البته کوددهی بی دلیل و بیش از حد نیز برای درختان مضر است. شما باید درختان را بر اساس نیازهایشان کوددهی کنید. برای این منظور خاک را تحلیل کنید. نمونه برداری از خاک و آزمایش خاک، تعیین می کند که چه عناصر غذایی در خاک محدود هستند و باید از طریق کوددهی جبران شوند. برای کوددهی با کودهای آلی، باید به پوسیدگی کامل کود توجه کنید. اگر کود دامی به روش اصولی پوسیده نشده باشد مضرات زیادی برای خاک و درخت خواهد داشت. استفاده از کود نپوسیده، احتمال بیماری و آفات را چند برابر می کند. برای این منظور بهتر است کوددهی به روش چالکود انجام شود و کود در مجاورت تنه درخت نباشد.

برای جلوگیری از بروز صمغ، هر ساله وضعیت درختان را بررسی کنید و به تغییرات و مشکلات توجه داشته باشید. این کار باعث شناسایی زودهنگام مشکلات شده و به مدیریت بهتر کمک می کند.

زمان مناسب برای درمان شیره دادن درخت

انتخاب زمان مناسب برای درمان درختان صمغ زن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بهترین زمان برای هرس و درمان زخم ها، فصل خواب درختان (پاییز و زمستان) است. در این زمان، درختان به کمترین میزان فعالیت متابولیکی می رسند و درمان زخم ها اثر بهتری خواهد داشت. قبل از شروع فصل رشد (اوایل بهار): همچنین پیش از شروع فصل رشد (اوایل بهار)، زمان مناسبی برای بررسی وضعیت درختان و انجام اقدامات پیشگیرانه است. این بازه زمانی به شما اجازه می دهد تا مشکلات را قبل از شروع رشد جدید شناسایی و درمان کنید.

اگر در بازه پاییز و زمستان اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از شیره دادن درختان را انجام ندادید، باید هر زمان که علائمی از صمغ زدن، زخم یا تغییر رنگ برگ ها مشاهده کردید، اقدامات درمانی انجام دهید. با نظارت بر درختان و بررسی وضعیت آن ها در هر فصل، مشکلات را به موقع شناسایی خواهید کرد. شناسایی سریع و درمان می تواند از گسترش مشکل جلوگیری کند.