سم قارچ کش چیست؟ آیا استفاده از این سم ضروری است؟
قارچ بیماری است که باعث زنگ زدگی، کپک زدگی و آفت زدگی گیاهان می شود. با بروز انواع قارچ در گیاهان زراعی یا زینتی، کشاورز متحمل خسارت مالی زیادی می شود. معمولا برای کنترل قارچ از سم قارچ کش استفاده می شود.
قارچ ها انواع مختلفی دارند و برای مقابله با آن ها قارچ کش های متنوعی تولید و ارائه شده است. اگر می خواهید با انواع قارچ کش ها آشنا شوید و نحوه استفاده از سم قارچ کش را بدانید، در ادامه این مطلب همراه ما باشید.
سم قارچ کش چیست؟
محصولات کشاورزی به شدت در معرض انواع قارچ هستند و بیش تر بیماری های گیاهی توسط قارچ ها ایجاد می شوند. قارچ ها با ایجاد تنش در گیاهان و کشتن سلول ها، به گیاه آسیب می زنند. عواملی مثل بذر آلوده، خاک آلوده و نامناسب، بقایای محصول، محصولات مجاور و علف های هرز اصلی ترین منابع عفونت های قارچی در مزارع و باغ ها هستند. قارچ از طریق دهانه های طبیعی مثل روزنه ها و از طریق زخم های ناشی از هرس، برداشت، تگرگ، حشرات و… وارد گیاه می شود. برای جلوگیری از خسارات ناشی از حمله قارچ، کشاورزان باید عوامل پیشگیرانه، مدیریت و درمان قارچ گیاهان را پیش بگیرند.
انواع قارچ های گیاهان شامل قارچ های پوسیدگی ریشه، قارچ پوسیدگی ساقه، قارچ بیماری های برگی، قارچ پوسیدگی میوه و قارچ های افزایش دهنده رشد گیاه هستند. این قارچ ها می توانند به انواع گیاهان از جمله غلات، سبزیجات، میوه ها و درختان آسیب برسانند. شناسایی و کنترل قارچ ها یکی از چالش های مهم در کشاورزی است.
از علائم بروز بیماری قارچی می توان به زنگ زدن برگ یا ساقه گیاه، کپک سفید، کپک پودری، لکه برگی و زرد شدن برگ ها اشاره کرد. برای مثال یکی از دلایل زرد شدن برگ خیار می تواند بروز قارچ در گیاه خیار باشد. سم قارچ کش برای محافظت از گیاه در برابر قارچ ها استفاده می شود.
ضد قارچ ها سمومی هستند که از رشد قارچ در مزارع جلوگیری کرده یا قارچ موجود را از بین می برند. یعنی می توانیم سموم ضدقارچ را به دو دسته تقسیم کنیم. برخی از محصولات ضدقارچ قبل از بروز قارچ و برای جلوگیری از این بیماری به گیاهان اعمال می شوند. اما دسته ای دیگر از ضدقارچ ها، پس از بروز علائم و برای درمان قارچ گیاه استفاده می شوند.
دسته ای از قارچ کش ها طوری طراحی شده اند که در سطح گیاه باقی می مانند و به درون گیاه نفوذ نمی کنند. دسته دیگری از ضدقارچ ها به بافت گیاه آسیب نمی زنند و به داخل برگ ها نفوذ می کنند.
مزایای استفاده از سموم ضدقارچ
استفاده از سم قارچ کش در کشاورزی دارای چندین مزیت است:
- قارچ کش ها می توانند بیماری های قارچی گیاهان مثل پوسیدگی، زنگ و پودرک سفید را کنترل کنند.
- کنترل قارچ گیاه باعث افزایش محصول و حفظ کیفیت محصولات کشاورزی می شود. با کنترل بیماری های قارچی و جلوگیری از خسارت به گیاهان، میزان محصول افزایش می یابد.
- سم ضدقارچ به حفظ کیفیت و ظاهر محصولات کشاورزی کمک می کند. این امر ارزش اقتصادی و بازارپسند بودن محصولات را بیش تر می کند.
- افزایش کیفیت محصولات باعث فروش بیش تر شده و درآمد کشاورزان را افزایش می دهد.
- استفاده به موقع از ضد قارچ تا حد زیادی از انتشار بیماری های قارچی در مزرعه جلوگیری می کند. این امر از خسارت به سایر گیاهان و مزارع دیگر جلوگیری می نماید.
- استفاده از قارچ کش باعث بهبود عمر گیاه می شود.
با وجود تمام مزیت هایی که برشمردیم، استفاده بی رویه و نامناسب از قارچ کش ها می تواند به محیط زیست، خاک و سلامت انسان و سایر موجودات آسیب برساند. همچنین استفاده مداوم از برخی سموم قارچ کش می تواند باعث ایجاد مقاومت در قارچ ها شود؛ در نتیجه این قارچ ها دیگر به آن سموم پاسخ نمی دهند. لذا استفاده صحیح از سم قارچ کش، برای کنترل بیماری ها ضروری است.
انواع قارچ کش ها کدامند؟
سموم قارچ کش از نظر زمان سم پاشی به دو دسته سموم سیستماتیک و حفاظتی تقسیم می شوند.
- ضدقارچ سیستماتیک: این سم به عنوان درمان گر قارچ استفاده می شود. قارچ کش سیستماتیک زمانی کاربرد دارد که قارچ روی درخت یا گیاه رشد کرده باشد. با سم پاشی گیاه می توانیم قارچ را از بین ببریم و جلوی گسترش بیش تر آن را بگیریم.
- ضدقارچ حفاظتی: قارچ کش به عنوان یک روش پیشگیرانه برای جلوگیری از قارچ زدگی گیاهان و درختان استفاده می شود. از ضدقارچ های حفاظتی معمولا در فصل زمستان و قبل از رشد گیاهان استفاده می شود. ضدقارچ های حفاظتی در درمان قارچ نقشی ندارند و فقط برای جلوگیری از این مشکل استفاده می شوند.
در یک دسته بندی دیگر می توان سموم قارچ کش را از لحاظ نوع مواد تشکیل دهنده دسته بندی کرد. از این نظر سموم ضدقارچ به سه دسته تقسیم می شوند.
1- قارچ کش های غیرآلی
قارچ کش های غیرآلی از منابع معدنی و فلزی تهیه می شوند. این مواد به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر گیاه تأثیر گذاشته و مانع از رشد و تکثیر قارچ می شوند. معروف ترین قارچ کش های غیر ارگانیک شامل موارد زیر هستند:
- ترکیبات مسی مثل آب مس، اکسید مس و هیدروکسید مس
- گوگرد
- ترکیبات جیوه مثل کلرید جیوه و ترکیبات آلی جیوه
- ترکیبات سرب مثل اکسید سرب و کربنات سرب
- ترکیبات کادمیم شامل اکسید کادمیم و کلرید کادمیم
قارچ کش مسی در دفع انگل های اندوفیت، لکه سیاه، سفیدک های کرکی، زنگ زدگی و باکتری های بیمارگر تاثیرگذار است. قارچ کش های مسی خواص آنتی بیوتیکی دارند و علاوه بر نابودی قارچ، در رفع باکتری نیز موثرند. همچنین قارچ کش های گوگرد برای اصلاح خاک قلیایی، از بین بردن کنه و سفیدک های پودری بهترین هستند.
2- قارچ کش های آلی
قارچ کش های آلی شامل دیتیوکارباماتها، بنزیمیدازول، تریازول ها، استروبیلورین ها و فتالیمیدها می باشند. ترکیبات آلی معمولاً از منابع نفتی و شیمیایی تهیه می شوند. این ضدقارچ ها از طریق اختلال در فرآیندهای متابولیکی و ساختاری سلول های قارچی، باعث مهار رشد و تکثیر آن ها می شوند.
3- قارچ کش های بیولوژیک
قارچ کش های بیولوژیک شیمیایی نیستند و باعث بیماری یا افت کیفیت محصولات کشاورزی نمی شوند. از جمله قارچ کش های بیولوژیک می توان به قارچ های طبیعی مثل تریکودرما و کاندیدا اشاره کرد. این قارچ ها قادر به مهار رشد قارچ های بیمارگر هستند. قارچ هایی مثل تریکودرما با رقابت برای منابع غذایی و ترشح ترکیبات ضدقارچی، قارچ های بیمارگر را کنترل می کنند. از دیگر قارچ کش های بیولوژیک می توان به باکتری هایی مانند باسیلوس سابتیلیس و پسودوموناس فلورسنس، ویروس های ضدقارچ مثل ویروس موزائیک و برخی از اکتینومیست ها مانند استرپتومایسس اشاره کرد.
قارچ کش های بیولوژیکی با مکانیسم های مختلف مانند رقابت بر سر مواد مغذی، تولید آنتی بیوتیک و القای مقاومت در میزبان، باعث کنترل رشد قارچ ها می شوند. این روش کنترل معمولاً ایمن تر و پاک تر از قارچ کش های شیمیایی است.
زمان استفاده از قارچ کش ها
قارچ کش ها در دوره های مختلفی به مزارع اعمال می شوند. این سم می تواند در زمان کاشت بذر یا پیاز به خاک اعمال شود تا عوامل بیماری زا کنترل گردند. بعد از کاشت می توان قارچ کش را از طریق آبیاری قطره ای یا به صورت اسپری در اطراف پایه گیاه اعمال کرد. بعد از رشد گیاه می توان با استفاده از سمپاش شاخ و برگ گیاه یا تنه درخت را سمپاشی کرد. انتخاب روش سمپاشی و زمان سمپاشی مزارع با توجه به نوع قارچ و نوع محصول کشاورزی تعیین می شود.
عواملی که در تعیین زمان سمپاشی قارچ کش ها موثرند عبارتند از:
- نوع قارچ: قارچ کش ها بر اساس کاربردی که دارند در بازه های زمانی خاصی استفاده می شوند. برخی قارچ کش ها بر روی گیاهی که کاملا رشد کرده است اسپری می شوند. قارچ کش هایی که جنبه پیشگیرانه دارند اغلب در فصل زمستان استفاده می شوند.
- شرایط آب و هوا: اگر دمای هوا خیلی زیاد باشد، قارچ کش تبخیر می شود. وزش شدید باد نیز می تواند باعث پراکنده شدن قارچ کش از روی گیاه شود. بارش باران یکی دیگر از عواملی است که باعث شستشوی قارچ کش شده و اثر آن را از بین می برد. بهترین زمان برای سمپاشی یک روز عادی است که دمای هوا خیلی زیاد نباشد. بهترین زمان برای سمپاشی حوالی صبح است.
- نوع گیاه: بهترین زمان سمپاشی در درختان، گیاهان مزارع، گیاهان گلخانه ای و گل های آپارتمانی متفاوت است. برای این منظور بهتر است بر اساس نوع قارچ و نوع گیاه، سم پاشی انجام دهید. در اغلب درختان در اواخر زمستان و قبل از اینکه درخت جوانه بزند یک مرتبه قارچ کش به درخت اعمال می شود. سپس در اوایل بهار نیز با توجه به نوع قارچ کش سمپاشی انجام می شود. یا اینکه زمان سم پاشی برای از بین بردن سفیدک پودری اواخر پاییز است. بنابراین زمان دقیق سمپاشی بسته به نوع آفت و نوع گیاه تعیین می شود.
نکات مهم در استفاده از ضدقارچ ها
در هنگام استفاده از قارچ کش ها، چند نکته مهم باید در نظر گرفته شود:
- انتخاب قارچ کش مناسب برای نوع و میزان آلودگی قارچی بسیار مهم است. قارچ کش های مختلف هر کدام برای موارد خاصی کاربرد دارند.
- لکه سیاه، سفیدک کرکی، کپک پودری، بلایت، زنگار، پژمردگی، کلاب روت و ویروس موزاییک از رایج ترین انواع قارچ های گیاهان هستند.
- استفاده از دوز مناسب و توصیه شده قارچ کش ها بسیار مهم است. استفاده بیش از حد می تواند خطرناک و باعث آلودگی محیط زیست شود.
- زمان مناسب برای استفاده از قارچ کش ها بسته به نوع قارچ و شرایط محیطی متفاوت است.
- هنگام سم پاشی از تجهیزات ایمنی مثل دستکش، ماسک و لباس مناسب استفاده کنید.
- رعایت دستورالعمل های زیست محیطی برای جلوگیری از آلودگی آب و خاک بسیار مهم است.
- اغلب بیماری های گیاهی زمانی منتقل می شوند که برگ ها مرطوب باشند. برای خشک نگه داشتن برگ ها می توان از آبیاری سطح زمین استفاده کرد.
- قیچی هرس و سایر ابزارهای کشاورزی می توانند بیماری های گیاهی را منتقل کنند. برای این منظور حتما قبل از استفاده از ابزارهای کشاورزی، آن ها را تمیز کنید.
- اگر در زمینه تشخیص قارچ گیاهان سررشته ای ندارید، حتما از کشاورز با تجربه یا کارشناس کشاورزی کمک بگیرید. چرا که ممکن است مشکل گیاه بیماری قارچی نباشد و علائم موجود مربوط به بیماری دیگرین باشد.
- محیط مرطوب، تاریک و تهویه نامناسب از عوامل رویش کپک و بیماری های قارچی در گیاهان آپارتمانی و گلخانه ای هستند.
- برای از بین بردن قارچ در گیاهان آپارتمانی معمولا از قارچ کش های ارگانیک استفاده می شود.
