معرفی راه های جلوگیری و کنترل سال آوری درختان
سال آوری درختان، یکی از چالش های مهم در باغداری و کشاورزی است که تأثیرات قابل توجهی بر تولید و کیفیت محصولات دارد. این پدیده باعث می شود که درختان در سال های خاصی میوه های بیشتری تولید کنند و در سال های دیگر تولید میوه به شدت کاهش یابد و یا حتی متوقف شود. در این مطلب، به بررسی دلایل سال آوری درختان پرداخته و راه های مؤثری برای جلوگیری و کنترل این پدیده ارائه می دهیم. با شناخت بهتر این عوامل و به کارگیری روش های مناسب، می توان به حفظ و افزایش تولید محصول کمک کرد.
سال آوری درختان چیست؟
یکی از بزرگترین چالش های باغداران، سال آوری درختان است. سال آوری یا تناوب باردهی، به پدیده ای گفته می شود که در آن درختان در برخی سال ها میوه زیادی تولید می کنند و در سال های دیگر، تولید میوه کمتر شده یا حتی متوقف می شود. طبیعتا این پدیده درآمد کشاورزان را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. تناوب باردهی علاوه بر موضوع درآمد زایی، در سلامت درخت نیز مشکل ایجاد می کند. تولید بیش از حد محصول باعث می شود که به درخت به دلیل بار بسیار سنگین، آسیب وارد شود. به دلیل مصرف منابع درخت و فشار سنگینی که به آن وارد می شود، تولید میوه در سال های بعدی کاهش می یابد.
تناوب تولید در تمام درختان میوه اتفاق می افتد اما در درختانی همچون پسته، سیب و گلابی به شدت رایج است.
دلایل سال آوری درختان
درختان به طور کلی دارای دو نوع جوانه هستند:
- جوانه رویشی
- جوانه زایشی
جوانه های زایشی بعد از طی کردن مراحل رشد، به گل و میوه تبدیل می شوند. از طرفی جوانه های رویشی مسئول رشد طولی شاخه ها هستند.
برای باردهی مناسب، باید رشد این دو نوع جوانه به صورت متوازن و متعادل اتفاق بیفتد. اگر تعداد جوانه های رویشی بیش از جوانه های زایشی باشد، با کاهش باردهی درخت و افت کیفیت میوه ها مواجه می شویم. از طرفی، اگر جوانه های زایشی نسبت به جوانه های رویشی بیشتر باشند، باردهی درخت در سال اول افزایش می یابد، اما در سال های بعد به طور قابل توجهی کاهش می یابد. در نهایت نتیجه می گیریم که برای جلوگیری از سال آوری، نباید رشد جوانه های زایشی متوقف شود.
اما سال آوری درختان یا افت جوانه های زایشی به چه دلایلی اتفاق می افتد؟ این موضوع چند دلیل مهم دارد:
- تغذیه نامناسب: درختان در سال های پرمحصول، توانایی کافی برای تامین مواد مغذی مورد نیاز برای رشد میوه را ندارند. به همین دلیل میوه ها بر سر منابع غذایی رقابت می کنند. اگر درخت منابع کافی را از طریق کود دریافت نکند، از ذخایر غذایی موجود در بافت درخت (از جمله ذخایر موجود در برگ) استفاده کرده و انرژی درخت را مصرف می کند. بنابراین عدم وجود برنامه کوددهی مناسب، باعث بروز سال نیاور در درختان می شود. بنابراین استفاده از بهترین کودها برای بهره وری درختان ضروری است.
- تنش های محیطی: تغییرات آب و هوایی، یخبندان شدید در طول گلدهی، طوفان شدید یا موارد مشابه می توانند بر تولید میوه تأثیر بگذارند.
- مدیریت نادرست باغ: هرس نادرست، کوددهی نامناسب و آبیاری ناکافی و به طور کلی مدیریت غلط باغ می تواند باعث سال آوری درختان شود.
- مکانیزم های طبیعی: برخی درختان به طور طبیعی برای پایداری و بهبود کیفیت میوه ها، چرخه های تولیدی را تنظیم می کنند. البته این موضوع نباید پیوسته اتفاق بیفتد.
- آفات و بیماری ها: وجود آفات یا بیماری ها می تواند باعث کاهش تولید میوه در سال های خاصی شود.
روش های مؤثر در جلوگیری و کنترل سال آوری درختان
جلوگیری از سال آوری درختان نیازمند مدیریت صحیح و توجه به جزئیات مختلف در فرآیند رشد و تولید است. در ادامه، روش های موثر در جلوگیری از سال آوری درختان را توضیح می دهیم.
کوددهی مناسب
برنامه غذایی اصولی، مهم ترین روش برای کنترل سال آوری درختان است. با تامین مواد مغذی مورد نیاز درختان، به رشد جوانه های زایشی کمک می کنید. بر اساس نوع درخت، سن درخت، نیازهای غذایی درخت و شرایط اقلیمی، یک برنامه کوددهی تعیین می شود تا در طول فصل رشد، مواد مغذی به مرور در اختیار درخت قرار بگیرند. برای تشخیص نیازهای درخت آزمایش خاک نیاز است.
اهمیت کوددهی درختان در سال های پربار بودن آن است که درخت به جای آنکه ذخایرش را برای درشت کردن میوه مصرف کند، از عناصر موجود در کودها مصرف می کند و با این کار، جوانه دهی در سال بعد نیز مختل نمی شود.
با تنظیم کوددهی، تا حدودی می توان رشد جوانه های رویشی و زایشی را کنترل کرد. برای مثال در سالی که محصول زیاد است، با استفاده از کود ازته، می توان تا حد زیادی روند رشدی را به سمت رشد شاخه ها و برگ ها (رشد رویشی) برد. به این ترتیب هم درخت می تواند سنگینی بار میوه ها را تحمل کند. هم اینکه تمرکز درخت از تولید میوه گرفته می شود. همچنین در سال هایی که باردهی درخت کم است، با کاهش مصرف کود ازته، تمرکز درخت را از رشد رویشی برمی داریم.
برای تاثیرگذاری حداکثری کودها، قانون اختلاط کود را در نظر بگیرید. برخی کودها نباید همزمان استفاده شوند؛ زیرا در شرایط استفاده همزمان، اثر یکدیگر را خنثی می کنند. برای انتخاب کود مناسب، بهتر است با کارشناس کشاورزی یا کشاورز با تجربه مشورت کنید.
تنک کردن میوه
وقتی در سال پر محصول درخت هستیم، با حذف کردن برخی میوه ها می توانیم بار درخت را کم کنیم. این موضوع باعث می شود که درخت انرژی زیادی را صرف تشکیل میوه و پر کردن میوه های اضافی نکند و بخشی از انرژی اش را در جوانه های زایشی سال بعد ذخیره نماید. برای این منظور درشت ترین میوه ها را نگه می داریم و الباقی را حذف می کنیم. بهتر است میوه هایی که باقی می مانند، از یکدیگر فاصله مناسبی داشته باشند.
ترجیحا عملیات تنک کردن را به صورت دستی انجام دهید. اما برخی باغداران در مزارع متراژ بالا از مواد شیمیایی برای تنک کردن استفاده می کنند. تنک کردن میوه ها با مواد شیمیایی، نیاز به تخصص داشته و اگر با احتیاط انجام نشود، مشکلاتی برای درخت ایجاد می کند.
هرس صحیح و به موقع شاخه ها
هرس صحیح و اصولی درختان، برای کنترل رشد جوانه ها ضروری است. با هرس صحیح به تعادل بین جوانه های رویشی و زایشی کمک کرده و از رشد بیش از حد جوانه های رویشی جلوگیری می نماییم. با کنترل رشد جوانه های رویشی، تمرکز درخت بر روی جوانه های زایشی و تولید میوه خواهد رفت. هرس کردن مزایای زیادی برای درختان دارد و باید هر ساله به صورت اصولی انجام شود. هرس کردن باعث می شود تا نور و اکسیژن کافی به شاخه های زیرین درخت برسد و باردهی افزایش یابد. همچنین با هرس کردن، شاخه های اضافه حذف می شوند و انرژی بیش تری در اختیار شاخه های اصلی قرار می گیرد.
مدیریت آبیاری
آبیاری به موقع و کافی، به رشد متوازن جوانه های رویشی و زایشی کمک می کند. یک برنامه آبیاری اصولی، بر اساس نوع خاک، شرایط جغرافیایی، نوع درخت و سن درخت تعیین می شود. اگر در فصل رشد، آبیاری به موقع انجام نشود، جوانه های زایشی و میوه ها از بین می روند یا اینکه رشد کافی نمی کنند. علاوه بر آن، آبیاری بعد از برداشت نیز اهمیت دارد و اگر آبیاری به مقدار کافی انجام نشود، گلدهی در فصل بعدی با مشکل مواجه می شود. استفاده از سیستم آبیاری قطره ای می تواند به حفظ رطوبت خاک و جلوگیری از تنش آبی کمک کند.
سایر روش ها برای کنترل سال آوری درختان عبارتند از:
- شرایط مناسبی برای گرده افشانی درختان فراهم کنید. حضور حشراتی از جمله زنبور عسل، در گرده افشانی درختان تاثیر زیادی دارد.
- در زمان خرید و کاشت نهال، گونه ای را تهیه کنید که با شرایط آب و هوایی منطقه سازگاری بالایی دارد.
- هر سال با شروع فصل رشد آزمایش خاک انجام دهید تا از نیازها و کمبودهای خاک مطلع شوید. این کار باعث می شود تا تمام مواد غذایی مورد نیاز خاک و درخت را تامین کنید و از کوددهی بیش از حد و خارج از نیاز درختان جلوگیری نمایید.
- علف های هرز را از بین ببرید. علف های هرز آب و مواد مغذی را جذب کرده و آن را از دسترس درخت خارج می کنند. به این ترتیب درخت دچار کمبود مواد مغذی شده و رشدش کاهش می یابد.
- پیشگیری و کنترل آفات و بیماری ها به حفظ سلامت درختان و جلوگیری از کاهش باردهی کمک می کند. استفاده از روش های بیولوژیک و سموم مناسب در این راستا مؤثر می باشد. برای این منظور درختان را به طور منظم چک کنید تا به موقع از وضعیت سلامت آن ها مطلع شوید.
تغییرات آب و هوایی می توانند بر بهره وری درختان میوه تاثیر بگذارند. جلوگیری از سرمازدگی درختان، گرمازدگی درختان، تنش آبی و…، برای حفظ بهره وری درختان و جلوگیری از سال آوری درختان مهم است.
