عناصر غذایی ضروری در مرحله ساقه روی گندم و غلات دیگر کدامند؟

مرحله ساقه روی یکی از کلیدی ترین مراحل رشد گندم و غلات است؛ مرحله ای که در آن گیاه از رشد رویشی اولیه فاصله گرفته و به تدریج برای تشکیل پنجه های بارور، ساخت خوشه و در نهایت تولید محصول آماده می شود.
در این زمان، هرگونه کمبود غذایی، تنش آبی، رقابت علف های هرز، یا مدیریت نادرست می تواند به طور مستقیم تعداد دانه در خوشه، طول خوشه و میزان برداشت نهایی را تحت تأثیر قرار دهد.
متأسفانه برخی کشاورزان اهمیت تغذیه صحیح در این مرحله را دست کم می گیرند. این مساله باعث می شود که ساقه های ضعیفی داشته باشند و تعداد پنجه های بارور به حداقل برسد. پس اگر می خواهید عملکرد مزرعه تان را به حداکثر برسانید، نکات مهم در مرحله ساقه روی غلات را رعایت کنید.

ساقه روی گندم چه مرحله ای است؟

مرحله ساقه روی از اواخر پنجه زنی شروع شده و تا تشکیل گره اول و دوم ادامه دارد. بیایید مراحل ساقه روی غلات را مرحله به مرحله بررسی کنیم.

• افزایش طول گیاه: برای اینکه ساقه گندم و غلات رشد کند، باید فاصله میانگره ها بیشتر شود. مرحله ساقه روی زمانی شروع می شود که اولین گره روی ساقه، درست در سطح خاک دیده شود. در همین زمان، طرح اولیه خوشه نیز داخل ساقه و بالای آخرین گره قرار دارد. بعد از این مرحله، میان گره ها شروع به بلند شدن می کنند، ساقه رشد می کند و خوشه که داخل ساقه تشکیل شده، همراه با رشد ساقه به سمت بالا حرکت می کند.
• انتقال مواد غذایی از برگ به ساقه ها و خوشه ها: گیاه برای تشکیل خوشه آینده، نیاز شدید به مواد غذایی دارد. در این مرحله مواد غذایی دریافت شده توسط گیاه، به ساقه ها و خوشه ها منتقل می شوند.
• آغاز تمایز خوشه: در این مرحله سرنوشت تعداد سنبلچه ها و در نهایت تعداد دانه ها مشخص می شود. در این زمان بافت هایی که قرار است خوشه را بسازند، شروع به رشد و تمایز می کنند. یعنی گیاه تصمیم می گیرد خوشه از چه بخش هایی تشکیل شود. سنبلچه بیشتر = دانه بیشتر = عملکرد بالاتر
• افزایش تقاضای غذایی: در پایان مرحله ساقه روی، گندم وارد دوره ای می شود که سرعت رشد آن بسیار زیاد است، ساقه ها بلند می شوند، پنجه های بارور شکل می گیرند و خوشه داخل ساقه به سمت بالا حرکت می کند. در این دوره، گیاه برای ادامه رشد نیاز بیشتری به مواد غذایی دارد؛ در این مرحله اوج نیاز غلات به مصرف عناصر غذایی را داریم.

کودهای مصرفی در مرحله ساقه روی گندم کدامند؟

برای رسیدن به حداکثر رشد و توسعه در مرحله ساقه روی، انتخاب و مصرف کودهای مناسب ضروری است. کودهایی که در این مرحله مصرف می شوند عبارتند از:

کودهای نیتروژنی:

نیتروژن به عنوان یکی از عناصر کلیدی در فرایند رشد و توسعه گیاه عمل کرده و به بهبود رشد ساقه ها کمک می کند. نیتروژن به افزایش رشد ساقه، تشکیل میان گره های سالم، افزایش تعداد سنبلچه ها، افزایش سطح برگ، فتوسنتز و همچنین تقویت تشکیل خوشه کمک می کند.
مقدار عمومی مصرف نیتروژن 30 تا 50 کیلوگرم نیتروژن خالص به ازای هر هکتار زمین می باشد. اگر از کودهای ازته مثل سولفات آمونیوم استفاده می کنید، عموما 100 تا 150 کیلوگرم در هر هکتار نیاز است. البته مقدار دقیق کوددهی به حاصلخیزی خاک، عملکرد هدف و اقلیم بستگی دارد و نمی توان یک نسخه واحد برای تمام زمین های کشاورزی پیچید.

کود فسفره:

از فسفر برای تقویت ریشه و جلوگیری از افت پنجه های بارور استفاده می شود. اگر در مراحل قبل فسفر کافی مصرف نشده باشد، در مرحله ساقه روی باید از ترکیبات فسفردار استفاده کنید. مقدار معمول برای کودهای فسفری بین 20 تا 30 کیلوگرم فسفر خالص در هکتار است. اگر از کودهایی مثل فسفات آمونیوم استفاده می کنید، 50 تا 70 کیلوگرم در هر هکتار نیاز است.

کود پتاسه:

پتاسیم در تنظیم آب درون گیاه و افزایش استحکام ساقه ها مؤثر است. در مرحله ساقه روی از پتاسیم بهره می بریم تا:

• دیواره سلولی گیاه تقویت شود.
• از ورس ساقه (خوابیدگی ساقه) جلوگیری شود.
• مواد غذایی بهتر به خوشه منتقل شوند.
• گیاه نسبت به خشکی مقاوم تر شود.

میزان مصرف پتاسیم خالص، 30 تا 50 کیلوگرم در هر هکتار است. اگر از کودهایی همچون سولفات پتاسیم استفاده می کنید، به 50 تا 80 کیلوگرم کود در هر هکتار نیاز دارید.

ریزمغذی ها:

مصرف ریزمغذی ها هر چند حجم کم، اما در مراحل مختلف رشد گیاه ضروری است. برای رشد مطلوب، گیاه نیاز به ریزمغذی هایی همچون روی، منگنز، مس و آهن دارد. بخصوص محلول «روی » که در مرحله ساقه روی بسیار مفید است. شما می توانید حدود 2 لیتر کود میکرو کامل را به ازای هر هکتار زمین به گیاهان محلول پاشی کنید. یا اینکه حدود 1 کیلوگرم محلول روی را در زمان ساقه روی و در آغاز گره اول به گیاهان اعمال نمایید.

نکات تغذیه ای مهم برای رشد بهتر ساقه و آماده سازی برای خوشه دهی

• یکی از اشتباهات رایج کشاورزان، کوددهی بیش از حد می باشد. استفاده بیش از حد از کودها نه تنها هزینه زیادی دارد، بلکه سلامت گیاه را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
• کوددهی و آبیاری باید در زمان مناسب انجام شوند تا شاهد رشد مناسب باشیم.
• کشاورزان باید قبل از کشت، آزمایش خاک انجام دهند. نتایج آزمایش خاک مبنای برنامه ریزی کوددهی می باشد. در واقع شما باید ابتدا کمبودها و نیازهای خاک را بشناسید. سپس بر اساس ساختار و کمبودهای خاک، برنامه کوددهی به گیاه گندم را تنظیم کنید. این موضوع در کوددهی برنج، جو و سایر غلات نیز صدق می کند.
• بهترین روش این است که نیتروژن در 2 تا 3 نوبت داده شود تا هم جذب بهتر داشته باشد و هم منجر به ورس نشود.
• در مناطق سرد و بارانی، سولفات آمونیوم بهتر از اوره عمل می کند؛ چون تبخیر نیتروژن کمتر است.
• علف های هرز نیتروژن و آب را می دزدند و باعث کاهش شدید عملکرد می شوند. علف های هرز را سریع تر از زمین حذف کنید.
• در شروع ساقه روی یک نوبت آبیاری سبک کمک زیادی به جذب کود می کند.
• بهترین زمان محلول پاشی ریزمغذی ها در شروع ساقه روی و تشکیل گره اول می باشد.

نکات بسیار مهم در مصرف کودهای نیتروژنه

• از آنجایی که مرحله ساقه روی جزو مهم ترین مراحل رشد گندم و غلات است، باید در این دوره حساسیت بیشتری به خرج دهیم تا در آینده بیشترین بازدهی را دریافت کنیم.
• یکی از مشکلات رایج که کشاورزان گندم کار با آن مواجه هستند، ورس یا افتادگی ساقه گندم است. برای جلوگیری از افتادن ساقه، مصرف متعادل نیتروژن، مصرف پتاسیم و آبیاری مدیریت شده توصیه می شود.
• بسیاری از کشاورزان کود نیتروژنه را یا خیلی زود مصرف می کنند یا مصرف آن را به تأخیر می اندازند. مصرف دیرهنگام نیتروژن باعث کاهش تعداد پنجه های بارور می شود. همچنین با عدم مصرف به موقع نیتروژن شاهد ضعف ساقه، کوتاهی خوشه و کاهش تعداد دانه خواهیم بود. مصرف کودهای نیتروژنه باید تا قبل از ظهور سنبله انجام شود.
• یکی دیگر از اشتباهات کشاورزان، مصرف زیاد کود ازته است. مصرف بیش از حد سولفات آمونیوم و سایر کودهای ازته، باعث رشد علفی گیاه شده و بروز ورس در گیاه را بیشتر می کند.
• خوب است بدانید که جذب نیتروژن توسط گیاه در مرحله پنجه زنی تا ظهور سنبله افزایش پیدا می کند و بیشترین مقدار جذب در این بازه اتفاق می افتد. بنابراین میزان مصرف کودهای ازته باید به میزان نیاز گیاهان باشد و نه بیشتر. برای افزایش کارایی، توصیه ما این است که کود ازته را یک باره مصرف نکنید و آن را در دو یا سه مرحله به گیاهان اعمال کنید.
• بسته به شرایط خاک، از کود اوره یا سولفات آمونیوم استفاده کنید. اگر خاک منطقه شما شور است، توصیه می شود که کود اوره را به هیچ وجه مصرف نکنید. زیرا اوره باعث تشدید شوری می شود. در زمین های شور و آهکی، مصرف کود سولفات آمونیوم توصیه می گردد. این کود با کاهش PH خاک، اثرات منفی خاک های قلیایی را کاهش می دهد.

مدیریت مزرعه در مرحله رشد ساقه غلات

رشد ساقه غلات تحت تاثیر عوامل ژنتیکی، محیطی و مدیریتی است. مقدار و سرعت رشد ساقه با توجه به عملیاتی که کشاورزان در طول دوره کاشت و داشت انجام می دهند، متفاوت است. برای رسیدن به رشد حداکثری، این نکات را در نظر بگیرید:

• زمان بندی صحیح کوددهی: بهترین زمان برای کوددهی در مرحله ساقه روی وقتی است که گیاه در حال رشد سریع بوده و نیاز بیشتری به مواد مغذی دارد. توصیه می شود که کودها در دو نوبت، یکی در آغاز مرحله ساقه روی و دیگری در میانه های این مرحله، مصرف شوند.
• نظارت بر شرایط محیطی: دما، رطوبت و نور از عوامل تأثیرگذار بر رشد گندم هستند. در دمای گرم ساقه سریع تر رشد می کند و در دمای سرد، رشد ساقه کندتر است. همچنین وجود نور کافی باعث می شود فتوسنتز بهتر اتفاق بیفتد. کشاورزان باید تغییرات این شرایط را تحت نظر داشته باشند و زمان کوددهی و آبیاری را بر اساس شرایط آب و هوایی تنظیم کنند.
• آبیاری بهینه: آبیاری منظم و به موقع بسیار حائز اهمیت است. گیاهان در این مرحله نیاز بیشتری به آب دارند و کمبود رطوبت باعث کاهش رشد و پفکی شدن ساقه ها می شود.
• مدیریت آفات و بیماری ها: پایش منظم و استفاده از روش های پیشگیرانه برای کنترل آفات و بیماری ها از نکات کلیدی موفقیت در مرحله رشد ساقه است. استفاده از سموم کشاورزی به طور صحیح و در زمان مناسب می تواند از مشکلات بزرگ جلوگیری کند.
• توجه به رقم گیاه: ارقام مختلف گندم، رشد متفاوتی دارند. برخی گونه ها پابلند و برخی پاکوتاه هستند. هنگام تهیه بذر، درباره رقم بذر تحقیق کنید و گونه ای را تهیه کنید که برای محیط و اقلیم شما مناسب است.