معرفی انواع کود های ریشه زایی برای درختان و گیاهان مختلف

کود ریشه زایی به کودهایی گفته می شود که باعث تقویت و رشد ریشه های گیاهان می شوند. در این مطلب قصد داریم بهترین کودهایی که باعث تقویت رشد ریشه گیاهان و درختان می شوند را معرفی کنیم. با ما همراه باشید.

کود ریشه زایی: کلید رشد ریشه گیاهان و درختان

عناصری که باعث رشد ریشه می شوند را می توان به دو دسته تقسیم کرد:

• هورمون ریشه زایی
• کود ریشه زایی

هورمون ریشه زایی ترکیبات شیمیایی طبیعی یا مصنوعی مثل ایندول بوتیریک اسید و ناپتالین استیک اسید هستند که به طور خاص به تحریک و تسریع رشد ریشه ها کمک می کنند. این هورمون ها معمولاً در مقادیر بسیار کم استفاده می شوند و بر فرآیندهای فیزیولوژیکی گیاه تاثیر دارند. اما کودهای ریشه زایی ترکیبات مغذی هستند که به تأمین مواد غذایی مورد نیاز گیاهان کمک می کنند. این کودها شامل عناصر ماکرو و میکرو می باشند که به رشد کلی گیاه و ریشه ها کمک می کنند.
هورمون ریشه زایی به طور مستقیم بر تقسیم سلولی و توسعه ریشه ها تأثیر می گذارد و فرآیندهای بیوشیمیایی گیاه را تحریک می کند. اما کودهای ریشه زایی با تأمین مواد مغذی و بهبود شرایط خاک، به رشد ریشه ها و سلامت کلی گیاه کمک می کنند.

از هورمون ها در مرحله قلمه زنی و پیوندزنی، برای افزایش درصد ریشه زایی استفاده می شود. اما کودهای ریشه زایی در تمام مراحل رشد گیاه و برای تقویت سیستم ریشه ای و بهبود سلامت ریشه ها به کار می روند.

استفاده از کود ریشه زا در زمان مناسب و به مقدار مناسب، می تواند به بهبود کیفیت و کمیت محصولات کمک کند. دقت داشته باشید که استفاده از کود ریشه زا در خاک های ضعیف که با کمبود مواد مغذی مواجهند، بیشتر تاثیرگذار است. همچنین در شرایط تنش زا مثل خشکی یا سرمای ناگهانی، کود ریشه زا می تواند کمک کننده باشد.

کود ریشه زا می تواند به طیف وسیعی از محصولات زراعی و باغی کمک کند. برخی از محصولاتی که در روند رشد به کودهای ریشه زا نیاز دارند عبارتند از:

• محصولات زراعی مثل گندم و جو، ذرت، برنج، سیب زمینی و… .
• محصولات باغی مثل میوه های درختی، سبزیجات، گیاهان بوته ای مثل توت فرنگی، گل ها و گیاهان زینتی و… .
• قلمه ها و نهال های گیاهان زینتی و درختان میوه
• گیاهان کشت شده در سیستم های هیدروپونیک

انواع کودهای ریشه زا کدامند؟

علاوه بر هورمون های ریشه زایی که رشد ریشه را تحریک می کنند، کودهایی وجود دارند که با تغذیه کردن گیاه، باعث رشد ریشه، رشد برگ و رشد سایر اندام های گیاه می شوند. این کودها حاوی ترکیبات شیمیایی یا طبیعی هستند که تأثیرات مثبتی بر روی سیستم ریشه ای گیاهان می گذارند.

انواع کودهای کشاورزی که به ریشه زایی گیاه کمک می کنند عبارتند از:

• کودهای آلی از جمله کمپوست و ورمی کمپوست که به بهبود ساختار خاک و افزایش مواد مغذی کمک می کنند.
• کودهای معدنی از جمله کود ازته، فسفر، پتاسیم و عناصر ریزمغذی. کودهای معدنی در انواع کود مایع و کود جامد عرضه می شوند.

مواد مغذی که کودها تامین می کنند به دو دسته عناصر درشت مغذی ماکرو) و ریزمغذی (میکرو) تقسیم می شوند. عناصر ماکرو و میکرو که به ریشه زایی کمک می کنند، شامل موارد زیر هستند:

• عناصر ماکرو: نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد
• عناصر میکرو: آهن، منگنز، زینک، مس، بور، مولیبدن

وجود هر دو گروه عناصر ماکرو و میکرو برای رشد مناسب ریشه ها و بهبود سلامت کلی گیاهان ضروری است. تأمین این عناصر از طریق خاک و کود می تواند به تقویت ریشه زایی کمک کند. از بین عناصر فوق، سه عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم بیشترین کاربرد را در رشد ریشه گیاه دارند.

فسفر؛ اصلی ترین محرک رشد ریشه:

اگر تنها به دنبال یک کود برای رشد ریشه هستید، بهترین انتخاب کود فسفر است. فسفر یک محرک قوی برای رشد ریشه گیاهان و درختان می باشد. فسفر در ساختار مولکول های کلیدی مانند ATP (آدنوزین تری فسفات) و DNA نقش دارد. ATP منبع انرژی برای بسیاری از واکنش های متابولیکی است که به رشد ریشه ها کمک می کند.

فسفر به تحریک تقسیم سلولی و توسعه ریشه های جانبی کمک می کند. این امر به گیاهان کمک می کند تا ریشه های قوی تری داشته باشند و بتوانند مواد مغذی و آب بیش تری جذب کنند. همچنین وجود فسفر در خاک به ریشه ها کمک می کند تا در شرایط نامساعد مثل خشکی و کمبود مواد مغذی، مقاومت بیش تری داشته باشند. وجود فسفر کافی در ریشه های گیاه، باعث می شود که جذب سایر مواد مغذی توسط ریشه ساده تر شود؛ این موضوع به حفظ سلامت ریشه، افزایش رشد ریشه و رشد سایر بخش های گیاه کمک می کند.

استفاده از کود حاوی فسفر در مراحل ابتدایی رشد گیاه برای افزایش رشد ریشه ضروری است. بعد از آن بسته به نیاز خاک، می توانید در مراحل بعدی رشد گیاه هم از کود حاوی فسفر مثل کود NPK فسفر بالا استفاده کنید. برخی کشاورزان هنگام قلمه زدن گیاه، ته قلمه را به کودی که حاوی فسفر است آغشته می کنند؛ با این کار ریشه دهی سریع تر اتفاق می افتد.

تأثیر نیتروژن و کود سولفات آمونیوم بر رشد ریشه:

نیتروژن یکی از عناصر ماکرو ضروری برای رشد و توسعه گیاهان است. نیتروژن در سنتز پروتئین نقش اساسی دارد. پروتئین ها برای ساخت سلول های جدید و بافت های گیاهی ضروری هستند و به ویژه در توسعه و تقویت ریشه ها تأثیر دارند. عنصر نیتروژن با افزایش تقسیم سلولی و رشد سلول ها، باعث می شود تا ریشه ها به عمق بیش تری در خاک نفوذ کنند و سطح بیش تری برای جذب آب و مواد مغذی ایجاد کنند. نیتروژن بر تولید هورمون های گیاهی مثل اکسین ها تأثیر می گذارد. اکسین ها در هدایت رشد ریشه ها و ریشه زایی نقش اساسی دارند.

سولفات آمونیوم یک کود ازته موثر، برای تأمین نیتروژن و گوگرد مورد نیاز گیاهان است. این کود برای تقویت رشد ریشه ها، رشد گیاه و بهبود سلامت گیاهان بسیار مفید است. فرم آمونیوم نیتروژن موجود در سولفات آمونیوم به سرعت توسط گیاهان جذب می شود و به رشد سریع تر گیاه و ریشه ها کمک می کند. استفاده از سولفات آمونیوم در زمان قلمه زنی یا کاشت نهال می تواند به افزایش درصد ریشه زایی کمک کند.

کود پتاسیم:

پتاسیم یکی از عناصر مغذی ضروری برای گیاهان است و نقش مهمی در رشد ریشه دارد. پتاسیم به تقویت ساختار ریشه ها کمک می کند و باعث افزایش استحکام و قوام آن ها می شود. طبیعتا ریشه های قوی تر می توانند بهتر مواد مغذی و آب را جذب کنند. این عنصر می تواند به تحریک تقسیم سلولی و رشد ریشه های جانبی کمک کند و در نتیجه سطح تماس ریشه با خاک افزایش یابد. استفاده بهینه از پتاسیم در مراحل مختلف رشد گیاه، به ویژه در زمان رشد ریشه ها، می تواند به بهبود سلامت و عملکرد کلی گیاه کمک کند.

برای اینکه کودها بیش ترین تاثیر را در رشد و تقویت گیاهان و درختان داشته باشند، باید درک کنیم که چه زمان، از چه کودی استفاده کنیم. از طریق آزمایش خاک می توان به نیازهای غذایی خاک پی برد. با تامین نیازهای غذایی، رشد ریشه و رشد گیاه به بهترین حالت می رسد.

چطور بفهمیم که گیاه نیاز به کود ریشه زا دارد؟

استفاده بیش از حد و بدون برنامه ریزی کودها، نه تنها باعث بهبود وضعیت گیاه نمی شود، بلکه احتمال آسیب رسیدن به گیاه را افزایش می دهد. با تشخیص نیاز گیاه به هر یک از عناصر غذایی، می توان آن عناصر را در اختیار گیاه قرار داد. اما با مشاهده چه علائمی می فهمیم که گیاه به کود ریشه زا نیاز دارد؟ در زیر علائم و نشانه هایی که نشان دهنده نیاز گیاه به کود ریشه زا هستند را معرفی کرده ایم.

• رشد کم یا نامنظم ریشه ها: اگر ریشه ها به طور واضح رشد نکرده یا کوچک به نظر برسند، گیاه نیاز به کود ریشه زایی دارد.
• زردی در برگ های پایینی: زرد شدن برگ های پایینی می تواند نشان دهنده ضعف ریشه گیاه باشد.
• کاهش مقاومت به بیماری ها: اگر گیاه به راحتی به بیماری ها و آفات مبتلا می شود، احتمالا نیاز به تقویت سیستم ریشه دارد. البته استفاده از قارچ کش هم در این شرایط ضروری است.
• تشنگی گیاه: اگر خاک خشک می شود و گیاه نمی تواند به خوبی آب را جذب کند، این می تواند نشانه ای از ضعف ریشه ها باشد.
• رشد غیرمتوازن بین بخش های هوایی و زیرزمینی: اگر گیاه رشد قدی دارد، اما ریشه ها به اندازه کافی توسعه پیدا نمی کنند، نیاز به کود ریشه زایی دارید.
• توقف رشد: اگر به طور ناگهانی رشد گیاه متوقف شود، ممکن است به دلیل کمبود مواد مغذی در ریشه ها باشد.

مشاهده این علائم به شما کمک می کند تا زمان مناسب برای استفاده از کود ریشه زایی را شناسایی کرده و به بهبود سلامت و عملکرد گیاه بپردازید.

زمان مناسب برای استفاده از کود ریشه زا چه موقع است؟

زمان مناسب برای استفاده از کود ریشه زا به نوع گیاه، روش کشت و شرایط محیطی بستگی دارد. زمانبندی دقیق استفاده از کودها، با توجه به نوع گیاه، نیازهای اساسی گیاه و کمبودهای خاک متفاوت می باشد. اما ما در این بخش به طور کلی زمان هایی که کود ریشه زایی استفاده می شود را آورده ایم.

• زمان قلمه زنی: قبل از قلمه زنی برای افزایش شانس ریشه زایی، می توان قلمه ها را قبل از کاشت در محلول کود ریشه زا غوطه ور کرد. همچنین بعد از قلمه زنی استفاده از کود ریشه زا در خاک یا محیط کشت می تواند به تسریع ریشه زایی کمک کند.
• زمان آماده سازی خاک: قبل از کاشت و در مرحله آماده سازی خاک، می توانید کودهای ریشه زا را به خاک اضافه کنید تا ساختار خاک بهبود پیدا کند.
• مراحل اولیه رشد گیاه یا نهال: هنگام کاشت نهال های جوان می توان از کود ریشه زا استفاده کرد تا ریشه ها سریع تر توسعه یابند. همچنین در بهار یا اوایل تابستان، زمانی که گیاهان در حال رشد هستند، استفاده از کود ریشه زا می تواند تاثیرات مثبتی داشته باشد.
• شرایط استرس زا: هنگام جابجایی گیاهان به زمین اصلی یا در شرایط تنش مانند خشکی یا سرمای ناگهانی، استفاده از کود ریشه زا می تواند به تقویت ریشه ها کمک کند.
• قبل از پیوند زدن: قبل از انجام پیوند، برای افزایش شانس ریشه زایی پیوندک ها، می توان از کود ریشه زا استفاده کرد.

استفاده به موقع و صحیح از کود ریشه زا می تواند به بهبود کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی کمک کند. البته برای کوددهی قبل از هر کاری، باید آزمایش خاک انجام شود. با آزمایش خاک، نیازهای خاص گیاه مشخص می شوند و بر همین اساس، بهترین کودها برای ریشه زایی مشخص می گردند.

شرایط محیطی بر کارایی کودهای ریشه زایی چه تاثیری دارند؟

برای رشد گیاه و رشد ریشه، صرفا استفاده از کودها و هورمون ها کافی نیست. شرایط محیطی تأثیر قابل توجهی بر کارایی کودهای ریشه زا دارند. شرایط محیطی لازم برای اثرگذاری کودها شامل موارد زیر است:

• زمان مصرف: هر یک از کودهای ماکرو و میکرو، در مراحلی از رشد گیاه بیش تر نیاز هستند. برای مثال در مرحله کاشت، گیاه نیاز مبرمی به فسفر دارد. بعد از کاشت گیاه و شروع رشد، عنصر پتاسیم در رشد گیاه و حفظ سلامت گیاه اهمیت پیدا می کند. بنابراین اینکه چه کودی را در چه بازه زمانی استفاده کنید، تاثیر زیادی بر رشد و سلامت ریشه دارد. برای اطلاع از زمان بندی دقیق کوددهی، نیاز به آزمایش خاک و تشخیص نیازهای خاک دارید. بعد از آن می توانید با کارشناس کشاورزی مشورت کنید تا برنامه منظمی برای کوددهی زمین در اختیارتان قرار دهد.
• رطوبت خاک: رطوبت مناسب برای جذب کودهای ریشه زا ضروری است. کمبود یا زیاد بودن آب می تواند به کاهش کارایی این کودها منجر شود. آبیاری به میزان مناسب و معقول می تواند به تقویت ریشه ها کمک کند. مطمئن شوید که خاک قلمه رطوبت کافی دارد و دچار خشکی یا آبیاری بیش از حد نشده است.
• دما:دمای خاک بر فعالیت میکروبی و جذب عناصر غذایی تأثیر می گذارد. دمای خیلی پایین یا خیلی بالا می تواند کارایی کودها را کاهش دهد.
• pH خاک: pH نامناسب باعث عدم دسترسی گیاه به مواد مغذی موجود در کود می شود. pH باید در محدوده ای باشد که گیاه بتواند بهترین جذب را داشته باشد.
• ترکیب خاک: نوع و بافت خاک (رس، شنی، لومی) بر نحوه جذب و نگهداری مواد مغذی تأثیر می گذارد.
• وجود آلودگی ها: وجود مواد سمی یا آلودگی های شیمیایی در خاک می تواند بر عملکرد کودها تأثیر منفی بگذارد.