راز پیوند زدن موفق درخت چیست؟ نقش نیتروژن را دست کم نگیرید!

پیوند زدن درخت یکی از مهم ترین روش ها برای تکثیر درختان و ارتقاء کیفیت میوه ها در باغداری حرفه ای است. با این حال، بسیاری از باغداران در این فرایند شکست می خورند. طوری که پیوندک خشک می شود، اتصال برقرار نمی شود یا رشد گیاه متوقف می گردد. آیا تا به حال به این فکر کرده اید که شاید کمبود مواد غذایی، به ویژه نیتروژن، در موفقیت یا شکست پیوند نقش داشته باشد؟
در این مطلب، به سراغ یکی از کلیدی ترین عناصر تغذیه ای درختان یعنی نیتروژن می رویم و بررسی می کنیم چرا نیتروژن، برای موفق بودن پیوند درختان ضروری است. همچنین توضیح می دهیم که چه زمانی باید آن را مصرف کرد و چه نکاتی را باید در مصرف آن رعایت نمود. اگر به دنبال پیوندی موفق و درختی سالم و پربار هستید، این مقاله دقیقاً همان چیزی است که باید بخوانید!

چرا پیوند برخی درختان موفق نیست؟

پیوند زدن یکی از روش های مؤثر برای تکثیر درختان میوه، حفظ ویژگی های ژنتیکی دلخواه و افزایش عملکرد باغ است. ناکام ماندن پیوند درخت می تواند چند دلیل مهم داشته باشد:

• تغذیه ناکافی پایه و پیوندک: اگر درخت مادر یا پیوندک قبل از عمل پیوند از نظر تغذیه ای ضعیف باشند، احتمال موفقیت پیوند کاهش پیدا می کند. کمبود عناصر غذایی مهم مثل نیتروژن، فسفر و پتاسیم باعث اختلال در ترمیم بافت ها می شود.
• پیوند زدن درخت در زمان نامناسب: هر نوع پیوندی، فصل و شرایط خاص خود را دارد. انجام پیوند در زمان هایی که جریان شیره گیاهی ضعیف است یا دمای محیط خیلی بالا یا پایین است، می تواند باعث پس زدن پیوند یا خشک شدن آن شود.
• ناسازگاری پایه و پیوندک: استفاده از پیوندک هایی که با پایه از نظر گونه یا رقم ناسازگارند، یکی از دلایل عمده شکست پیوند است. قبل از پیوند زدن، باید از هماهنگی بین پایه و پیوندک مطمئن شوید.
• تکنیک نادرست در پیوند زدن درخت: بریدگی های ناصاف، آلوده بودن ابزار، فشار ناکافی در اتصال، یا بستن نادرست محل پیوند، همگی می توانند مانع از چسبیدن موفق پیوندک به پایه شوند.
• شرایط محیطی نامساعد پس از پیوند: بعد از پیوند، گیاه به شرایط خاصی نیاز دارد؛ رطوبت نسبی بالا، نور غیرمستقیم و دمای معتدل از جمله این شرایط هستند. گرمای شدید، باد، یا خشکی خاک می توانند پیوند را نابود کنند.

نیتروژن چه نقشی در فرآیند پیوند زدن دارد؟

نیتروژن یکی از حیاتی ترین عناصر غذایی برای گیاهان است و نقش بسیار مهمی در موفقیت فرآیند پیوند ایفا می کند. اما چرا این عنصر تا این حد مهم است؟ در ادامه تأثیرات کلیدی نیتروژن در زمان پیوند را بررسی می کنیم.

• نیتروژن عنصر اصلی ساخت پروتئین ها و اسیدهای نوکلئیک (DNA و RNA) در گیاه است. این مواد برای رشد و تقسیم سریع سلول ها در محل برش پیوند کاملاً ضروری اند. بدون نیتروژن، سلول های جدید برای ترمیم بافت و اتصال پیوندک به پایه تشکیل نمی شوند.
• عمل پیوند نوعی زخم زدگی کنترل شده در گیاه است. برای اینکه این زخم ها ترمیم شوند، گیاه نیاز به تغذیه کافی دارد. نیتروژن در فرآیند ترمیم و بازسازی بافت های آسیب دیده نقش کلیدی ایفا می کند.
• نیتروژن باعث افزایش تولید کلروفیل در برگ ها می شود. این ویژگی به گیاه انرژی بیشتری برای فتوسنتز می دهد. در نتیجه رشد پیوندک تسریع شده و احتمال موفقیت پیوند بالا می رود.
• برای اینکه پیوندک بتواند مواد غذایی و آب را از پایه دریافت کند، باید اتصال بافتی قوی میان آن ها شکل بگیرد. نیتروژن این روند را با تقویت تولید بافت های پارانشیمی و آوندی در محل اتصال ممکن می کند.
• در روزهای اولیه پس از پیوند، گیاه در برابر گرما، خشکی و آلودگی بسیار حساس است. تأمین نیتروژن کافی می تواند توان دفاعی گیاه را افزایش دهد و شانس زنده ماندن پیوند را بیشتر کند.

نکته:
در زمان پیوند، درخت (چه پایه و چه پیوندک) برای ترمیم بافت ها، ساخت سلول های جدید و شروع رشد مجدد نیاز به تغذیه مناسبی دارند. در این دوره علاوه بر نیتروژن، عناصر دیگری هم در موفقیت فرایند پیوند تاثیرگذارند. این عناصر عبارتند از:

• فسفر (P): فسفر انرژی زای اصلی در گیاهان و درختان است. برای تشکیل سلول های جدید، تحریک رشد ریشه و توسعه بافت های جوان باید فسفر مورد نیاز درخت تامین باشد.
• پتاسیم (K): پتاسیم در تنظیم تعادل آب، تقویت دیواره سلولی و انتقال قند و مواد غذایی موثر است. این عنصر باعث افزایش مقاومت درخت نسبت به تنش ها می شود. پتاسیم کمک می کند تا مواد غذایی بین بافت پایه و پیوندک سریع تر حرکت کنند.
• کلسیم (Ca): کلسیم پیوند سلولی قوی در محل اتصال پیوندک به پایه ایجاد می کند. کمبود کلسیم باعث شکنندگی و ضعف در رشد بافت ها می شود.
• منیزیم (Mg): منیزیم باعث افزایش توان فتوسنتز و تولید انرژی برای رشد و ترمیم محل پیوند می شود.

علائم کمبود ازت در درختان پیوندی

درختان تازه پیوند شده، برای ترمیم بافت، رشد مجدد و تثبیت پیوند، نیاز بالایی به نیتروژن دارند. اگر این عنصر حیاتی در دسترس نباشد، درخت به سرعت واکنش نشان می دهد. یکی از نخستین و رایج ترین نشانه های کمبود نیتروژن، زرد شدن برگ های پایین (کلروز) می باشد. زردی از برگ های پایینی آغاز می شود و به تدریج به بالا گسترش می یابد. رنگ زرد معمولاً در تمام سطح برگ دیده می شود، نه فقط بین رگ برگ ها.

رشد ضعیف پیوندک یکی دیگر از نشانه های کمبود نیتروژن است. در این شرایط پیوندک به خوبی رشد نمی کند. شاخه ها نازک، ضعیف و با فاصله میان گره های زیاد رشد می کنند. همچنین برگ ها کوچک تر از حالت طبیعی و گاه چروکیده اند. در ادامه شاهد این هستیم که نوک برگ ها قهوه ای و خشک می شود. در صورت تداوم کمبود نیتروژن، نوک شاخه های جوان هم خشک و شکننده می شوند.

اگر نیتروژن تامین نباشد، بافت کالوس که دو بخش پایه و پیوندک را به هم متصل می کند به خوبی شکل نمی گیرد یا بسیار ضعیف می ماند. درخت پیوندی، به گرما، خشکی یا بیماری ها حساس تر می شود. تا جایی که حتی استرس های سبک محیطی می تواند باعث شکست پیوند شود. اگر این علائم را در درختان پیوندی مشاهده کردید سریعاً یک کود نیتروژنه سبک و زودجذب مثل سولفات آمونیوم تهیه کرده و به صورت محلول پاشی یا آبیاری استفاده کنید. دوز مصرفی باید کنترل شده باشد تا به پیوندک آسیب نرسد.

بهترین زمان مصرف کود ازته برای درختان پیوندی

برای تاثیر حداکثری، نیتروژن را باید در زمان های مناسب به درخت پیوندی اعمال کنید.

مرحله	زمان اجرا	نوع کود نیتروژنه پیشنهادی	نحوه مصرف	توضیحات
آماده سازی قبل از پیوند	7–10 روز قبل از پیوند	سولفات آمونیوم	آبیاری با محلول 0.5 تا 1 در هزار	تأمین نیتروژن پایه برای تقویت رشد اولیه و پایه گیاه
روز پیوند	روز پیوند	بدون کود نیتروژن	–	از مصرف مستقیم نیتروژن در روز پیوند خودداری شود تا تمرکز گیاه روی ترمیم باشد.
هفته اول بعد از پیوند	7 روز پس از پیوند	کود نیتروژن محلول در آب (مثل 10-52-10)	محلول پاشی ملایم یا آبیاری سبک	شروع تغذیه تدریجی برای تحریک ترمیم بافت و رشد کالوس
هفته دوم تا چهارم	هفته ای 1 بار	اوره 0.5٪ یا سولفات آمونیوم کریستاله	آبیاری	کنترل رشد، جلوگیری از زردی برگ ها و تسریع استقرار پیوندک

برای نتیجه گیری موفق از پیوند درختان:

• قبل از پیوند: تأمین ذخایر نیتروژن در خاک
• پس از پیوند: شروع تغذیه ملایم از هفته اول
• در ادامه: مصرف کنترل شده و منظم برای رشد پایدار. این کود برای کلفت شدن تنه درخت و پیوندک نیز لازم است.

این زمان بندی کمک می کند تا درخت پیوندی هم ترمیم موفقی داشته باشد و هم به سرعت رشد کرده و به باردهی برسد.

نکات طلایی در مصرف ازت هنگام پیوند

• هرچقدر مصرف کود ازته برای درختان پیوند زده شده مفید است، مصرف بی رویه و زیاد این کود برای درختان پیوندی ضرر دارد. مصرف زیاد نیتروژن، باعث سوختگی ریشه و برگ ها شده و حتی از اتصال موفق پیوندک به پایه جلوگیری می کند. بنابراین حتما کود را با دوز کم و کنترل شده مصرف کنید.
• در روزهای اول پس از پیوند زدن درخت هنوز تحت استرس است. بنابراین باید نیتروژن را با غلظت کم استفاده کرد. این کار باعث تحریک ملایم رشد سلول های ترمیمی بدون فشار به بافت پیوند می شود.
• در 4 تا 7 روز اول پس از پیوند، اجازه دهید پیوندک به پایه جوش بخورد. در این مدت فقط آبیاری سبک انجام شود. از هفته دوم به بعد می توان تغذیه نیتروژنه را آغاز کرد.
• همیشه قبل از مصرف نیتروژن، خاک را کمی مرطوب کنید.
• در هفته های بعد از پیوند زدن درخت، می توان از کود NPK کامل مثل 10-52-10 یا 20-20-20 استفاده کرد که نیتروژن را در کنار فسفر و پتاسیم تأمین می کنند. این ترکیب به رشد ریشه، ترمیم زخم و شروع رشد برگ ها کمک می کند.
• درختان جوان و نهال های میوه به نیتروژن کمتری نیاز دارند. در مقابل، پایه های بالغ تر می توانند دوز بیشتری را دریافت کنند.