دلیل ریزش گل و میوه درختان چیست؟ (به همراه راهکارهای جلوگیری از ریزش)

ریزش میوه درختان و ریزش شکوفه ها از جمله مشکلات کشاورزان و باغداران است. عوامل مختلفی بر گل ریزی و میوه ریزی درختان تاثیرگذارند که در این مطلب مهم ترین دلایل را بررسی می کنیم. بعد از بررسی دلیل ریزش میوه و گل درختان، راهکارهای موثری برای جلوگیری و کنترل ریزش میوه و شکوفه ارائه می دهیم.

چه نوع ریزش گل و میوه غیرطبیعی است؟

درختان میوه دار بهاری هر سال قبل از میوه دهی، شکوفه دهی دارند. شکوفه ها هیچ وقت برای همیشه روی درخت باقی نمی مانند؛ گل ها معمولا در فروردین ماه رویش می کنند و در خرداد، زمانی که میوه کمی رشد کند می ریزند. اما گاهی اوقات ریزش شکوفه ها طبیعی نیست و خیلی زود گل ها شروع به ریزش می کنند. ریزش غیرطبیعی گل و میوه درختان ضرر شدیدی به کشاورزی وارد می کند. معمولا ریزش زودهنگام شکوفه درخت به دلایلی مثل کمبود مواد غذایی، بروز مشکل در گرده افشانی، وجود شرایط استرس زا و بیماری و آفات ارتباط دارد.

همچنین ممکن است شاهد این باشید که قبل از شروع فصل برداشت، میوه درخت می ریزد. این موضوع معمولا به تغذیه درخت بستگی دارد. وقتی درخت مواد مغذی لازم را دریافت نمی کند، توانایی نگهداری میوه و گل را از دست می دهد. میوه ریزی می تواند به دلایل کم آبی، باردهی بیش از حد و دمای خیلی بالا هم اتفاق بیفتد. بنابراین قبل از اینکه راهکارهای جلوگیری از ریزش برگ و میوه را بدانیم، اول باید دلیل ریزش میوه را درک کنیم.

دلیل ریزش میوه چیست؟

ریزش گل و میوه درختان، دغدغه فکری بسیاری از کشاورزان است. با آگاهی از دلیل ریزش میوه و گل، می توانید از این اتفاق جلوگیری کنید. در این بخش عوامل مهمی که بر ریزش میوه درختان تاثیر می گذارند را بررسی می کنیم.

گرده افشانی نامناسب و ضعیف

یکی از مهم ترین مراحل میوه دهی درختان، مرحله گرده افشانی است. گرده افشانی فرایندی تدریجی است که دوره زمانی نسبتا کوتاهی دارد و بعد از گلدهی اتفاق می افتد. در صورت عدم گرده افشانی، شکوفه ها پژمرده شده و می ریزند. در بازه زمانی گرده افشانی، وضعیت آب و هوا اهمیت زیادی دارد. بارندگی و سرد شدن هوا باعث کاهش فعالیت حشرات گرده افشان می شود. حتی دمای هوای بسیار بالا هم باعث ایجاد اختلال در فرایند گرده افشانی می گردد. علاوه بر این ها آبیاری نامناسب، کوددهی غلط، حشرات و بیماری ها نیز می توانند در گرده افشانی نامناسب درخت تاثیر بگذارند. از عوامل تلقیح نامناسب می توان به کمبود عناصر روی و پتاسیم اشاره کرد.

کوددهی غلط

گیاهان و درختان برای بهره وری نیاز به جذب مواد غذایی دارند. کمبود عناصر ضروری و تغذیه نامناسب را می توان مهم ترین دلیل ریزش میوه درختان دانست. در زمان میوه دهی، درخت تمامی عناصر غذایی را در اختیار میوه هایش قرار می دهد تا میوه ها رشد کنند؛ بنابراین باید عناصر غذایی لازم برای رشد میوه در اختیار درخت قرار بگیرد.
همان طور که کمبود مواد غذایی برای رشد میوه مضر است، کوددهی بیش از حد نیز می تواند دلیل ریزش میوه و شکوفه های درخت شود. بنابراین کشاورزان و باغداران باید میزان دقیق کوددهی را بدانند و کودهای مورد نیاز درخت را بشناسند.
نیتروژن، پتاسیم، روی، بور و… عناصر غذایی مورد نیاز درختان هستند. این کودها هر یک به نوبه خود در رشد درخت، کیفیت برگ ها، شکوفه دهی، میوه دهی و… تاثیرگذارند. کوددهی به درختان با استفاده از کودهای ارگانیک و کودهای معدنی انجام می گیرد. کودهای آلی معمولا در پایان زمستان و به روش چالکود اعمال می شوند. اما استفاده از کودهای شیمیایی به صورت مرحله ای قبل از زمان شکوفه دهی تا بعد از برداشت محصول صورت می گیرد.

برای تامین نیازهای غذایی درختان، باید کمبودهای درخت مشخص شوند و نیازهای غذایی بر اساس برنامه غذایی و زمانبندی مناسب رفع گردد. برای رسیدن به عملکرد خوب، شما باید برنامه غذایی را قبل از بروز علائم ریزش مشخص کنید. بروز علائم ریزش نشان دهنده شرایط اضطراری بوده و ضرر اقتصادی بر جای می گذارد.

آبیاری نامناسب

کم آبی درخت یا آبیاری بیش از حد، از عوامل اصلی ریزش گل و میوه درختان می باشد. برای کنترل ریزش به هیچ وجه درختان را به روش غرقابی آبیاری نکنید. آبیاری زیاد بستری برای رشد قارچ و بیماری ها فراهم می کند. آبیاری منظم در افزایش کمیت و کیفیت میوه ها تاثیر زیادی دارد؛ بنابراین حتما با توجه به نوع درخت و میزان نیاز آن، برنامه منظمی برای آبیاری درختان درنظر بگیرید. زهکشی مناسب از غرقابی شدن ریشه ها جلوگیری کرده و از پوسیدگی و آفت زدگی درخت جلوگیری می کند.

حمله آفات و بیماری ها

حمله آفات و بیماری ها می تواند باعث عدم رشد میوه و شکوفه ها شده و ریزش میوه و شکوفه را به همراه داشته باشد. بیماری های قارچی و باکتریایی و آفاتی مثل شته، کنه و… می توانند باعث ریزش محصولات کشاورزی شوند. معمولا آفات و بیماری ها انرژی زیادی از گیاه می گیرند و در این شرایط گیاه نمی تواند به حیات خود ادامه دهد؛بنابراین درخت با دفع محصول و کاستن از وزن خود، سعی می کند تا به حیاتش ادامه دهد.

در شرایطی که درخت دچار آفت شده است، آبیاری درخت می تواند باعث تشدید آفات گردد. در این شرایط مجبوریم که با کمک سمپاشی، با آفات مقابله کنیم. در صورتی که تجربه کافی در زمینه باغداری ندارید، حتما قبل از سمپاشی، با کارشناس کشاورزی باتجربه مشورت کنید تا نوع آفت کش و دز مصرف را مشخص کند.

عوامل محیطی و آب و هوای منطقه

عوامل محیطی می توانند دلیل ریزش میوه و شکوفه درختان باشند. باد شدید، دمای کم، دمای خیلی زیاد و رطوبت بالا از عوامل محیطی هستند که باعث ریزش گل و میوه می شوند. ژنتیک درخت هم می تواند در ریزش میوه تاثیر بگذارد. برخی ارقام درخت به طور کلی نسبت به عوامل محیطی مقاوم نیستند و با آب و هوای محیط سازگاری ندارند. بنابراین هنگام کاشت نهال، بهتر است به دنبال ارقام مناسب محیط باشید.
ریزش شکوفه بر اثر آب و هوا اغلب در مناطق کوهستانی و سردسیر رخ می دهد. در این مناطق سرمای اوایل فصل رویش، باعث از بین رفتن حجم زیادی از شکوفه های درختان می شود. همچنین بارش باران و تگرگ در فصل بهار می تواند باعث ریزش شکوفه ها شود.
معمولا درختانی که دیرتر شکوفه می دهند، کم تر در معرض ریزش ناشی از عوامل محیطی و آب و هوای منطقه قرار می گیرند. بارندگی بیش از حد در یک منطقه، باعث بروز آفات و بیماری ها نیز می شود. این موضوع باعث تشدید عوامل ریزش شکوفه می گردد.

چگونه ریزش میوه درخت را کنترل کنیم؟

کنترل ریزش میوه و شکوفه درختان، نیازمند توجه به چندین عامل است:

• آبیاری منظم: اطمینان از آبیاری کافی و منظم، می تواند به کاهش استرس گیاهی و ریزش میوه کمک کند.
• تغذیه مناسب: استفاده از کودهای مناسب به تقویت درخت و حفظ گل و میوه کمک می کند.
• کنترل آفات و بیماری ها: بررسی منظم درختان برای شناسایی آفات و بیماری ها و استفاده از روش های کنترل مناسب می تواند به جلوگیری از ریزش میوه کمک کند.
• مدیریت باردهی: برای کنترل ریزش میوه، از باردهی بیش از حد جلوگیری کنید. ممکن است نیاز باشد درختان را هرس کنید تا تعداد میوه ها متناسب با توانایی درخت باشد. هرس درختان و برداشتن اندام های مرده یا بیمار، به سلامت درخت میوه کمک می کند و باعث می شود در فصل های بعدی، شاخه های قوی میوه را به خوبی حفظ کنند.
• استفاده از هورمون های گیاهی: هورمون های گیاهی مانند اتیلن می توانند در کنترل ریزش میوه مؤثر باشند. مشورت با متخصصین در این زمینه کمک کننده است.
• کاهش استرس های محیطی: بهبود شرایط محیطی مانند نور، دما و رطوبت می تواند به کاهش استرس درختان کمک کند.
• تنظیم زمان برداشت: برداشت میوه ها در زمان مناسب و به موقع می تواند به کاهش ریزش کمک کند.

با رعایت این نکات، می توانید ریزش میوه درختان را کنترل کرده و به افزایش کیفیت و کمیت تولید میوه کمک کنید.
گاهی اوقات علت اصلی ریزش گل و میوه قابل تشخیص نیست. در این شرایط بهتر است از کشاورز باتجربه یا کارشناس کشاورزی کمک بگیرید تا علت اصلی ریزش مشخص شده و در زمان مناسب راهکارهای کنترلی اعمال شوند.

بهترین کود برای جلوگیری از ریزش میوه چیست؟

برای جلوگیری از ریزش میوه، استفاده از کودهای مناسب و تغذیه صحیح درختان و گیاهان بسیار اهمیت دارد. انتخاب کود برای درختان کار سطحی نیست. شما باید بر اساس نوع درخت، منطقه، میزان بارندگی، نیازهای اساسی درخت و…، کود مناسب را انتخاب کنید. بهترین راهکار برای انتخاب کود مناسب جهت جلوگیری از ریزش میوه و شکوفه آن است که قبل از شروع کوددهی، خاک را مورد آزمایش قرار دهید. از طریق آزمایش خاک، میزان مواد غذایی و املاح موجود در خاک مشخص می شود و بر اساس نیاز درخت می توان کودهای لازم را به خاک اعمال کرد.
بیایید مهم ترین کودها جهت جلوگیری از ریزش شکوفه و میوه درختان را بررسی کنیم.

کودهای نیتروژن دار:

یکی از عوامل ریزش میوه، ضعیف بودن ساقه درخت است. بنابراین باید ساقه درخت را تقویت کنیم تا قدرت نگه داری میوه توسط شاخه افزایش یابد. نیتروژن به رشد برگ ها و شاخه ها کمک کرده و در تقویت گیاه و بهبود تولید میوه تاثیر می گذارد. کمبود ازت باعث می شود شکوفه ها کوچک بمانند و به خوبی رشد نکنند. این موضوع احتمال ریزش آن ها را افزایش می دهد.
البته باید توجه کنید که استفاده از کودهایی که درصد ازت بسیار بالایی دارند برای درختان میوه که در فصل شکوفه دهی و میوه دهی به سر می برند مناسب نیست. کودهایی با بالاترین درصد نیتروژن باعث می شوند که فرمان رشد طولی به درخت داده شود و درخت بر رشد برگ ها و شاخه ها متمرکز گردد. به این ترتیب رشد میوه و شکوفه متوقف می شود و به جای آن شاهد رشد طولی درخت خواهیم بود. بهترین کود نیتروژن دار برای فصل رشد میوه، کودی است که درصد متعادلی از نیتروژن را دارا باشد.

سولفات آمونیوم از جمله کودهای نیتروژن دار می باشد که در تامین ازت مورد نیاز گیاهان در فصل رشد میوه کمک کننده است. این کود حاوی 21 درصد نیتروژن و 24 درصد سولفور است که در صد نیتروژن مناسبی را برای جلوگیری از ریزش گل و میوه فراهم می کند.

کود سولفات آمونیوم به عنوان منبع تامین نیتروژن، باعث افزایش طول عمر تخمک یا مادگی می شود. همچنین کود نیتروژن دار می تواند تشکیل لوله گرده را تسریع کند. به این ترتیب عمل تلقیح ساده تر و موثرتر خواهد بود.

کودهای پتاسیم:

پتاسیم به بهبود کیفیت میوه و مقاومت در برابر استرس ها کمک می کند. کودهای پتاسیم می توانند در جلوگیری از ریزش میوه و گل موثر باشند. کود حاوی پتاس به گل دهی بیش تر درخت کمک می کند. پتاسیم باعث افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری و آفات می شود. از طرفی کمبود پتاسیم می تواند باعث ضعیف شدن ساقه گل ها و ریزش آن ها گردد.

کودهای فسفری:

فسفر به تشکیل جوانه های گل، گل دهی و رشد ریشه ها کمک می کند. کمبود فسفر می تواند باعث ضعیف شدن گل ها و ریزش آن ها شود. استفاده از کودهای فسفری مانند سوپر فسفات می تواند به بهبود تولید میوه کمک کند. مصرف کودهایی که حاوی فسفر هستند، به افزایش میزان و حجم گل کمک می کند.

ریزمغذی ها:

ریزمغذی ها نقش اساسی در رویش شکوفه و حفظ میوه ها دارند. مهم ترین ریزمغذی ها برای حفظ گل و میوه درخت بور و روی هستند. کمبود این عناصر باعث اختلالات فیزیولوژیکی و کاهش تعداد میوه می شود.

• عنصر بور: یک دلیل ریزش میوه، ایجاد مشکل در مرحله گرده افشانی و تلقیح است. عنصر بور می تواند سرعت تشکیل لوله گرده را بیش تر کند و باعث شود تا گرده زودتر به مادگی رسیده و تلقیح انجام شود. بور باعث افزایش زنده ماندن دانه های گرده می شود. کمبود بور می تواند باعث عدم تشکیل میوه و ریزش گل ها باشد.
• عنصر روی: یک دلیل ریزش میوه یا عدم تشکیل میوه، کمبود روی می باشد. عنصر روی در تشکیل گرده، لقاح و تشکیل میوه نقش مهمی دارد. کمبود این عنصر باعث ریزبرگی درخت، بدشکل شدن میوه ها، کاهش عملکرد و ریزش میوه می شود.

نکات تکمیلی جهت جلوگیری از ریزش شکوفه و میوه درخت

• استفاده از کودهای ارگانیک مثل کودهای حیوانی و کمپوست ها برای تامین مواد غذایی درختان مجاز است.
• کوددهی در زمان مناسب (اواخر زمستان و اوایل بهار) به تامین مواد مغذی درخت کمک کرده و فرایند گل دهی و میوه دهی را بهبود می بخشد.
• در مصرف کودهای حیوانی به هیچ وجه سراغ کودهای نپوسیده نروید. این کودها باعث افزایش آفات و بیماری ها می شوند.
• بهترین زمان ها برای کوددهی، قبل از رویش شکوفه ها است. این کوددهی به تامین مواد غذایی مورد نیاز درخت برای گل دهی کمک می کند. همچنین بعد از ریزش اولیه شکوفه ها می توان برای بار دوم کوددهی انجام داد. این کار باعث می شود تا گل های باقیمانده تقویت شوند و محصول افزایش یابد.
• کوددهی درختان جهت کاهش ریزش گل و میوه به روش چالکود و محلول پاشی انجام می شود. کوددهی به روش چالکود معمولا در فصل زمستان انجام می شود. همچنین کوددهی به روش محلول پاشی در زمان جوانه دهی درخت و پس از ریزش اولیه شکوفه ها انجام می گیرد.
• زمان دقیق کوددهی برای جلوگیری از ریزش گل و میوه، با توجه به نوع درخت تعیین می شود. بنابراین جهت افزایش تاثیر کودها، حتما از کارشناس کشاورزی درباره زمان کوددهی سوال کنید.
• قبل از اینکه کودی را به خاک اعمال کنید، حتما آزمون خاک انجام دهید تا از نیازهای تغذیه ای درختان مطلع شوید.
• استفاده بیش از اندازه از کودها یک دلیل ریزش میوه درخت است؛ بنابراین در مصرف کودها زیاده روی نکنید.
• هرس مناسب درختان در فصل زمستان باعث می شود که نور و هوا به تمام قسمت های درخت برسد. همچنین هرس درخت باعث می شود که مواد مغذی در درخت به خوبی توزیع شوند. این موضوع تا حدی از ریزش شکوفه ها جلوگیری می کند.
• یک دلیل ریزش میوه آبیاری نادرست است. آبیاری غلط باعث آبشویی عناصر مغذی از خاک می شود. بسته به نوع درخت، برنامه مناسبی برای آبیاری انتخاب کنید تا از تنش آبیاری (آبیاری کم یا آبیاری زیاد) جلوگیری شود.
• در صورت امکان میوه های ضعیف یا آسیب دیده را حذف کنید تا تمرکز انرژی درخت بر روی میوه های سالم باشد.
• با مشاور یا متخصص درباره مصرف هورمون ها مشورت کنید تا هورمون های مناسب برای کنترل ریزش معرفی کند. بسته به نوع درخت، میزان هورمون و نوع هورمون متفاوت خواهد بود.