کدام درختان نسبت به گرما مقاومند؟ (معرفی درختان میوه گرمسیری مناسب کشت در ایران)

درختان میوه گرمسیری به دلیل مقاومت در برابر گرما، گزینه های مناسبی برای کشت در مناطق گرمسیری ایران هستند. با توجه به تغییرات اقلیمی و افزایش دما، انتخاب درختانی که بتوانند در شرایط گرم و خشک به خوبی رشد کنند، اهمیت بالایی دارد.
در این مطلب به معرفی درختان میوه گرمسیری می پردازیم که به خوبی با اقلیم گرمسیری ایران سازگارند. با ما همراه باشید.

اهمیت انتخاب درختان مقاوم به گرما

اقلیم گرم و خشک، بیش تر در فلات مرکزی ایران قرار گرفته است. میزان بارش سالیانه و رطوبت خاک و هوا در این مناطق بسیار پایین است. در این مناطق نوسان دما در طول شبانه روز بسیار زیاد است؛ طوری که روزها بسیار گرم و شب ها بسیار سرد می شود.
رطوبت کم، تابش شدید آفتاب، دمای بالای هوا و کم آبی نیاز به این دارد که پوشش گیاهی مناسبی برای این مناطق در نظر گرفته شود. درختان گرمسیری ویژگی هایی دارند که آن ها را برای کشت در مناطق گرم، ایده آل می سازد. درختی که مناسب مناطق گرمسیر است، در شرایط آب و هوایی سخت و در دماهای بالا به رشد و باردهی خود ادامه می دهد. این ویژگی باعث می شود که کشاورزان بتوانند به طور مداوم محصولاتی با کیفیت برداشت کنند.

باغداران مناطق گرمسیر، با کشت درختان مقاوم به گرما می توانند درآمدشان را افزایش داده و هزینه ها را کمتر کنند. به طور کلی، انتخاب درختان میوه ای که در برابر گرما مقاوم هستند، هم بهره وری کشاورزی را افزایش می دهد و هم به حفظ منابع و کاهش هزینه های کشاورزی می انجامد.

ویژگی های درختان میوه گرمسیری

درختان میوه گرمسیری به طور طبیعی در مناطقی با دمای بالا، تابش شدید نور خورشید، رطوبت نسبی یا خشکی هوا رشد می کنند و دارای ویژگی هایی هستند که آن ها را برای زیست در چنین شرایطی توانمند می سازد. در ادامه، مهم ترین ویژگی های این درختان را بررسی می کنیم:

• مقاومت به گرما: درختان میوه گرمسیری به طور طبیعی به دماهای بالای 30 درجه سانتی گراد مقاوم هستند و در شرایط گرما و خشکی به خوبی رشد می کنند. این درختان معمولا برگ های ضخیم تر و سیستم ریشه ای قوی تری دارند؛ به همین دلیل در برابر دمای بالا مقاومند. درختان گرمسیری بدون آسیب دیدن در گرمای تابستان رشد کرده و حتی در دمای بالا به باردهی مطلوب می رسند.
• مقاوم در برابر خشکی: سیستم ریشه ای عمیق یا سطحی گسترده در درختان گرمسیری، به جذب آب از عمق یا سطح خاک کمک می کند. برخی از این درختان، حتی قادر به ذخیره آب برای زمان های کم آبی هستند. البته میزان مقاومت درختان در برابر خشکسالی، به نوع درخت و رقم آن هم بستگی دارد.
• رشد سریع: بسیاری از درختان میوه گرمسیری دارای نرخ رشد بالایی هستند و به سرعت به مرحله باردهی می رسند.
• نیاز کم به سرمای زمستانی: بر خلاف درختان میوه سردسیری و مناطق معتدل که برای گل دهی و میوه دهی نیاز به سرمای زمستانی دارند، درختان گرمسیری این نیاز را ندارند و در مناطق فاقد زمستان های سرد، همچنان بارور می مانند.
• سازگاری با خاک های مختلف: درختان میوه گرمسیری با انواع خاک ها سازگارند، اما در خاک هایی با زهکشی خوب بهترین عملکرد را دارند.
• سازگاری با نور مستقیم و شدید خورشید: درختان گرمسیری نیازمند نور مستقیم آفتاب هستند و در سایه رشد خوبی ندارند. فتوسنتز در شرایط تابش شدید، باعث تولید انرژی بیشتر و در نتیجه رشد بهتر می شود.
• درختان مقاوم در برابر شوری خاک: خاک مناطق گرمسیری و بیابانی در برخی مناطق شور است. بسیاری از درختان و گیاهان مناطق گرمسیر، نسبت به شوری خاک هم مقاوم هستند. البته این ویژگی شامل همه درختان نیست و تنها برخی درختان مثل پسته نسبت به شوری خاک مقاوم هستند.
• استقامت در برابر آفات و بیماری ها: برخی از درختان میوه گرمسیری به دلیل ویژگی های ژنتیکی خاص خود، مقاومت بیشتری در برابر آفات و بیماری ها دارند، که این امر به کاهش نیاز به سموم شیمیایی کمک می کند.

این ویژگی ها باعث می شود درختان گرمسیری گزینه ای بسیار مناسب برای کاشت در اقلیم های گرم و خشک یا گرم و مرطوب ایران باشند.

معرفی درختان میوه گرمسیری

درختان گرمسیری برای اقلیم هایی مانند خوزستان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان، یزد، جنوب فارس و حتی برخی نواحی مرکزی ایران مناسبند. این درختان عبارتند از:

خرما (جزو بهترین درختان میوه گرمسیری)

خرما یکی از محصولات صادراتی ایران بوده و انواع مرغوبی مانند مضافتی، کبکاب، پیارم و زاهدی دارد. این محصول در بازار داخلی و خارجی طرفداران زیادی دارد. یکی از ویژگی های مثبت این درخت، عمر طولانی آن است. درخت خرما می تواند تا 100 سال زنده بماند و میوه بدهد.

• مناطق مناسب: سراسر جنوب ایران (از جمله خوزستان، بوشهر، هرمزگان، کرمان)
• تحمل گرما: بسیار بالا (تا ۵۵ درجه)
• نیاز آبی: متوسط تا کم

انبه

در سال های اخیر، کاشت انبه در ایران به ویژه در مناطق جنوبی با استقبال بیشتری روبه رو شده است و در صورت مراقبت صحیح، محصولی با بازارپسندی بالا ارائه می دهد. این میوه در برابر گرما بسیار مقاوم بوده و به سرما حساس است. درخت انبه در مناطق گرم و مرطوب، بهترین عملکرد را دارد.

• مناطق مناسب: هرمزگان، چابهار، جاسک، میناب
• تحمل گرما: بالا (تا ۴۵ درجه)
• نیاز آبی: متوسط، رطوبت دوست

انجیر

انجیر میوه ای خوش طعم است که هم به صورت تازه و هم به صورت خشک شده استفاده می شود. این میوه قابلیت فروش بالا در بازارهای داخلی و صادراتی را دارد.

• مناطق مناسب: فارس، بوشهر، کرمان، خوزستان، یزد
• تحمل گرما: بسیار خوب
• نیاز آبی: کم

پسته

درخت پسته از مهم ترین محصولات صادراتی ایران با سودآوری بالا است. این درخت در تابستان های گرم بهترین عملکرد را دارد، البته نیاز به زمستان های سرد برای خواب زمستانی دارد. رشد این درخت آهسته، اما بسیار سودآور است. از ویژگی های درخت پسته می توان به مقاومت آن نسبت به شوری خاک اشاره کرد.

• مناطق مناسب: کرمان، یزد، خراسان، سمنان
• تحمل گرما: بالا (دمای بالای 40 درجه در تابستان)
• نیاز آبی: کم تا متوسط

انار

درخت انار با گرمای شدید و آفتاب کامل سازگار است. کاشت این درخت در مناطق نیمه خشک و گرم، عملکرد مناسبی دارد. انار بار آمده در مناطق گرم، رنگ، طعم و قند بهتری ارائه می دهد.

• مناطق مناسب: یزد، کرمان، فارس، خوزستان، سیستان
• تحمل گرما: بالا
• نیاز آبی: متوسط

سایر درختان میوه گرمسیری عبارتند از:

• موز: این درخت برای کشت در مناطق پرباران جنوب (مثل چابهار) مناسب است.
• انگور: انگور میوه ای با ارقام بسیار گوناگون است که در آب و هوای گرم و خشک رشد می کند. بهتر است درختان انگور تازه کاشته شده را به صورت مرتب آبیاری کنید تا به خوبی در محل مورد نظر مستقر شوند. بعد از آن به تدریج دوره آبیاری را افزایش داده و آبیاری را مدیریت کنید.
• نارگیل: در سواحل جنوبی ایران رشد می کند و نیاز به گرما و رطوبت دارد.
• لیمو: برخی ارقام لیمو مانند لیموی ترش، شیرین و عمانی به گرما مقاومند و در مناطق گرمسیری با آبیاری مناسب، عملکرد خوبی دارند. لیموی عمانی یکی از معروف ترین ارقام است که در جنوب ایران بسیار کشت می شود.
• گواوا: گواوا از جمله میوه های استوایی قابل رشد در ایران است. مقاومت به آفات و تحمل گرما و خشکی نسبی، ویژگی های اصلی این درخت هستند. گواوا در مناطق جنوبی ایران به خوبی رشد می کند و باردهی آن در دو سال شروع می شود.
• پاپایا: پاپایا درختی سریع الرشد است که به شرایط گرم و مرطوب نیاز دارد. این درخت به خاک حاصلخیز و با زهکشی خوب نیاز دارد.
• چیکو: این درخت تحمل خوبی نسبت به گرما و رطوبت دارد.
• کنار: درخت کنار به دلیل مقاومت بالا در مناطق گرمسیر محبوب است. این درخت نیاز به مراقبت و آبیاری کمی دارد.
• عناب: عناب یکی از میوه های مناسب مناطق گرم و خشک است. این میوه بیشتر در خراسان جنوبی کشت می شود. عناب تا حد خوبی نسبت به شوری مقاوم است.

نکات کلیدی برای پرورش درختان میوه گرمسیری در ایران

پرورش درختان گرمسیری در ایران با توجه به شرایط آب وهوایی خاص برخی مناطق (جنوب، شمال و برخی مناطق مرکزی) نیازمند رعایت نکات کلیدی است. در ادامه، سه مورد اصلی را توضیح می دهیم:

آبیاری بهینه

آبیاری بیش از حد یا کم آبی می تواند به درختان گرمسیری آسیب بزند. روش قطره ای باعث می شود آب مستقیماً به ریشه برسد و از تبخیر سریع (به ویژه در مناطق گرم و خشک) جلوگیری شود. این روش همچنین از شسته شدن مواد مغذی خاک و هدررفت آب جلوگیری می کند. در مناطقی با آب شور (مانند جنوب ایران)، آبیاری قطره ای کمک می کند تا شوری خاک کنترل شود.

خاک مناسب

در بسیاری از مناطق گرم و خشک کشور، مشکل شور بودن خاک یا زهکشی ضعیف وجود دارد. شما باید قبل از انتخاب نهال مناسب، شوری خاک را اندازه گیری کرده باشید و در صورت نیاز با اصلاح بافت خاک و اصلاح شوری خاک، خاک را به صورت اصولی اصلاح کنید. در ادامه می توانید نهال ها را بکارید. با اضافه کردن مواد آلی مانند کمپوست یا ماسه، می توان خاک را سبک تر کرد تا آب اضافی در اطراف ریشه نماند.
شست وشوی خاک با آب شیرین (در صورت امکان) و استفاده از کودهای مناسب (مانند کودهای گوگردی) به کاهش شوری کمک می کند. خاک های بیابانی معمولاً دارای pH قلیایی هستند که جذب عناصر را مختل می کند. یکی از بهترین کودها برای کنترل pH خاک شور، کود سولفات آمونیوم است. این کود حاوی گوگرد و نیتروژن است که هم pH خاک قلیایی را کاهش می دهد و هم نیتروژن مورد نیاز گیاه را تامین می کند.
خاک مناطق گرمسیری و بیابانی به دلیل شرایط آب وهوایی، معمولاً فقیر از عناصر غذایی است. برای بهبود کیفیت این خاک ها و افزایش رشد گیاهان، افزودن مواد مغذی ضروری است. برخی از مهم ترین عناصری که این خاک ها نیاز دارند عبارتند از: مواد آلی (کمپوست و کود حیوانی)، نیتروژن، فسفر ، پتاسیم، ریزمغذی ها و… .

محافظت از بادهای گرم

در مناطق گرمسیری ایران (مانند سیستان و بلوچستان، خوزستان یا هرمزگان)، بادهای گرم و خشک باعث تبخیر سریع آب و آسیب به برگ ها می شود. کاشت درخت یا درختچه های مقاوم به باد (مانند اکالیپتوس یا کهور) به عنوان بادشکن، از درختان گرمسیری محافظت می کند. استفاده از دیوارها یا حصارهای نایلونی برای کاهش سرعت بادهای گرم نیز مؤثر است. این روش ها همچنین از شکسته شدن شاخه ها جلوگیری می کنند.