دلایل علمی برای توقف رشد گیاهان باغی و خانگی + راه حل این مشکلات

توقف رشد گیاهان، یکی از چالش هایی است که کشاورزان و افرادی که از گیاهان مراقبت می کنند با آن مواجه اند. وقتی یک گیاه دیگر برگ تازه نمی دهد، ارتفاعش تغییر نمی کند یا گل نمی دهد، احتمالاً مشکلی در شرایط محیطی یا تغذیه اش وجود دارد. در این مطلب دلایل متوقف شدن رشد گیاهان را بررسی کرده و برای هر مشکل راه حل علمی ارائه می دهیم. با ما همراه باشید.

چطور بفهمیم که رشد گیاه متوقف شده است؟

رشد گیاهان مهم ترین دغدغه در کشاورزی و باغبانی است. گاهی اوقات، گیاهان به دلایل مختلفی متوقف می شوند و این مسئله باعث آسیب به سلامتی گیاه و کاهش محصول می شود.
توقف رشد گیاهان به معنی پایان راه نیست، بلکه یک هشدار است. اگر دلیل توقف رشد گیاهتان را بدانید و روش اصولی برای رفع آن مشکل به کار ببرید، گیاه دوباره به مسیر رشد خودش بازمی گردد. اگر گیاه باغی پرورش می دهید یا گیاه آپارتمانی، هیچ فرقی ندارد؛ سه عامل شناخت نیاز گیاه، صبر در اصلاح شرایط و مراقبت مداوم، کلید داشتن گیاهانی سالم و سرزنده هستند.

توقف رشد گیاهان چند علامت کلیدی دارد که مهم ترینشان عبارتند از:

• ثابت ماندن اندازه گیاه: اگر گیاهتان برگ های جدید تشکیل نمی دهد یا برگ ها ریز باقی می مانند، این نشانه توقف رشد است. همچنین اگر ساقه ها بعد از چند هفته بلند نمی شوند، رشدشان متوقف شده است. برای تشخیص رشد ساقه، بهتر است هر ماه یک بار ارتفاع ساقه را اندازه بگیرید.
• تغییرات غیرعادی برگ ها: اگر برگ های قدیمی زرد می شوند اما برگ جدیدی جایگزین نمی شود یا اینکه برگ ها کوچک، پیچیده یا بدشکل می مانند، ممکن است گیاه دچار توقف رشد شده باشد.
• عدم گلدهی یا میوه دهی: اگر گیاهتان در فصلی که باید، گل یا میوه نمی دهد، حتما دچار مشکل است.
• سایر نشانه ها: اگر برگ های جدید نازک و کوتاه می مانند، جوانه ها باز نمی شوند، برگ های قدیمی می ریزند و برگی جایگزین نمی شود، ساقه نازک می شود و ریشه ها بیش تر نمی شوند، این ها همگی می توانند نشانه هایی از توقف رشد گیاه باشند.

دلایل توقف رشد گیاهان + راه حل

شرایط محیطی نامناسب گیاه

گیاهان برای رشد، نیاز به شرایط محیطی مناسب دارند. شرایط محیطی مناسب برای هر گیاهی متفاوت است. برای همین برخی گیاهان را در جنوب کشور می بینیم اما همان درخت در شمال کشور یا مناطق کوهستانی، قابل پرورش نیست و برعکس.
بسته به گیاهی که کاشته اید، باید نور، دما، رطوبت و بستر کشت مناسبی برای آن فراهم کنید. اگر گیاه به سایه حساس است، حتما باید آن را در فضایی بکارید که نور مستقیم آفتاب به آن بتابد و درختی در اطرافش نباشد. این را بدانید که همه گیاهان به نور نیاز دارند اما میزان نور مورد نیاز هر گیاه متفاوت است. قرار دادن گیاه در مکانی با نور نامناسب، باعث توقف رشد آن می شود.
همین موضوع در رابطه با دما و رطوبت نیز صدق می کند. دما و رطوبت مناسب برای هر گیاهی متفاوت است. اگر گیاهتان نیاز به رطوبت زیادی دارد اما شما آن را در محیطی خشک کاشته اید، گیاه توان رشد نخواهد داشت. بنابراین قبل از هرچیزی مطمئن شوید که محیط کشت، برای رشد گیاهتان مساعد است.

کمبود آب

آب اساسی ترین عنصر برای تبادل مواد مغذی و حفظ ساختار سلولی گیاهان است. کمبود آب می تواند باعث پژمردگی و توقف رشد گیاهان شود. آبیاری نامناسب ریشه ها را خفه یا خشک می کند. ریشه های آسیب دیده نمی توانند مواد غذایی و آب را به خوبی جذب کنند، در نتیجه رشد متوقف می شود. راه حل این است که آبیاری را متناسب با نیاز گیاه و فصل انجام دهید. قبل از آبیاری، رطوبت خاک را بررسی کنید. زهکشی مناسب خاک یا گلدان را هم فراموش نکنید.

کاشت گیاه در زمان نامناسب

شرایط کاشت گیاه تاثیر زیادی بر رشد گیاه دارد. اگر گیاه را در فصل نامناسبی بکارید، رشد نکرده و یا ضعیف می ماند. زیرا مناسب نبودن شرایط محیطی (از جمله دمای خاک و دمای محیط)، باعث می شود گیاه رشد مناسبی را تجربه نکند. اگر می خواهید گیاهی را در پاییز بکارید، باید مطمئن شوید که جزو گیاهانی که در پاییز کشت می شوند هست. اگر گیاهتان درون گلدان است، فقط در فصل کاشت گیاه گلدان آن را تغییر دهید نه هر زمانی که دلتان خواست. همچنین از جابجا کردن پی در پی گلدان خودداری کنید.

وقتی قلمه ای را از گیاه جدا کردید، آن قلمه را در محیطی قرار دهید که با شرایط قبلی اش تفاوت زیادی نداشته باشد. تغییر شرایط محسوس می تواند باعث شوک قلمه شده و رشد آن را متوقف کند. اگر ریشه گیاه در شرایط نامناسبی است و ریشه ها به دلیل تنگ بودن جا در یکدیگر گره می خورند، گلدان را تغییر دهید تا ریشه ها امکان رشد داشته باشند.

توقف رشد گیاهان به دلیل شرایط نامناسب خاک

کیفیت خاک بر رشد گیاهان تأثیر مستقیم دارد. خاک های نامناسب می توانند مانع از جذب مواد مغذی و آب شوند. خاک سنگین و بدون اکسیژن باعث خفه شدن ریشه می شود. از طرفی خاک سبک، به راحتی آبشویی شده و عناصر غذایی اش را از دست می دهد. بهبود ساختار خاک و اصلاح بافت خاک، راهکار ضروری برای افزایش بازدهی گیاهان است. برای این منظور باید از کودهای ارگانیک گیاهی و حیوانی استفاده شود. کودهای ارگانیک ساختار خاک را بهبود می دهند و شرایط را برای کاشت و پرورش گیاهان مختلف فراهم می نمایند.
یکی دیگر از نکات مهم در پرورش گیاهان، توجه به pH خاک می باشد. pH خاک نشان دهنده اسیدی بودن، قلیایی بودن یا خنثی بودن خاک است. اگر گیاهی را در خاکی بکارید که مناسب آن نباشد، رشد گیاه محدود شده یا متوقف می شود. با کمک آزمایش خاک می توان pH خاک را فهمید. در ادامه در صورت نیاز می توانید با راهکارهای کنترل pH، سطح pH خاک را کنترل کنید.

خاک نامناسب یا فقیر از نظر مواد مغذی

گیاهان برای رشد به مواد مغذی نیاز دارند. این مواد از طریق خاک در اختیار گیاه قرار می گیرند. وقتی از زمین بهره برداری می شود، خاک به مرور عناصر مهمش را از دست داده و اصطلاحا فقیر می شود. اگر خاک گیاه غنی نباشد یا از ابتدا کیفیت خوبی نداشته باشد، گیاه به مرور ضعیف شده و از رشد بازمی ماند. در این شرایط باید با استفاده از کودهای ارگانیک و کودهای معدنی، این عناصر را به خاک برگردانیم.

گیاهان برای رشد به دو دسته از عناصر غذایی نیاز دارند: عناصر غذایی ماکرو و میکرو. کمبود هر یک از این مواد مشکلاتی همچون زرد شدن برگ، رشد کم ریشه، ضعف ساقه و… را به وجود می آورد. برای جلوگیری از کمبود مواد مغذی و تغذیه اصولی خاک، باید آزمایش خاک انجام شود.

در آزمایش خاک نمونه هایی از خاک برداشت شده و در محیط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار می گیرد. در نتیجه مشخص می شود که خاک چه عناصری را به چه میزان کم دارد. دقت داشته باشید که کوددهی بیش از حد، می تواند باعث مسمویت گیاه شود. کوددهی افراطی یکی از دلایل عدم رشد گیاهان می باشد. علاوه بر این ممکن است گیاه دچار برگ سوزی یا مرگ بوته شود. برای جلوگیری از این مشکلات، باید تعادل در کوددهی را رعایت کرد.

عدم وجود فضای کافی برای رشد و توقف رشد گیاهان

یکی از نکاتی که ممکن است کمتر به آن توجه شود، عدم وجود فضای کافی برای رشد گیاه است. در گیاهان گلدانی، توجه کنید که سایز گلدان برای گیاهتان مناسب است یا خیر. همچنین در کاشت گیاه زراعی، حتما فاصله کاشت را رعایت کنید.
در گیاهان گلدانی وقتی ریشه های گیاه بزرگ می شوند، دیگر فضای کافی برای رشد ندارند؛ در نتیجه در یکدیگر می پیچند. این موضوع به مرور می تواند باعث خفه شدن ریشه ها و از بین رفتن بافت ریشه شود. بنابراین هر سال یک بار مطمئن شوید که گلدان گیاه نیاز به تعویض دارد یا خیر.

وجود آفات و بیماری ها

تمام بیماری ها و آفات، به نوعی به گیاه آسیب می زنند. برخی آفات با آسیب رساندن به ریشه و برخی دیگر با حمله به ساقه و برگ ها، باعث از بین رفتن گیاه یا توقف رشد آن می شوند. آفات بعد از اینکه در نزدیکی گیاه استقرار پیدا کردند، از اجزای گیاه تغذیه می کنند و منابع در دسترس گیاه را از بین می برند. به این ترتیب گیاه توانی برای رشد یا حفظ سلامت خودش ندارد. برای جلوگیری از این مشکل باید گیاهان خود را به طور منظم بررسی کنید. هر دو طرف برگ ها و سایر نواحی گیاه را بررسی نمایید تا در صورت وجود آفت، در همان مراحل اول آن را کنترل کنید.

توقف رشد گیاهان به دلیل وجود علف های هرز

علف های هرز هم مثل آفت و بیماری ها، منابع در دسترس گیاه را مصرف می کنند و گیاه دچار قحطی می شود. این منابع شامل آب و عناصر غذایی می باشند. برخی از علف های هرز مواد شیمیایی از خود خارج می کنند که به گیاه آسیب می زند. به همین دلیل باید گیاهان هرز را به موقع از خاک خارج کنید تا رشد گیاهان دچار مشکل نشود.

جمع بندی و راهکارهای کلی برای احیای گیاهان

در این مطلب دلایل توقف رشد گیاهان را توضیح دادیم و همزمان، راهکار رفع هر مشکل را بیان نمودیم. فرقی نمی کند گیاهتان باغی باشد یا گلدانی؛ نکاتی که در این مطلب بررسی شدند، برای انواع گیاه صدق می کنند. در این قسمت یک خلاصه و جمع بندی کلی از راهکارهای توقف رشد گیاهان ارائه می دهیم.
برای رفع توقف رشد گیاهان این نکات را عملی کنید:

• از خاک غنی و زهکشی شده استفاده کنید.
• نور و تهویه مناسب را تنظیم کنید.
• گیاهان را طبق برنامه آبیاری کنید.
• علائم کمبود عناصر غذایی را بشناسید.
• کوددهی متعادل و در هر حد نیاز داشته باشید.
• آفات و بیماری ها را کنترل نمایید.
• فضای رشد کافی را برای رشد ریشه گیاه فراهم کنید.
• کوددهی را در زمان آبیاری انجام دهید تا کود به خوبی جذب ریشه های گیاه شود.
• کود را به طور مساوی روی سطح خاک پخش کنید.
• برگ های خشک را هرس کنید.
• گیاه را بررسی کنید که دچار آفات یا بیماری ها نشود.

با رعایت این نکات، می توانید گیاهتان را دوباره به مرحله رشد و شکوفایی بازگردانید.