فرآیند تبدیل شدن گل به میوه (بررسی مراحل، هورمون ها و شرایط محیطی مؤثر)
تبدیل شدن گل به میوه یک فرآیند زیستی پیچیده و حیاتی است. این فرآیند نقش مهمی در تولید میوه های خوراکی و غیرخوراکی دارد. در این مطلب، مراحل مختلف تبدیل گل به میوه را بررسی می کنیم. همچنین، هورمون های مؤثر در این فرآیند و شرایط محیطی که می تواند بر آن تأثیر بگذارد را توضیح می دهیم. با ما همراه باشید.
علت ریزش گل ها و تبدیل نشدن گل به میوه
تبدیل شدن گل به میوه یک فرایند طبیعی است. این فرایند با گرده افشانی شروع شده و با تشکیل شدن میوه خاتمه پیدا می کند. برای اینکه شکوفه ها به درستی تبدیل به میوه شوند، یک شرایط محیطی مناسب نیاز است. دمای مناسب، رطوبت و نور کافی از عوامل محیطی هستند که در این فرایند موثرند. علاوه بر آن، مواد غذایی که در اختیار گیاه و درخت قرار می گیرند، بر کیفیت تبدیل گل به میوه تاثیر دارند.
در برخی درختان و گیاهان تعداد گل خیلی زیاد است. طبیعتا در این شرایط همه گل ها نمی توانند تبدیل به میوه شوند. بنابراین درخت برای رسیدن به تعادل، به صورت ژنتیکی بخشی از گل ها را حذف می کند. این میزان ریزش گل ها طبیعی است. در این فرایند فقط گل هایی باقی می مانند و تبدیل به میوه می شوند که قوی ترند.
اما گاهی ریزش گل ها بیش از اندازه استاندارد است. در این شرایط گل های بسیار کمی تبدیل به میوه می شوند و بهره وری باغ کم است. برای جلوگیری از این مشکل، کشاورز باید علت ریزش گل های درخت را بفهمد. در آن صورت می تواند با تغییر شرایط، بهره وری را در سال های بعد افزایش دهد.
چند دلیل وجود دارد که باعث ریزش گل های درختان و گیاهان می شود. دلایل ریزش گل و میوه عبارتند از:
- گرده افشانی نامناسب
- کوددهی غلط و تغذیه نامناسب
- آبیاری نامناسب
- حمله آفات و بیماری ها
- شرایط محیطی بد (باد شدید، سرمای بهاره، گرمای زیاد، رطوبت بالا یا بارش تگرگ)
- ضعف ژنتیکی و رقم نامناسب
- عدم تعادل هورمونی
مراحل تبدیل شدن گل به میوه در گیاهان چیست؟
گل، اندام زایشی گیاه است که پس از انجام گرده افشانی و لقاح، به میوه تبدیل می شود. این فرایند در چند گام رخ می دهد:
- تشکیل جوانه گل: تشکیل جوانه گل و باز شدن آن لازمه شروع فرایند تبدیل گل به میوه است. در صورتی که گل ها جوانه نزنند، میوه تشکیل نخواهد شد. با شروع جوانه زنی گل ها، تغذیه و آبیاری درختان متناسب با این مرحله تنظیم می شود.
- انتقال گرده از پرچم به کلاله (گرده افشانی): در این مرحله، دانه های گرده از پرچم گل نر به کلاله گل ماده منتقل می شوند. این انتقال ممکن است توسط باد، حشرات، پرندگان یا حتی انسان انجام شود. اگر گرده افشانی به درستی صورت نگیرد، لقاح انجام نمی شود و گل به جای اینکه تبدیل به میوه شود، می ریزد.
- جوانه زنی دانه گرده و رسیدن لوله گرده به تخمک (لقاح): پس از آن که گرده روی کلاله قرار گرفت، لوله گرده رشد می کند و تا تخمک پایین می رود. در آنجا سلول های جنسی نر و ماده با هم ترکیب می شوند و تخمک بارور تشکیل می شود.
- تبدیل تخمدان به میوه و تخمک ها به بذر: بعد از لقاح، ساختار گل شروع به تغییر می کند. یعنی تخمدان تبدیل به میوه می شود و تخمک به بذر تبدیل می شود. همچنین گلبرگ ها و پرچم ها پژمرده و خشک می شوند.
- رشد میوه: بعد از لقاح، متابولیسم گیاه تغییر می کند. جریان مواد غذایی و انرژی از سایر اندام ها به سمت تخمدان متمرکز می شود تا رشد میوه شروع شود. در این مرحله، تولید هورمون های رشد مانند اکسین و جیبرلین افزایش یافته و باعث بزرگ شدن سلول ها و تشکیل بافت میوه می شود. در مرحله رشد میوه، بافت های مختلف مانند پوسته، گوشت و دانه ها شکل می گیرند. بسته به نوع گیاه و شرایط محیطی این فرآیند ممکن است به مدت چند هفته تا چند ماه ادامه یابد.
هورمون ها چه نقشی در فرآیند تشکیل میوه دارند؟
هورمون ها نقش اساسی در تنظیم مراحل مختلف تبدیل گل به میوه دارند. هورمون های اصلی که در این فرآیند اثرگذار هستند عبارتند از:
- هورمون اکسین: هورمون اکسین در مرحله باروری و تشکیل میوه نقش دارد. این هورمون به تحریک توسعه میوه و جلوگیری از ریزش زودهنگام میوه ها کمک می کند. اکسین همچنین به انتقال مواد مغذی به میوه در حال رشد کمک می نماید.
- هورمون جیبرلین: جیبرلین یکی دیگر از هورمون های مهم در فرآیند تبدیل گل به میوه است. این هورمون به تحریک رشد میوه و افزایش اندازه آن کمک می کند و همچنین در فرآیند جوانه زنی دانه ها نقش دارد.
- هورمون اتیلن: هورمون اتیلن به عنوان یک گاز طبیعی در فرآیند رسیدن میوه ها نقش دارد. این هورمون باعث تغییرات فیزیولوژیکی در میوه می شود و به رسیدن، نرمی و تغییر رنگ میوه کمک می کند. اتیلن همچنین در فرآیند ریزش میوه ها و گل ها تأثیرگذار است.
- هورمون سیتوکینین: هورمون سیتوکینین تقسیم سلولی را در میوه های در حال رشد تحریک می کند. این هورمون در کنار اکسین، تعادل رشد میوه را حفظ می کند.
دلایل اصلی تبدیل نشدن گل به میوه
گاهی گل زیاد داریم، اما میوه تشکیل نمی شود. دلایل اصلی این موضوع عبارتند از:
- گرده افشانی ناقص یا نبود گرده افشان (مثل زنبور)
- دمای نامناسب در زمان گلدهی
- کمبود عناصر ریزمغذی و درشت مغذی
- ضعف گیاه بر اثر تنش آبی یا آفت
- کمبود هورمون های رشد یا تعادل نادرست بین آن ها
چگونه درصد تبدیل گل به میوه را افزایش دهیم؟
برای افزایش موفقیت در میوه دهی، این نکات را رعایت کنید:
- تأمین زنبورهای گرده افشان در باغ: گرده افشانی یکی از مهم ترین مراحل میوه دهی در درختان است و موفقیت آن تأثیر مستقیم بر درصد تبدیل گل به میوه دارد. شرایط نامساعد آب و هوا یا سمپاشی بیش از حد می تواند فعالیت حشرات گرده افشان را کاهش دهد و منجر به ریزش گل ها شود. برای افزایش گرده افشانی طبیعی، توصیه می شود کندوهای زنبور در باغ یا مزرعه قرار دهید و زمان آن را طوری انتخاب کنید که همزمان با دوره گلدهی باشد. این کار باعث می شود انتقال گرده ها به کلاله ها به خوبی انجام شود و درصد تبدیل گل به میوه افزایش یابد.
- آبیاری منظم: آبیاری منظم و جلوگیری از خشکی خاک نقش بسیار مهمی در موفقیت تبدیل گل به میوه دارد. کم آبی باعث کاهش رشد گل ها، پژمردگی و ریزش آن ها می شود و درصد میوه دهی درختان را کاهش می دهد. برای دستیابی به بهترین نتیجه، برنامه آبیاری را با توجه به نیاز درخت و شرایط خاک تنظیم کرده و از غرقابی کردن ریشه ها جلوگیری کنید. آب کافی باعث حفظ سلامت گل ها و تثبیت آنها در مرحله میوه دهی شده و شانس تبدیل گل به میوه را افزایش می دهد.
- تغذیه متعادل: تغذیه متعادل درختان نقش کلیدی در موفقیت تبدیل گل به میوه دارد. کمبود عناصر ضروری مانند پتاسیم، بور و روی باعث ضعف گل ها و کاهش درصد میوه دهی می شود. با برنامه ریزی صحیح تغذیه و تامین عناصر مورد نیاز در دوره گلدهی، گیاه انرژی کافی برای تثبیت گل ها و رشد میوه ها دارد و درصد تبدیل گل به میوه افزایش می یابد.
- شرایط محیطی مساعد: محیط پیرامون تأثیر زیادی بر موفقیت تبدیل گل به میوه دارد. مهم ترین عوامل محیطی که بر فرایند تشکیل میوه نقش دارند عبارتند از:
- دما: دمای پایین می تواند مانع گرده افشانی شود. گرمای بیش از حد نیز باعث خشک شدن کلاله و ریزش گل ها می گردد.
- رطوبت: رطوبت مناسب برای رشد لوله گرده ضروری است. خشکی بیش از حد یا بارندگی زیاد می تواند گرده افشانی را مختل کند.
- نور: نور کافی فتوسنتز را افزایش داده و انرژی لازم برای رشد میوه را فراهم می کند.
- باد: بادهای شدید و سرمای ناگهانی از مهم ترین عوامل محیطی ریزش گل ها هستند. برای جلوگیری از این آسیب، استفاده از بادشکن های طبیعی یا مصنوعی در اطراف باغ توصیه می شود. در مناطق سردسیر، می توان با آبیاری سبک قبل از یخبندان، استفاده از بخاری های باغی یا پوشش های محافظ، دمای اطراف درخت را بالا برد و از یخ زدگی گل ها جلوگیری کرد. انتخاب ارقام دیرگل و مقاوم به سرما نیز به کاهش خسارت و افزایش درصد تبدیل گل به میوه کمک می کند.
- محلول پاشی هورمون ها در زمان گلدهی: استفاده از هورمون های گیاهی مانند اکسین و جیبرلین در زمان گلدهی، به تثبیت گل ها و تحریک تشکیل میوه کمک می کند. این محلول پاشی حتما باید تحت نظر کارشناس کشاورزی انجام شود تا مقدار و زمان مصرف دقیق باشد. استفاده نادرست نتیجه معکوس می دهد و ریزش گل را در پی دارد.
- کنترل آفات و بیماری ها: آفات و بیماری ها با تضعیف درخت و آسیب به گل ها، مانع تبدیل آن ها به میوه می شوند. برای حفظ سلامت درخت، لازم است پایش منظم، هرس اصولی درختان و سم پاشی هدفمند انجام شود. رعایت بهداشت باغ و استفاده از آفت کش های مناسب در زمان های مجاز، نقش مهمی در افزایش موفقیت میوه دهی دارد.
نقش کوددهی در تشکیل میوه
کوددهی مناسب و به موقع از مهم ترین عوامل موفقیت در تبدیل گل به میوه است. عناصر بور، روی، پتاسیم، کلسیم و آهن، در تشکیل میوه نقش مثبت و موثری دارند. این کودها را بسته به نیاز درخت و در زمان مناسب مصرف کنید.
در مرحله گل دهی باید مصرف برخی کودها متوقف شود. مهم ترین آن ها کودهای ازته هستند. کودهای ازته برای رشد رویشی گیاه یا درخت ضروری هستند. مصرف این کودها حتما باید قبل از جوانه زنی صورت بگیرد. مصرف کودهای ازته در مرحله جوانه زنی و رشد گل، باعث ریزش گل ها می شود.
اجرای یک برنامه کودی متعادل و ارگانیک در مراحل کلیدی (پیش از گلدهی تا زمان تشکیل میوه) باعث بهبود تغذیه درخت، افزایش مقاومت به تنش ها و بالا رفتن درصد تبدیل گل به میوه می شود. برای داشتن یک برنامه کوددهی اصولی، باید نیازها و کمبودهای درخت را تشخیص دهید. برای این منظور قبل از شروع فصل رشد، آزمایش خاک بگیرید. آزمایش خاک به شما می گوید که درختتان به چه عناصری نیاز دارد. به این ترتیب عناصر لازم را در زمان مناسب به درخت اعمال کرده و رشد را بهینه می کنید.
